Ανάγκη για συνολική αναμόρφωση της ελληνικής ακτοπλοϊκής αγοράς διαπιστώνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην ενδιάμεση κλαδική έρευνα για τον τομέα. Και καλεί για «εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου, αναβάθμιση των λιμένων, ανασχεδιασμό του δικτύου, επενδύσεις σε πράσινο στόλο, σταθερή και διαφανή διακυβέρνηση», προσδιορίζοντάς τα ως «αναγκαίες προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική, ανταγωνιστική και κοινωνικά δίκαιη ακτοπλοΐα». Η ενδιάμεση αυτή κλαδική έρευνα έχει de facto στοιχεία ηχηρής παρέμβασης, ενώ δεν σχετίζεται με επιμέρους έρευνες που έχει ξεκινήσει για την ακτοπλοΐα η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Μάλιστα η Επιτροπή καλεί σε διαβούλευση όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, από ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου, προκειμένου να βοηθήσει τη δρομολόγηση των απαραίτητων ενεργειών.
Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, «μέσα από αυτήν την έρευνα αναδεικνύονται αναποτελεσματικότητες και πιθανές στρεβλώσεις στη λειτουργία της αγοράς, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης».
Επισημαίνεται πως «η ακτοπλοΐα αποτελεί στρατηγικής σημασίας κλάδο για την ελληνική οικονομία και την κοινωνική και εδαφική συνοχή, καθώς διασφαλίζει τη γεωγραφική συνέχεια ανάμεσα στην ηπειρωτική χώρα και στα νησιά και στηρίζει αποφασιστικά το τουριστικό προϊόν». Χαρακτηρίζει τη ζήτηση για ακτοπλοϊκές υπηρεσίες «έντονα εποχική, με κορύφωση τους θερινούς μήνες λόγω τουρισμού», διευκρινίζοντας ωστόσο πως «υφίσταται ταυτόχρονα ένας σχετικά ανελαστικός πυρήνας ζήτησης από νησιώτες και εμπορευματικές ροές». Αναφορά που κύκλοι της βιομηχανίας αυτής συνδέουν τόσο με τον παραπάνω διπλό ρόλο της ακτοπλοΐας, όσο και με το γεγονός ότι η ίδια η ακτοπλοΐα διαφοροποιείται σε συμβατικά πλοία που λειτουργούν κατά 10 ή 11 μήνες τον χρόνο και ταχύπλοα που λειτουργούν μόνο τέσσερις μήνες. Με τα πρώτα να καλύπτουν και τις δύο πλευρές της ζήτησης, ενώ τα δεύτερα να εκμεταλλεύονται την εκτόξευση της επιβατικής κίνησης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Σύμφωνα με την ενδιάμεση έκθεση για την ακτοπλοΐα, «στην προσφορά δραστηριοποιούνται περί τα 299 πλοία (247 συμβατικά και 52 ταχύπλοα) και 216 εταιρείες», αλλά «παρά τον μεγάλο αριθμό φορέων, η αγορά εμφανίζει συγκέντρωση: Attica Group και Seajets κατέχουν από κοινού περίπου το 60% της χωρητικότητας επιβατών». Ο στόλος χαρακτηρίζεται σχετικά γηρασμένος και η ενσωμάτωση πράσινων τεχνολογιών περιορισμένη. Αναγνωρίζεται, επίσης, ότι στη δομή κόστους «τα καύσιμα αποτελούν τη σημαντικότερη δαπάνη, ακολουθούμενα από μισθοδοσία, συντηρήσεις και ασφάλιστρα».
Η Επιτροπή καλεί σε διαβούλευση όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, από ιδιωτικό και δη- μόσιο τομέα, κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου.
Κάνει επίσης λόγο για σύστημα οργάνωσης που ισορροπεί δύο συχνά αντικρουόμενες λογικές: αφενός τον χαρακτήρα δημόσιας υπηρεσίας κοινής ωφελείας (ελάχιστη επάρκεια για λόγους δημοσίου συμφέροντος), αφετέρου την ανάγκη οικονομικής βιωσιμότητας ως παραγωγικής δραστηριότητας της αγοράς. «Η ισορροπία δυσχεραίνεται από το πλήθος μικρών ή και απομακρυσμένων νησιών και την έντονη εποχικότητα». «Η απελευθέρωση της αγοράς από το 2002 και η εναρμόνιση με το ενωσιακό δίκαιο περιόρισαν τον κρατικό παρεμβατισμό, ενίσχυσαν τυπικά τον ανταγωνισμό και τη βελτίωση υπηρεσιών, αλλά άφησαν ανοιχτά ζητήματα επαρκούς ή και βιώσιμης εξυπηρέτησης ιδίως μικρών ή λιγότερο τουριστικών νησιών», ενώ «η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής δρομολογίων ώθησε τις εταιρείες σε εμπορικά ελκυστικότερες συνδέσεις, με αποτέλεσμα άνιση ποιότητα υπηρεσιών ανά προορισμό», σημειώνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού.
Ως προς το θεσμικό πλαίσιο δρομολόγησης εκτιμά ότι «αφήνει περιθώρια άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού», την ώρα που υφίστανται «προβληματισμοί για τον ορθολογικό σχεδιασμό δικτύου, την αποτελεσματική παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και τις τελικές τιμές». Ως κατεύθυνση προτείνεται «ο εκσυγχρονισμός προς ένα ρυθμιστικό πλαίσιο “δυναμικό – ανταποκρινόμενο – προσαρμοστικό” που αντιμετωπίζει τη ρύθμιση ως επαναλαμβανόμενο παίγνιο με μεταβαλλόμενα κίνητρα, χαράζει μεσαία οδό μεταξύ άκαμπτων κανόνων και ελευθερίας και ενσωματώνει μάθηση από το παρελθόν». Στόχος, λέει η Επιτροπή, είναι η δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού και συνεχούς εξέλιξης της αγοράς αντί «στατικών και βραχυπρόθεσμων κινήτρων που μακροπρόθεσμα στρεβλώνουν την οικονομική ισορροπία».
Ως προς τις λιμενικές υποδομές μιλάει για «χρόνιες ελλείψεις» που επηρεάζουν προσφορά και ζήτηση, «υπονομεύοντας την αποτελεσματικότητα» και προτείνεται αντιμετώπιση του κατακερματισμού των φορέων, αναβάθμιση Οργανισμών Λιμένων και Λιμενικών Ταμείων και δημιουργία ισχυρών διοικητικών φορέων. Αναγνωρίζει την ύπαρξη μιας συζήτησης για εφαρμογή συστήματος «χρονοθυρίδων» στα λιμάνια κατ’ αναλογία της αεροπορίας, ώστε να δημοπρατούνται και να δεσμεύονται ώρες αιχμής και να αποφεύγονται συμφόρηση και ταυτόχρονες αφίξεις – αναχωρήσεις.
Επισημαίνει, ακόμη, πως η ανάγκη εκσυγχρονισμού του στόλου και της πράσινης μετάβασής του ενδέχεται «να δημιουργήσουν χρηματοδοτικό κενό σε επίπεδο εταιρειών ή κλάδου».
Προκειμένου, επίσης, να αποφεύγονται ζητήματα διαφάνειας και σύγκρουσης συμφερόντων στην εποπτική διακυβέρνηση του κλάδου, προτείνεται ένα «ενιαίο ρυθμιστικό – εποπτικό όργανο που θα διασφαλίζει εύρυθμη αγορά, τήρηση πλαισίου και στρατηγικό σχεδιασμό». Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ζητάει επίσης την «επανεξέταση του πλαισίου ανάθεσης συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας».
