Καθοριστικό ρόλο στη νίκη της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους διαδραμάτισε το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό της. Στην αυγή του 20ού αιώνα, η ανανέωση του στόλου κρινόταν επιτακτική ανάγκη, αν ήθελε η Ελλάδα να διαδραματίζει κάποιον ρόλο στο Αιγαίο. Διέθετε μόλις μια μικρή δύναμη τορπιλοβόλων και τριών θωρηκτών, τα οποία είχαν ναυπηγηθεί στη Γαλλία, στα τέλη της δεκαετίας του 1880. Την περίοδο 1908-1909, έγιναν οι παραγγελίες οκτώ αντιτορπιλικών από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί και το θρυλικό θωρακισμένο καταδρομικό «Γεώργιος Αβέρωφ».
Το καταδρομικό «Γεώργιος Αβέρωφ» κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1911 και αμέσως εντάχθηκε στο δυναμικό του ελληνικού στόλου. Ακολούθησαν πολύμηνα γυμνάσια εν πλω, προκειμένου να εξοικειωθεί το πλήρωμά του με τις συνθήκες ενός πολέμου. Οι αφίξεις των νέων πολεμικών πλοίων καθώς και η καλύτερη εκπαίδευση των ναυτών στις νέες τακτικές του πολέμου εξύψωσαν το κύρος του πολεμικού ναυτικού στα μάτια των συμμαχικών βαλκανικών κρατών. Τις παραμονές της έκρηξης των Βαλκανικών Πολέμων, οι σύμμαχοι της Ελλάδας υπολόγιζαν στη δράση του ελληνικού ναυτικού εναντίον του οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο.
Το μεσημέρι της 5ης Οκτωβρίου, ημέρας που η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το «Αβέρωφ», η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, υπό τον υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη απέπλευσε από τον Πειραιά κατευθυνόμενο βορειοανατολικά. Αρχικά, ο ελληνικός στόλος απελευθέρωσε τη Λήμνο, επιλέγοντας ως βάση ελλιμενισμού του τον κόλπο του Μούδρου.
Στις 3 Δεκεμβρίου διεξήχθη η πρώτη μεγάλη ναυμαχία ανάμεσα στις ελληνικές και τις οθωμανικές δυνάμεις.
Ακολούθησαν στις 18 Οκτωβρίου ο τορπιλισμός του οθωμανικού θωρηκτού «Φετχί Μπουλέντ» στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης από τον Νικόλαο Βότση και στη συνέχεια η απελευθέρωση σειράς νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών της Μακεδονίας. Στις 3 Δεκεμβρίου διεξήχθη η πρώτη μεγάλη ναυμαχία ανάμεσα στις ελληνικές και τις οθωμανικές δυνάμεις στα ανοιχτά του ακρωτηρίου της Ελλης. Ο ελληνικός στόλος κατάφερε να εμποδίσει την έξοδο των οθωμανικών πλοίων από τον Ελλήσποντο, πετυχαίνοντας μια νίκη με μεγάλη κυρίως ψυχολογική σημασία.
Μέσα στον Δεκέμβριο, ο οθωμανικός στόλος επιχείρησε ακόμα τρεις φορές να εξέλθει στο Αιγαίο χωρίς αποτέλεσμα. Στις 2 Ιανουαρίου το οθωμανικό καταδρομικό «Χαμιδιέ» εξήλθε από τα Στενά τη νύχτα. Τα ελληνικά πολεμικά πλοία που επιτηρούσαν την περιοχή δεν κατάφεραν να το διακρίνουν εξαιτίας της πυκνής ομίχλης που είχε πέσει εκείνη τη νύχτα. Χωρίς να συναντήσει κάποιο εμπόδιο, το οθωμανικό πλοίο έπλευσε προς τη Σύρο, όπου και έβαλε κατά των αποθηκών γαιάνθρακα, του σταθμού ηλεκτροδότησης και του ελλιμενισμένου υπερωκεανίου «Μακεδονία». Στη συνέχεια, το πλοίο κατευθύνθηκε προς τις ακτές της Μικράς Ασίας.
Ο Κουντουριώτης κράτησε την ψυχραιμία του, παρά τις πιέσεις που δέχθηκε από την Αθήνα να καταδιώξει αμέσως το «Χαμιδιέ». Παρότι απέστειλε προς τις μικρασιατικές ακτές ελαφρά μοίρα εναντίον του, διατήρησε τις κύριες μονάδες του ελληνικού στόλου κοντά στον Ελλήσποντο, διαβλέποντας πως όλη η επιχείρηση αποτελούσε αντιπερισπασμό εκ μέρους των Οθωμανών προκειμένου να καταφέρει ο στόλος τους να εξέλθει από τα Στενά. Η εκτίμησή του επιβεβαιώθηκε λίγες ημέρες αργότερα.
Οταν τα οθωμανικά πλοία πλησίασαν σε απόσταση βολής, τα ελληνικά πλοία έβαλαν εναντίον τους με ομοβροντίες πυρών.
Στις 5 Ιανουαρίου 1913, ο οθωμανικός στόλος κατευθύνθηκε προς τη Λήμνο, νησί στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο των Στενών. Η οθωμανική αρμάδα αποτελείτο από ένα καταδρομικό, τέσσερα θωρηκτά και δεκατρία αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα. Οταν τα οθωμανικά πλοία πλησίασαν σε απόσταση βολής, τα ελληνικά πλοία έβαλαν εναντίον τους με ομοβροντίες πυρών. Η ναυμαχία διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες, όμως από την πρώτη σχεδόν στιγμή φάνηκε η ανωτερότητα των ελληνικών δυνάμεων. Το «Αβέρωφ» καταδίωξε τον οθωμανικό στόλο έως την είσοδο των Στενών, φθάνοντας σε απόσταση βολής από τα οθωμανικά πυροβολεία.
Επρόκειτο για μια τεράστια νίκη των ελληνικών ναυτικών δυνάμεων. Ο οθωμανικός στόλος κατατροπώθηκε, με τα πλοία του να έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, εν αντιθέσει με τα ελληνικά, από τα οποία μόνον το «Αβέρωφ» υπέστη μερικές ήσσονος σημασίας. Η αναγγελία της νίκης στη ναυμαχία της Λήμνου έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τον ελληνικό λαό. Ο οθωμανικός στόλος δεν αναζήτησε άλλες περιπέτειες στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
