Η επαγγελματική αξιοποίηση των εργαζομένων ηλικίας άνω των 55 ετών θα είναι ένα σημαντικό αντίδοτο με το οποίο η Ελλάδα μπορεί να αποφύγει τη θλιβερή πρόβλεψη του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών για μείωση 15% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ έως το 2050 εξαιτίας και της μεγάλης μείωσης του αριθμού των πολιτών που θα βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία.
Τα στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για το πού οδεύει η αγορά εργασίας στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση η οικονομία της χώρας. Το 2024 οι πολίτες σε παραγωγική ηλικία, δηλαδή μεταξύ 15 και 64 ετών, ήταν 6,6 εκατομμύρια. Το 2050 υπολογίζεται ότι θα είναι 30% λιγότεροι, δηλαδή μόλις 4,7 εκατομμύρια. Οι δε νέοι θα είναι 300.000 λιγότεροι από ό,τι το 2024.
Το καμπανάκι γίνεται ακόμη πιο ηχηρό αν προστεθεί στην εξίσωση και η σταθερή μείωση της παραγωγικότητας που καταγράφεται από την αρχή του 21ου αιώνα.
Τις δεκαετίες του 1960, του 1970 και του 1980 η παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόταν 2%-3% ετησίως – από το 2000 και μετά η ετήσια αύξηση είναι στα επίπεδα του 0,5%-1%.
«Ενώ τις δεκαετίες του 1960, του 1970 και του 1980 η παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόταν 2%-3% ετησίως, από το 2000 και μετά η ετήσια αύξηση είναι στα επίπεδα του 0,5%-1%, παρά το γεγονός ότι οι εξελίξεις στην τεχνολογία ήταν ραγδαίες. Αν αυτό συνδυαστεί με τον μειωμένο αριθμό εργαζομένων και αν δεν υπάρξουν αλλαγές, η μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα θα είναι περίπου 0,6% ετησίως και το 2050 θα έχει μειωθεί κατά 15%», λέει στην «Κ» ο επικεφαλής του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών, Αρης Αλεξόπουλος. Στις χώρες του ΟΟΣΑ ο μέσος όρος θα είναι 0,3% ετησίως και 8% το 2050.
Υπεργηρασμένη χώρα
«Η Ελλάδα ανήκει στις υπεργηρασμένες χώρες. Αλλες χώρες δεν θα χάσουν το 30% του εργατικού δυναμικού, θα χάσουν το 15%», προσθέτει ο κ. Αλεξόπουλος, βάζοντας τη χώρα μας στην ίδια μοίρα με Ιταλία, Ιαπωνία και τις χώρες της Σκανδιναβίας.
Για τους αναπόφευκτους συνειρμούς με όσα συνέβησαν στην Ελλάδα την περασμένη δεκαετία, ο καθηγητής Αλεξόπουλος επισημαίνει ότι τα ποσοστά δεν είναι τα ίδια, αλλά οι επιπτώσεις δεν θα είναι καθόλου αμελητέες. «Η οικονομική κρίση στοίχισε 25% του ΑΕΠ σε τέσσερα χρόνια. Εδώ μιλάμε για πτώση του ΑΕΠ κατά 15% τα επόμενα 25 χρόνια. Πρόκειται για ένα καμπανάκι. Αν δεν λάβουμε μέτρα, θα έχουμε σημαντική μείωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών», λέει.
Η λύση που θα μπορούσε να βάλει φρένο σε αυτή την τάση είναι η αξιοποίηση δύο δεξαμενών προσωπικού: των γυναικών και όσων είναι από 55 έως 64 ετών. Ο καθηγητής Αλεξόπουλος λέει ότι με την αξιοποίησή τους η μείωση του ΑΕΠ το 2050 μπορεί να είναι μόνο 5%.
Οπως αναφέρει, στην ηλικιακή ομάδα 55-64 ανήκουν 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, όμως εργάζονται μόνο οι 800.000. Ο αποκλεισμός τους από την αγορά εργασίας,σύμφωνα με τον κ. Αλεξόπουλο, οφείλεται σε δύο λόγους. «Οι πενηντάρηδες χάνουν τη δουλειά τους παρά το γεγονός ότι υπερέχουν σε εμπειρία, διότι είναι τρεις φορές πιο ακριβοί από έναν νέο εργαζόμενο. Επίσης, οι δυσκολίες για να μπουν ξανά στην αγορά εργασίας οφείλονται στους δισταγμούς των γραφείων προσωπικού που θεωρούν ότι η επανεκπαίδευσή τους δεν είναι εύκολη», εξηγεί.
