Ανάμεσα στις προσωπογραφίες των ως επί το πλείστον ενδεδυμένων με τις παραδοσιακές φορεσιές της εποχής αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, οι οποίοι έφεραν στα ζωνάρια τους σειρά από όπλα και εγχειρίδια, ξεχωρίζει το πορτρέτο ενός άνδρα ντυμένου ευρωπαϊκά, με φράκο, γραβάτα και ματογυάλια πάνω στη μακριά του μύτη. Το πρόσωπό του ήταν ωοειδές, το βλέμμα του σκοτεινό και διεισδυτικό, αποπνέοντας ευφυΐα και πολιτική οξυδέρκεια, και το μουστάκι του λεπτό και περιποιημένο. Πρόκειται για το πορτρέτο του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ενός λόγιου ο οποίος έφτασε στην επαναστατημένη Ελλάδα μέσα στο 1821, κομίζοντας ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και γνώσεις για τη συγκρότηση ενός σύγχρονου φιλελεύθερου κράτους.
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 1791, στο Αρναούτκιοϊ της Κωνσταντινούπολης, ένα προάστιο όπου διέθεταν εξοχικές κατοικίες πολλές οικογένειες Φαναριωτών. Τα μέλη της οικογένειας των Μαυροκορδάτων, η οποία είλκε την καταγωγή της από τη Χίο, πρόσφεραν για πολλά χρόνια τις υπηρεσίες τους στην Υψηλή Πύλη, είτε ως δραγουμάνοι είτε ως ηγεμόνες της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Από την πλευρά της μητέρας του, συγγένευε με τη βυζαντινή οικογένεια Καρατζά, τα μέλη της οποίας κατείχαν επίσης υψηλά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση. Ο Αλέξανδρος έμαθε τα πρώτα του γράμματα από οικοδιδάσκαλο και στη συνέχεια φοίτησε στην Πατριαρχική Ακαδημία στην Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε) της Κωνσταντινούπολης.
Το 1819, εγκαταστάθηκε στην Πίζα, μια πόλη στην οποία διέμεναν αρκετοί Ελληνες αλλά και λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού.
Οταν ο θείος του, ο Ιωάννης Καρατσάς, ορίστηκε ηγεμόνας της Βλαχίας το 1812, ο 29χρονος Μαυροκορδάτος επέλεξε να τον συνοδεύσει στο Βουκουρέστι, εργαζόμενος στο πλευρό του ως γραμματέας του. Πολύ γρήγορα, έδειξε τις ικανότητές του στην πολιτική, ανερχόμενος στο αξίωμα του μεγάλου ποστέλνικου. Το 1818, όμως, αναγκάστηκε να τον ακολουθήσει στην εξορία, όταν εκείνος εγκατέλειψε το αξίωμα του ηγεμόνα, φοβούμενος για τη ζωή του. Το 1819, ο Μαυροκορδάτος εγκαταστάθηκε στην Πίζα, μια πόλη στην οποία διέμεναν αρκετοί Ελληνες αλλά και λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού, όπως ο Βρετανός ποιητής Πέρσι Σέλεϋ. Στην Πίζα γνωρίστηκε με σημαντικές προσωπικότητες του παροικιακού ελληνισμού, με κυριότερους τον Ιγνάτιο μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας, τον Γεώργιο Σέκερη και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, ο οποίος τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία.
Με την έκρηξη της Επανάστασης, τον Μάρτιο του 1821, συγκέντρωσε μερικούς φιλέλληνες, μίσθωσε ένα πλοίο και έπλευσε για την επαναστατημένη Ελλάδα. Σχεδόν αμέσως κίνησε τα νήματα για την πολιτική οργάνωση των εξεγερθέντων, συγκροτώντας τη «Συνέλευσιν της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος».
Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Μαυροκορδάτος ανέλαβε υψηλά αξιώματα.
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, ο Μαυροκορδάτος εκπροσωπούσε την άποψη ότι στην παλιγγενεσία του ελληνικού έθνους ήταν απαραίτητοι τόσο οι προύχοντες, οι οπλαρχηγοί και οι ένοπλοι όσο και οι πολιτικοί, οι γνώστες της διεθνούς διπλωματίας, οι οποίοι κατανοούσαν τις πολιτικές θεωρίες και τις προσδοκίες της εποχής τους. Οι τελευταίοι θα ήταν εκείνοι που θα μετέδιδαν με σαφήνεια το μήνυμα της Ελληνικής Επανάστασης στους Ευρωπαίους, με την ελπίδα ότι εκείνοι θα ανταποκρίνονταν θετικά στον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία.
Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Μαυροκορδάτος ανέλαβε υψηλά αξιώματα. Εγινε πρωθυπουργός, υπουργός Εξωτερικών και πρέσβης της Ελλάδας στο Μόναχο, το Λονδίνο και το Παρίσι, πρωταγωνιστώντας στα κυριότερα πολιτικά γεγονότα της περιόδου της βασιλείας του Οθωνα. Πέθανε τον Αύγουστο του 1865 έχοντας αφήσει ένα σημαντικό αποτύπωμα στη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
