«Οι θερμοκρασίες θα κυμανθούν σε υψηλά για την εποχή επίπεδα». Η φράση αυτή που τα τελευταία χρόνια ακούγεται όλο και πιο συχνά στα δελτία καιρού, περιγράφει και το φετινό καλοκαίρι στην Ελλάδα. Οι εποχικές προγνώσεις της μονάδας Meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δείχνουν ότι η θερμοκρασία στη χώρα μας αναμένεται να κυμανθεί σε επίπεδα υψηλότερα από τα κανονικά, επιβεβαιώνοντας την τάση για θερμότερες εποχές.
«Η εκτίμηση αυτή προκύπτει από τη μέση τιμή οκτώ διαφορετικών μοντέλων που μας παρέχει η ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus. Για την Ελλάδα, η μέση θερμοκρασία των μηνών Ιουνίου, Ιουλίου και Αυγούστου προβλέπεται κατά έναν βαθμό υψηλότερη σε σχέση με τις κανονικές –για την εποχή– τιμές», εξηγεί στην «Κ» ο Γιώργος Φραγκουλίδης, επιστημονικός συνεργάτης του Αστεροσκοπείου. Ο ίδιος διευκρινίζει ότι ο υπολογισμός των «κανονικών τιμών» βασίζεται στην περίοδο 1993 – 2016, που χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς για τις κλιματικές αποκλίσεις.
Η σημασία των μακροπρόθεσμων προβλέψεων
Μπορεί σε πρώτη ανάγνωση μια απόκλιση της τάξης του ενός ή ενάμιση βαθμού να μη φαίνεται σημαντική. Ωστόσο, στη «σκάλα» του κλίματος, τέτοιες αυξήσεις στη μέση θερμοκρασία μπορεί να έχουν αθροιστικές συνέπειες, τόσο για τη διάρκεια όσο και για την ένταση των θερμών περιόδων.
«Η μακροπρόθεσμη πρόγνωση είναι ένα σχετικά νέο εργαλείο, το οποίο μας επιτρέπει να ανιχνεύσουμε την ευρύτερη τάση του καιρού και όχι να κάνουμε εκτιμήσεις για συγκεκριμένες μέρες του μήνα ή για μεμονωμένα φαινόμενα», σημειώνει ο κ. Φραγκουλίδης και προσθέτει: «Αυτό που μπορούμε να προβλέψουμε με σχετική –ωστόσο– βεβαιότητα είναι η πιθανή απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας για έναν ολόκληρο μήνα σε ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές».
Η επιστημονική ομάδα του Meteo παρακολουθεί συστηματικά την εξέλιξη των θερμοκρασιών και των θερμικών επεισοδίων στην Ελλάδα, καθώς τα τελευταία χρόνια καταγράφεται σαφής αύξηση όχι μόνο στη θερμοκρασία, αλλά και στη διάρκεια των θερμών κυμάτων.
Το καλοκαίρι του 2021, στην Ελλάδα σημειώθηκε ένα από τα σφοδρότερα κύματα καύσωνα που έχουν ποτέ καταγραφεί, με θερμοκρασίες που ξεπέρασαν τους 45 βαθμούς σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και διάρκεια έντεκα συνεχόμενων ημερών. Δύο χρόνια αργότερα, το 2023, ακολούθησε ένα ακόμη πιο παρατεταμένο θερμό επεισόδιο που είχε διάρκεια 15 ημερών, ενώ η περσινή χρονιά προστέθηκε στον κατάλογο των –ιστορικά– θερμότερων στη χώρα, με θερμοκρασίες σταθερά πάνω από τον μέσο όρο και καύσωνα επί 16 συνεχόμενες ημέρες –τον μεγαλύτερο σε διάρκεια στην Ελλάδα τα τελευταία 38 χρόνια. Ρωτήσαμε τον Κώστα Λαγουβάρδο, διευθυντή Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και επικεφαλής του Meteo, αν το καλοκαίρι του 2025 θα είναι ακόμη ένα στη λίστα των θερμότερων.
