Αν και το πολιτιστικό ρεύμα του Διαφωτισμού άντλησε μεγάλο μέρος της έμπνευσής του από έργα Βρετανών στοχαστών της Πνευματικής Επανάστασης του 17ου αιώνα και υπήρξε γενικά ένα ευρωπαϊκό φαινόμενο, άνθησε και έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή του στη Γαλλία. Εκεί, οι ιδέες του εκφράστηκαν στα γραπτά κείμενα μιας ομάδας, τα μέλη της οποίας αυτοαποκαλούνταν «φιλόσοφοι». Στα κείμενα των φιλοσόφων του Διαφωτισμού κυριάρχησαν οι ιδέες και τα αξιώματα που σχετίζονταν με τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν, τη στάση του απέναντι στον Θεό και την οργανωμένη θρησκεία, την αποδοχή του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού ως προτύπου, τα προβλήματα και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων κ.ά.
Ενας από τους κύριους εκφραστές και υπερασπιστές των ιδεών του Διαφωτισμού ήταν ο Φρανσουά Μαρί Αρουέ, ένας στοχαστής ο οποίος προτιμούσε να υπογράφει ως Βολταίρος. Ο Βολταίρος ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με το ρεύμα του Διαφωτισμού, όπως ο Μαρτίνος Λούθηρος με τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση και ο Μιχαήλ Αγγελος με την Αναγέννηση στην Ιταλία. Βρέθηκε πολλές φορές κατηγορούμενος για το σατιρικό περιεχόμενο των κειμένων του, τα οποία ασκούσαν κριτική σε ευγενείς και μεγαλόσχημους αξιωματούχους. Μια σάτιρά του, μάλιστα, υπήρξε η αιτία για τη φυλάκισή του και την εξορία του στην Αγγλία, όπου και παρέμεινε για τρία χρόνια.
Την εποχή της νεότητάς του, συναναστράφηκε με άτομα της αριστοκρατικής τάξης και των ανώτερων στρωμάτων της γαλλικής κοινωνίας.
Ο ίδιος, βέβαια, γνώριζε πολύ καλά το περιβάλλον των κρατικών αξιωματούχων, το οποίο σατίριζε. Γεννήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1694 στο Παρίσι σε μια μεσοαστική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος και εργαζόταν ως ανώτερος υπάλληλος στο υπουργείο Οικονομικών. Ο ίδιος, όταν ενηλικιώθηκε, εντρύφησε στη νομική επιστήμη. Μετά το πέρας των σπουδών του, υπηρέτησε ως γραμματέας του Γάλλου πρέσβη στην Ολλανδία. Γενικότερα κατά την εποχή της νεότητάς του συναναστράφηκε με άτομα της αριστοκρατικής τάξης και των ανώτερων στρωμάτων της γαλλικής κοινωνίας, αποκομίζοντας πολύτιμες εμπειρίες για τη συγγραφή των σατιρικών κειμένων του.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία, το ενδιαφέρον του προσέλκυσαν η φιλοσοφία του Τζον Λοκ και ιδέες του Ισαάκ Νεύτωνα. Διαμέσου του φίλου του λόρδου Μπόλινμπροκ, ήρθε σε επαφή με την αγγλική λογοτεχνία της εποχής. Στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του ήταν πάντοτε ο φιλοσοφικός ορθολογισμός. Ηταν υπέρμαχος της ατομικής ελευθερίας, θεωρώντας βαρβαρότητα κάθε περιορισμό της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης γνώμης των ανθρώπων. Είναι γνωστή άλλωστε η φράση του «Δεν συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να τα λες», την οποία έγραψε σε μια επιστολή του, σε κάποιον από τους ιδεολογικούς του αντιπάλους.
Στηλίτευσε την Καθολική Εκκλησία για τη σκληρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τα διάφορα προβλήματά της.
Στο στόχαστρο της κριτικής του βρέθηκε ουκ ολίγες φορές η οργανωμένη Εκκλησία. Ο Βολταίρος στηλίτευσε την Καθολική Εκκλησία για τη σκληρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τα διάφορα προβλήματά της, καίγοντας στην πυρά όσους τολμούσαν να εκφράσουν μια διαφορετική άποψη από το επίσημο δόγμα. Υπήρξε απόλυτος ως προς την αντιμετώπιση της Εκκλησίας, δηλώνοντας: «Συντρίψτε αυτό το σιχαμένο πράγμα». Εξίσου απόλυτος υπήρξε και στις επιθέσεις του εναντίον της πολιτικής τυραννίας.
Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο κτήμα του κοντά στα γαλλοελβετικά σύνορα. Επιθυμώντας να έχει χριστιανική κηδεία, υπέγραψε μια δήλωση, στην οποία αναιρούσε ορισμένες θέσεις που είχε γράψει σε παλαιότερα κείμενά του. Παρότι η Καθολική Εκκλησία θεώρησε ανεπαρκή αυτήν τη δήλωση, ο Βολταίρος αρνήθηκε να ανακαλέσει το σύνολο των έργων του. Λίγο καιρό πριν πεθάνει, έδωσε σε φιλικό του πρόσωπο μια δήλωση, η οποία έγραφε: «Πεθαίνω λατρεύοντας τον Θεό, που αγαπά τους φίλους μου, που δεν μισεί τους εχθρούς μου και που απεχθάνεται την καταπίεση». Αφησε την τελευταία του πνοή στις 30 Μαρίου 1778. Το 1791 τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον στο Παρίσι, όπου και βρίσκεται η κρύπτη του έως σήμερα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
