Οι τεχνολογίες αιχμής, ιδίως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ρομποτική και τα έξυπνα δίκτυα επηρεάζουν καθοριστικά τα τελευταία χρόνια τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η εργασία σε κάθε κλάδο. Η αλλαγή αυτή δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις. Αγγίζει και όσους σχεδιάζουν τις σπουδές ή την επαγγελματική τους πορεία, αφού χρειάζεται πλέον να γνωρίζουν ποιες ειδικότητες ισχυροποιούνται και ποιες αναδύονται μέσα σε αυτό το νέο τεχνολογικό περιβάλλον.
Τα επόμενα χρόνια, το εργασιακό τοπίο –όπως όλα δείχνουν– θα καθοριστεί περισσότερο από ποτέ από την τεχνολογική εξέλιξη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτός ο μετασχηματισμός φέρνει τεράστιες ευκαιρίες –δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αύξηση παραγωγικότητας, ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων– αλλά και σοβαρές προκλήσεις: αύξηση ανισοτήτων, μετακινήσεις εργατικού δυναμικού και αλλαγή ολόκληρων επαγγελματικών κλάδων.
To Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) στη «Λευκή Βίβλο» που δημοσίευσε τον περασμένο Οκτώβριο με τίτλο “Jobs of Tomorrow: Technology and the Future of the World’s Largest Workforces” αναλύει τέσσερις τεχνολογίες-ορόσημα με τη μεγαλύτερη δύναμη μετασχηματισμού:
- Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ)
- Ρομποτική και Αυτόνομα Συστήματα
- Ενεργειακή Τεχνολογία
- Τεχνολογίες Δικτύων και Αισθητήρων
Η μελέτη εξετάζει πώς οι τεχνολογίες αυτές επηρεάζουν τις επτά μεγαλύτερες επαγγελματικές ομάδες στον κόσμο: τη γεωργία, τη μεταποίηση, τις κατασκευές, το χονδρεμπόριο/λιανεμπόριο, τις μεταφορές και logistics, τη διοίκηση και την υγεία. Πρόκειται για κλάδους που στο σύνολό τους συγκεντρώνουν περίπου το 80% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.
Τα επαγγέλματα που αναπτύσσονται με τον ταχύτερο ρυθμό
Οπως εξηγεί στην «Κ» η σύμβουλος σταδιοδρομίας της Orientum, Ελένη Αλπανίδου, πίσω από καθεμία από αυτές τις τέσσερις τεχνολογίες αναδύονται νέα, δυναμικά και συνεχώς αναπτυσσόμενα επαγγέλματα, τα οποία ενδεικτικά είναι τα εξής:
– AI Specialist – Ειδικός Τεχνητής Νοημοσύνης: Αναπτύσσει, εκπαιδεύει και επιβλέπει συστήματα ΤΝ – από machine learning, γενετική ΑΙ, μέχρι agentic AI. Βοηθά οργανισμούς να ενσωματώνουν λύσεις ΤΝ σε πραγματικές εφαρμογές, από την πρόβλεψη δεδομένων μέχρι την αυτοματοποίηση διαδικασιών. Είναι από τις ειδικότητες με τη μεγαλύτερη ζήτηση διεθνώς.
– Μηχανικός Ρομποτικής και Αυτόνομων Συστημάτων: Σχεδιάζει και διαχειρίζεται ρομπότ και αυτόνομα συστήματα για βιομηχανία, γεωργία, logistics και κατασκευές.
– Μηχανικός Ενεργειακής Τεχνολογίας: Ασχολείται με τεχνολογίες παραγωγής, αποθήκευσης και διανομής ενέργειας (ΑΠΕ, ηλεκτροκίνηση, έξυπνα δίκτυα). Η ενεργειακή μετάβαση δημιουργεί ισχυρή ζήτηση σε ειδικούς του κλάδου.
– IoT Expert – Τεχνικός Δικτύων και Συστημάτων Αισθητήρων: Ο ειδικός IoT (Ιnternet of Things) εγκαθιστά, παρακολουθεί και υποστηρίζει συστήματα αισθητήρων και δίκτυα που συλλέγουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Τεχνολογίες όπως έξυπνοι αισθητήρες, LiDAR, κάμερες υψηλής ανάλυσης και πλατφόρμες IoT αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» της αυτοματοποιημένης παραγωγής και της σύγχρονης βιομηχανίας.