«Το γεγονός ότι οι εποχικές προγνώσεις δείχνουν πως για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο οι θερμοκρασίες θα είναι πάνω από τις κανονικές, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα έχουμε και σφοδρούς καύσωνες», υπογραμμίζει.
«Για παράδειγμα, αν σε μια περιοχή όπου η μέση μέγιστη θερμοκρασία είναι 33°C, φέτος καταγραφούν επί σειρά ημερών 35°C, αυτό σίγουρα θα δυσκολέψει την καθημερινότητα, τις μετακινήσεις, την υγεία, την ενεργειακή κατανάλωση, αλλά δεν αποτελεί ακραίο φαινόμενο μετεωρολογικά. Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε στα χέρια μας κάποιο επιστημονικό εργαλείο που να μας επιτρέπει να πούμε με σιγουριά ότι “ναι, θα έχουμε καύσωνες μεγάλης διάρκειας, όπως τα προηγούμενα καλοκαίρια”», προσθέτει ο ίδιος.
Στον πίνακα του Meteo φαίνεται ότι 7 από τα συνολικά 13 παρατεταμένα επεισόδια καύσωνα στην Ελλάδα καταγράφονται τα τελευταία 14 χρόνια (2010 – 2024), ενώ τις προηγούμενες δεκαετίες, από το 1987 έως 2009, δηλαδή μέσα σε 22 χρόνια σημειώθηκαν μόλις έξι.
Αν σε μια περιοχή όπου η μέση μέγιστη θερμοκρασία είναι 33°C, φέτος καταγραφούν επί σειρά ημερών 35°C, αυτό σίγουρα θα δυσκολέψει την καθημερινότητα, τις μετακινήσεις, την υγεία, την ενεργειακή κατανάλωση, αλλά δεν αποτελεί ακραίο φαινόμενο μετεωρολογικά.
Η καταγραφή ωστόσο δείχνει μια σαφή μεταβολή. Από το 1987 έως το 2009, σε διάστημα 22 ετών, σημειώθηκαν έξι παρατεταμένοι καύσωνες. Αντίθετα, μέσα σε μόλις 14 χρόνια –από το 2010 έως το 2024– έχουν ήδη καταγραφεί επτά. Είναι λοιπόν ένα φαινόμενο που τείνει να παγιωθεί;
Οι επιστήμονες επιμένουν πως, όσο και αν οι τάσεις είναι σαφείς, δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψει κανείς με βεβαιότητα πότε και πού θα «χτυπήσει» ο επόμενος παρατεταμένος καύσωνας.
«Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, οι μεγάλης διάρκειας καύσωνες γίνονται όλο και πιο συχνοί, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ως φαινόμενο θα παρουσιάζεται κάθε καλοκαίρι. Αν με ρωτάτε αν θα έχουμε μεγάλους καύσωνες γενικά τα επόμενα χρόνια, θα σας απαντήσω πως “ναι”. Αλλά δεν μπορώ να δώσω απάντηση ειδικά για το καλοκαίρι του 2025 ή του 2026 ή του 2027», σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Οι παγκόσμιες τάσεις και το Ελ Νίνιο
Η επιστημονική ομάδα του Αστεροσκοπείου έχει εξετάσει επίσης κατά πόσο παγκόσμια μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως το Ελ Νίνιο, που σχετίζεται με την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη επηρεάζουν το ελληνικό καλοκαίρι.
«Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι το Ελ Νίνιο εκπέμπει ένα σχετικά αδύναμο σήμα για την περιοχή μας. Οι πρώτες ενδείξεις που έχουμε, δείχνουν ότι δεν επηρεάζει σημαντικά το κλίμα της Ελλάδας», εξηγεί ο κ. Φραγκουλίδης και καταλήγει: «Τα κλιματικά και ατμοσφαιρικά μοτίβα αποτελούν πεδίο έρευνας για το πόσο επηρεάζουν τις καλοκαιρινές θερμοκρασίες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η κλιματική αλλαγή εκπέμπει ένα πιο δυνατό σήμα “γέρνοντας την πλάστιγγα” προς θερμότερα καλοκαίρια τα επόμενα χρόνια».