Εχουμε παρατηρήσει ότι οι εργαζόμενοι άνω των 50 γίνονται πιο παραγωγικοί όταν δουλεύουν με ανθρώπους κάτω των 35 ετών.
Οπως σημειώνει όμως «έχουμε παρατηρήσει ότι οι εργαζόμενοι άνω των 50 δεν χάνουν την παραγωγικότητά τους όταν δουλεύουν με όσους είναι άνω των 35, ενώ γίνονται πιο παραγωγικοί όταν δουλεύουν με ανθρώπους κάτω των 35 ετών».
Η διέξοδος είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας οι οποίες θα είναι φιλικές προς τις ηλικίες άνω των 50, ακολουθώντας το μοντέλο της διαγενεακότητας.
«Η αγορά εργασίας πρέπει να αναμετρηθεί με αυτή την πραγματικότητα και να εντάξει τις συγκεκριμένες ηλικίες. Αυτοί οι άνθρωποι είναι χρήσιμοι και θα βελτιώσουν την παραγωγικότητα της οικονομίας», σημειώνει.
Αναξιοποίητο εργατικό δυναμικό
Επίσης, και τα στοιχεία για την εργασία των γυναικών αποκαλύπτουν ότι υπάρχει τεράστιο αναξιοποίητο εργατικό δυναμικό. Από τα 3,5 εκατομμύρια γυναίκες που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία εργάζονται 1,8 εκατομμύρια, δηλαδή το 55%.
«Ενας από τους λόγους είναι ότι τα γραφεία προσωπικού των εταιρειών δεν προσλαμβάνουν εύκολα γυναίκες. Φοβούνται ότι θα τεκνοποιήσουν και θα λείψουν για μεγάλο χρονικό διάστημα από την εργασία τους», λέει ο κ. Αλεξόπουλος.
Οπως διευκρινίζει, όμως, αυτή η οπτική είναι λανθασμένη για τη μεγάλη εικόνα. «Εχει αποδειχτεί ότι οι γυναίκες που εργάζονται κάνουν πιο πολλά παιδιά επειδή αυξάνεται το εισόδημά τους. Χρειάζεται ένας συνδυασμός της εισόδου περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας με κρατική πρόνοια, όπως οι γονεϊκές άδειες και η αύξηση του αριθμού των παιδικών σταθμών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της υπογεννητικότητας», τονίζει.
Μας λείπουν μηχανικοί αυτοκινήτων, χειριστές κλαρκ, ανειδίκευτοι εργαζόμενοι στον πρωτογενή τομέα, εργαζόμενοι στον τουρισμό, στην υγεία, στις κατασκευές και στη βιομηχανία.
Στις παραπάνω δεξαμενές μπορεί να προστεθεί και αυτή των μεταναστών, η οποία, σύμφωνα με τον Αρη Αλεξόπουλο, θα λειτουργήσει αποτελεσματικότερα με τις στοχευμένες μετακλήσεις εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. «Χρειαζόμαστε συγκεκριμένες ειδικότητες. Μας λείπουν μηχανικοί αυτοκινήτων, χειριστές κλαρκ, ανειδίκευτοι εργαζόμενοι στον πρωτογενή τομέα, εργαζόμενοι στον τουρισμό, στην υγεία, στις κατασκευές και στη βιομηχανία. Θα πρέπει να τους εντοπίζουμε εμείς, αντί να περιμένουμε να έρθουν αυτοί στην Ελλάδα. Οι πόλεμοι του μέλλοντος θα γίνονται για το ανθρώπινο δυναμικό – και είναι αυτοκαταστροφικό να λέει κάποιος ότι δεν θέλουμε κανέναν μετανάστη», λέει.
Εκτός όμως από την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού, θα πρέπει να βελτιωθούν και οι δείκτες παραγωγικότητας. «Αυτό έχει να κάνει με την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν έχουμε μεγάλης έντασης τεχνολογικές υπηρεσίες. Δεν είμαστε βιομηχανική χώρα ή μια χώρα που δουλεύει πολύ τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ICT). Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί είναι να κατευθυνθούμε προς τις υπηρεσίες που παράγουν περισσότερη τεχνολογία», λέει ο καθηγητής Αλεξόπουλος.