«Αν και κάποιες από αυτές τις ειδικότητες υπάρχουν ήδη, η μορφή, η εξειδίκευση και το εύρος τους θα είναι πολύ διαφορετικά στο άμεσο μέλλον», σημειώνει η κ. Αλπανίδου.
Πώς αλλάζουν οι 7 μεγάλοι τομείς εργασίας
– Γεωργία: Ο μεγαλύτερος εργασιακός τομέας παγκοσμίως περνά σε νέα εποχή. Ρομπότ συγκομιδής, αυτόνομα τρακτέρ, συστήματα ΤΝ για πρόβλεψη ασθενειών και αισθητήρες που παρακολουθούν το χωράφι σε πραγματικό χρόνο αλλάζουν ριζικά την παραγωγή επιτρέποντας πιο στοχευμένη χρήση νερού και λιπασμάτων. Η ενεργειακή τεχνολογία επιτρέπει ενεργειακά αυτόνομες μονάδες με χρήση ΑΠΕ.
– Μεταποίηση: Η βιομηχανία μπαίνει σε μια εποχή «physical AI» (σωματικής ΤΝ) με ενσωματωμένη Τεχνητή Νοημοσύνη σε μηχανές που εκτελούν όλο και πιο πολύπλοκες λειτουργίες. Σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο», η εγκατάσταση ρομπότ αυξάνεται κατά 5%-7% ετησίως από το 2020, ενώ το κόστος τους έχει μειωθεί κατά 40% μέσα σε δύο χρόνια, επιταχύνοντας τον αυτοματισμό. Αισθητήρες υψηλής ακρίβειας, συστήματα ελέγχου σε πραγματικό χρόνο και προληπτική συντήρηση με ΤΝ δημιουργούν νέες ανάγκες σε δεξιότητες.
– Κατασκευές: Οι κατασκευές μεταμορφώνονται από την ενσωμάτωση αυτόνομων και ρομποτικών συστημάτων που μπορούν να εκτελούν εργασίες μεγάλης κλίμακας. Στη μελέτη αναφέρονται εντυπωσιακά παραδείγματα όπως αυτοματοποιημένα έργα υποδομών και ρομποτικές εφαρμογές, που μειώνουν τον χρόνο και το κόστος σε τοιχοποιία ή σε επικίνδυνα σημεία εργοταξίων. Η ΤΝ χρησιμοποιείται για καλύτερο προγραμματισμό έργων, ανάλυση κινδύνων και πρόβλεψη καθυστερήσεων, ενώ οι αισθητήρες IoT παρακολουθούν τη στατική επάρκεια, τις δονήσεις και την πρόοδο των εργασιών. Η ενεργειακή τεχνολογία συμβάλλει στην κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και στη χρήση «πράσινων» υλικών.
– Χονδρεμπόριο και λιανεμπόριο: Ο κλάδος του εμπορίου μεταμορφώνεται ραγδαία με την είσοδο «έξυπνων» τεχνολογιών που ενισχύουν τόσο τη λειτουργία των αποθηκών όσο και την εξυπηρέτηση πελατών. Η ΤΝ υποστηρίζει πλέον την πρόβλεψη ζήτησης και τη δυναμική τιμολόγηση, ενώ η ρομποτική αναλαμβάνει διαδικασίες επιλογής και ταξινόμησης στα κέντρα διανομής. Την ίδια ώρα, οι τεχνολογίες δικτύων και αισθητήρων επιτρέπουν την ανάπτυξη «έξυπνων ραφιών» που αντιλαμβάνονται σε πραγματικό χρόνο τα αποθέματα, καθώς και συστημάτων παρακολούθησης που βελτιώνουν τη διαχείριση ψυκτικών θαλάμων και αποθηκευτικών χώρων. Παράλληλα, οι ενεργειακές τεχνολογίες αποκτούν αυξανόμενη σημασία, υποστηρίζοντας πιο αποδοτικά συστήματα ψύξης, μεταφοράς και διατήρησης προϊόντων.
– Μεταφορές και Logistics: Οι μεταφορές αποτελούν έναν από τους τομείς με τη μεγαλύτερη τεχνολογική «αναταραχή». Τα αυτόνομα συστήματα φέρνουν φορτηγά χωρίς οδηγό, ρομποτικά συστήματα φόρτωσης – εκφόρτωσης και drones που μπορούν να εκτελούν παραδόσεις. Τα συστήματα ΤΝ αναλύουν κυκλοφοριακά δεδομένα, βελτιστοποιούν διαδρομές και μειώνουν καθυστερήσεις, ενώ αισθητήρες IoT παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο τη θερμοκρασία, τους κραδασμούς και την κατάσταση φορτίων. Η ενεργειακή μετάβαση επηρεάζει επίσης τον κλάδο, επιταχύνοντας τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων.
