Στα τέλη του 18ου αιώνα άρχισε να γίνεται εμφανής η παρακμή του οθωμανικού συστήματος διοίκησης, επιτρέποντας την ανάπτυξη των εθνικισμών των βαλκανικών λαών. Οι αυστρο-οθωμανικές συγκρούσεις στη βόρεια Βαλκανική Χερσόνησο δεν άφησαν ανεπηρέαστη την τοπική κοινωνία. Οι γενίτσαροι άρχισαν να ασχολούνται με χειρωνακτικές εργασίες και την αγροτική οικονομία, ενώ πολλοί από τους ντόπιους ορθοδόξους Σέρβους στράφηκαν στην κτηνοτροφία, μετακινούμενοι συχνά προς ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξήλθαν στην παρανομία και εντάχθηκαν στα σώματα των χαϊντούκων (οι αντίστοιχοι κλέφτες τους οποίους συναντούμε στη νότια Βαλκανική), αποκομίζοντας πολύτιμη πολεμική εμπειρία.
Στη σερβική κοινωνία σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζαν οι κνεζ (προύχοντες), οι οποίοι είχαν τα ηνία της τοπικής διοίκησης. Οι αρμοδιότητές τους περιλάμβαναν τη συλλογή των φόρων, ενώ συχνά ασκούσαν και δικαστικές εξουσίες για ζητήματα που αφορούσαν την κοινότητα. Ασχολούμενοι με το εμπόριο ζώων στην Αυτοκρατορία των Αψβούργων, στις αρχές του 19ου αιώνα πολλοί από τους Σέρβους κνεζ είχαν δημιουργήσει τεράστιες περιουσίες, οι οποίες τους προσέδωσαν μεγάλη ισχύ και αίγλη μεταξύ των ομοεθνών τους.
Παράλληλα, έκαναν την εμφάνισή τους τοπικοί ηγεμονίσκοι, οι οποίοι άρχισαν να αμφισβητούν την κεντρική εξουσία, δρώντας πολλές φορές αυτόνομα. Γνωστά παραδείγματα τέτοιων ηγεμονίσκων είναι ο Οσμάν Πασβάνογλου στο Βιδίν (Βιδίνιο) και ο Αλή στα Ιωάννινα.
Ο ντόπιος πληθυσμός άρχισε να οργανώνεται υπό την καθοδήγηση των κνεζ προμηθευόμενος όπλα από την Αυστρία.
Ο Πασβάνογλου έδωσε άσυλο στους εκδιωγμένους από το πασαλίκι του Βελιγραδίου γενίτσαρους (που το είχαν καταληστεύσει), τους οποίους χρησιμοποίησε εργαλειακά για την αποκόμιση προνομίων από την Υψηλή Πύλη. Το 1798 εξανάγκασε την Πύλη να αναγνωρίσει τον ίδιο ως πασά του Βιδίν και να επιτρέψει την επιστροφή των γενιτσάρων στο Βελιγράδι. Σε ολόκληρο το πασαλίκι του Βελιγραδίου επικράτησε αναρχία, καθώς οι γενίτσαροι και οι άτακτοι κιρτζαλήδες λυμαίνονταν την ύπαιθρο. Ο ντόπιος πληθυσμός άρχισε να οργανώνεται υπό την καθοδήγηση των κνεζ προμηθευόμενος όπλα από την Αυστρία, αλλά οι γενίτσαροι έμαθαν για τις κινήσεις τους.
Τον Ιανουάριο του 1804 οι γενίτσαροι συνέλαβαν πάνω από εβδομήντα κνεζ, κληρικούς και εμπόρους, τους οποίους εκτέλεσαν λίγο αργότερα, προκαλώντας την αντίδραση των Σέρβων. Παρότι προσπάθησαν να συλλάβουν και τον κνεζ και ζωέμπορο Τζόρτζε Πέτροβιτς, πιο γνωστό με το προσωνύμιο Καρατζόρτζε (Καραγιώργης), εκείνος αντιστάθηκε ηρωικά δίνοντας το σύνθημα για εξέγερση. Στις 2/14 Φεβρουαρίου 1804 συγκλήθηκε Εθνοσυνέλευση στο Ορασατς, η οποία αποφάσισε τον ξεσηκωμό των Σέρβων εναντίον των γενιτσάρων και όρισε ως αρχηγό της τον Καραγιώργη. Η εξέγερση σημείωσε εξαιρετική επιτυχία και μέσα σε διάστημα τριών μηνών οι Σέρβοι κατάφεραν να εκκαθαρίσουν το πασαλίκι του Βελιγραδίου από τους γενίτσαρους.
Η Σερβία αφέθηκε στο έλεος του σουλτάνου, όταν οι Ρώσοι υπέγραψαν τη συνθήκη του Βουκουρεστίου.
Στις διαπραγματεύσεις τους με τον πασά του Βελιγραδίου και την Πύλη, οι Σέρβοι διεκδίκησαν την επιβολή ενός καθεστώτος αντίστοιχου με τα Επτάνησα, δηλαδή την αυτονομία τους εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας λαμβάνοντας την προστασία μιας Μεγάλης Δύναμης, της Ρωσίας ή της Αυστρίας. Οταν οι συζητήσεις κατέληξαν σε αδιέξοδο, η Πύλη απέστειλε στρατεύματα για την κατάπνιξη της εξέγερσης. Ωστόσο, τα οθωμανικά στρατεύματα δεν κατάφεραν να καταστείλουν την εξέγερση των Σέρβων, οι οποίοι κατέλαβαν τις πόλεις Σάμπατς και Βελιγράδι το 1806 και το 1807 αντίστοιχα. Τη διακυβέρνηση των Σέρβων ανέλαβε ο Καραγιώργης, ο οποίος το 1811 ανακηρύχθηκε ανώτατος κληρονομικός άρχοντας. Εκείνος κυβέρνησε με τρόπο απόλυτα συγκεντρωτικό, παραγκωνίζοντας τους υπόλοιπους τοπικούς άρχοντες και οπλαρχηγούς.
Η Σερβία, όμως, αφέθηκε στο έλεος του σουλτάνου, όταν οι Ρώσοι υπέγραψαν εσπευσμένα τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1812, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον Ναπολέοντα. Οι Οθωμανοί εισέβαλαν στο πασαλίκι το καλοκαίρι του 1813. Οι Σέρβοι, παρότι προέταξαν αντίσταση, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την οθωμανική επίθεση και ηττήθηκαν. Ακολούθησαν βιαιότητες και λεηλασίες, ενώ πολλοί Σέρβοι ηγέτες της εξέγερσης, συμπεριλαμβανομένου του Καραγιώργη, διέφυγαν στην Αυστρία.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