– Διοίκηση και μάνατζμεντ: Στον τομέα της διοίκησης, η επίδραση της ΤΝ είναι καθοριστική. Η AI αναλαμβάνει ανάλυση δεδομένων, αναφορές και υποστήριξη λήψης αποφάσεων. Η agentic AI εκτελεί αυτόνομα εργασίες, όπως προγραμματισμούς και διαχείριση προμηθειών. Η ενεργειακή διαχείριση γίνεται κρίσιμη δεξιότητα λόγω της αυξημένης χρήσης κέντρων δεδομένων.
– Υγεία: Ο κλάδος της υγείας ενσωματώνει τεχνολογίες με τρόπο που αλλάζει την καθημερινότητα του προσωπικού και των ασθενών. Η «Λευκή Βίβλος» ενδεικτικά παρουσιάζει το παράδειγμα ρομποτικού «σκύλου» που χρησιμοποιείται για να καλύψει ελλείψεις προσωπικού, εκτελώντας μεταφορές υλικών ή βοηθητικές εργασίες. Η ΤΝ βοηθά στη διάγνωση και στη λήψη κλινικών αποφάσεων, ενώ wearables και αισθητήρες, επιτρέπουν απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών. Η ενεργειακή τεχνολογία είναι κρίσιμη για τις υποδομές υγείας, καθώς τα νοσοκομεία υψηλής τεχνολογίας απαιτούν αξιόπιστες ενεργειακές υποδομές.
Η ΤΝ μεταμορφώνει ακόμη και τις θεωρητικές σπουδές
Σύμφωνα με τον Σπύρο Μιχαλούλη, συνιδρυτή της Orientum, η επίδραση της ΤΝ αγγίζει πλέον όλους τους τομείς της αγοράς εργασίας.
«Εχει αρχίσει να συμπαρασύρει ακόμη και τις θεωρητικές σπουδές που δεν φανταζόμασταν. Είναι ενδεικτικό ότι φιλόλογοι συμμετέχουν πλέον στον σχεδιασμό της “γλώσσας” με την οποία επικοινωνούν τα chatbots ή στη διατύπωση prompts. Νομικοί εξειδικεύονται ως Legal AI Ethicists, ενώ ψυχολόγοι συνεργάζονται με προγραμματιστές για τη δημιουργία εφαρμογών ψυχικής υγείας».
«Ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα», προσθέτει η Ελένη Αλπανίδου και καταλήγει: «Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ μιλά για την “agentic AI”, μια κατεύθυνση της Τεχνητής Νοημοσύνης όπου τα συστήματα δεν περιορίζονται στο να παράγουν κείμενα ή απαντήσεις, αλλά μπορούν να εκτελούν αυτόνομα εργασίες. Αν και οργανισμοί όπως η IBM και η Gartner τονίζουν ότι η τεχνολογία αυτή βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, ωστόσο η δυναμική της τα επόμενα χρόνια θα είναι τεράστια».
Πώς προετοιμαζόμαστε σήμερα για τον κόσμο του αύριο – Οι ειδικοί συμβουλεύουν
Η επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν είναι ίδια παντού. Ο βαθμός τεχνολογικής ωριμότητας, η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας και η δομή της βιομηχανίας καθορίζουν το πόσο γρήγορα και προς ποια κατεύθυνση θα μετασχηματιστεί κάθε κλάδος.
Το World Economic Forum προειδοποιεί ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται τώρα, σε αυτή την πρώιμη αλλά κρίσιμη φάση της τεχνολογικής μετάβασης, θα καθορίσουν αν ο κόσμος θα οδηγηθεί σε μια εποχή υψηλής παραγωγικότητας και κοινωνικής ένταξης ή σε ένα μέλλον αυξανόμενων ανισοτήτων, όπου εκατομμύρια εργαζόμενοι θα κινδυνεύουν να μείνουν πίσω.
«Η ΤΝ έχει τη δυναμική να δημιουργήσει καλύτερες δουλειές, αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο. Απαιτούνται επενδύσεις, νέες υποδομές, αναβάθμιση δεξιοτήτων και δίκαιη οργάνωση των αγορών εργασίας. Κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και εκπαιδευτικά ιδρύματα καλούνται να συνεργαστούν στενά, ώστε να προετοιμάσουν τους εργαζομένους για μια βαθιά και εκτεταμένη αλλαγή που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη», σημειώνει εκ μέρους της Orientum ο κ. Παυλάκος.
Σύμφωνα με το Cedefop, έως το 2035 η ελληνική αγορά εργασίας θα μετακινηθεί σταθερά προς θέσεις μεσαίας και υψηλής εξειδίκευσης, ενώ οι χαμηλής ειδίκευσης ρόλοι θα περιοριστούν σημαντικά.
«Αυτό σημαίνει ότι η αναβάθμιση δεξιοτήτων δεν αποτελεί μόνο παγκόσμια τάση, αλλά και εθνική ανάγκη», τονίζει ο ίδιος. Σε αυτό το νέο τοπίο, ο ρόλος της εκπαίδευσης, εξηγεί στην «Κ», είναι καθοριστικός.
«Στην Ελλάδα η συζήτηση για την ΤΝ στα σχολεία έχει ήδη ξεκινήσει. Με πρόσφατη ρύθμιση, το υπουργείο Παιδείας μπορεί πλέον να αξιοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες και συστήματα AI και να οργανώνει την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Παράλληλα, δημιουργείται Επιστημονική Επιτροπή που θα αξιολογεί την καταλληλότητα των εργαλείων και θα καθοδηγεί την ένταξή τους στην εκπαίδευση, σύμφωνα με τον νέο ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αντίστοιχα, και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζουν σταδιακά να ενσωματώνονται σχετικά μαθήματα και σεμινάρια στα προγράμματα σπουδών. Δεν είναι τυχαίο ότι πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο Πατρών το οποίο διοργανώνει σεμινάρια για το ChatGPT, έχουν ήδη ξεκινήσει αντίστοιχες πρωτοβουλίες».
Ποια βήματα λοιπόν μπορεί να ακολουθήσει κάποιος σήμερα για να προετοιμαστεί όσο το δυνατόν καλύτερα για τον κόσμο του αύριο; Η ομάδα της Orientum απαντά, μέσω της «Κ», με τέσσερις βασικές συμβουλές:
1. Μάθε να συνεργάζεσαι με την Τεχνητή Νοημοσύνη
Χρειάζεται να γνωρίζεις πώς να χρησιμοποιείς εργαλεία AI –από απλά chatbots έως συστήματα ανάλυσης δεδομένων– όπως σήμερα χρησιμοποιείς το Word ή το Excel. Η εξοικείωση με αυτά τα εργαλεία θα θεωρείται πολύ σύντομα βασική δεξιότητα σχεδόν σε όλους τους κλάδους.
2. Επένδυσε σε δεξιότητες που δεν αυτοματοποιούνται
Η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η δημιουργικότητα, η επικοινωνία και η συνεργασία παραμένουν απαραίτητες, ακόμη και στους πιο τεχνολογικούς κλάδους.
3. Σπούδασε αυτό που αγαπάς
Βρες το αντικείμενο που σου ταιριάζει και επένδυσε σε αυτό. Ολα τα πτυχία κρύβουν δυνατότητες, το ζήτημα είναι πώς θα τις εξελίξει ο καθένας, με προσπάθεια και συνέπεια. Δεν μπορούν να γίνουν όλοι προγραμματιστές. Μπορείς να σπουδάσεις αυτό που πραγματικά σε ενδιαφέρει και να έχεις την τεχνολογία σύμμαχό σου. Σήμερα, τα περισσότερα επαγγέλματα γίνονται όλο και πιο διεπιστημονικά: συνδυάζουν γνώσεις από διαφορετικούς τομείς, δημιουργώντας νέους «υβριδικούς» ρόλους.
4. Μείνε διά βίου μαθητής
Η εκπαίδευση δεν τελειώνει με ένα πτυχίο. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται συνεχής εξέλιξη: upskilling (αναβάθμιση όσων ήδη γνωρίζουμε) και reskilling (εκμάθηση νέων δεξιοτήτων). Αυτό μπορεί να σημαίνει διαδικτυακά σεμινάρια, νέα πιστοποιητικά, μικρο-μαθήματα, εξοικείωση με νέα εργαλεία και τεχνολογίες. Στη σημερινή αγορά εργασίας, αξία δεν έχει μόνο τι γνωρίζεις, αλλά η ικανότητα να μαθαίνεις ό,τι νέο απαιτεί η εποχή.
