Το γνωστό δημογραφικό πρόβλημα της Ευρώπης, το οποίο εντείνεται από τη γήρανση του παραγωγικού πληθυσμού και τη φθίνουσα αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους, έχει να αντιμετωπίσει την αναγκαία αύξηση της χρηματοδότησης για τη συλλογική άμυνα, την ψηφιοποίηση, την απανθρακοποίηση προς ένα κλιματικά ουδέτερο και βιώσιμο περιβάλλον. Το ρίσκο της χρηματοδότησης σε αυτούς τους στρατηγικούς τομείς, επηρεάζεται σε μεγάλο μέρος από δύο σημαντικούς μακροοικονομικούς παράγοντες, που είναι το χρέος και το έλλειμμα. Αν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν χρηματοδοτηθούν επαρκώς αυτοί οι τομείς οι οποίοι μπορούν να επιστρέψουν πολλαπλασιαστικά αναπτυξιακά οφέλη, τα σενάρια ελληνικού τύπου χρεοκοπίας θα έχουν υποστηρικτική βάση.
Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της Γαλλίας, η οποία έχει σοβαρό πρόβλημα με το δημόσιο χρέος αλλά και με το κυβερνητικό έλλειμμα, παρόλο που ο πρωθυπουργός Μπαϊρού θα προχωρήσει σε περικοπή δαπανών και αύξηση της φορολογίας για να εξοικονομήσει περίπου 40 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του 2026, έχει προκαλέσει αναβρασμό σε μεγάλο μέρος των εργαζομένων και της κοινωνίας. Οι ακραίες πολιτικές δυνάμεις δεν χάνουν ευκαιρία να εκμεταλλεύονται τις αντιδράσεις τόσο στη Γαλλία όσο και σε άλλες χώρες, στις οποίες ο λαϊκισμός κερδίζει έδαφος.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η επιτακτική ανάγκη για μείωση του ελλείμματος στη Γαλλία δημιουργεί δυσκολίες επειδή η Ευρώπη αντιμετωπίζει υψηλές και αυξανόμενες δαπάνες οι οποίες εξελίσσονται ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Οι πιέσεις από το κόστος εξυπηρέτησης των τόκων δανεισμού, τη γήρανση του πληθυσμού, την κλιματική μετάβαση, την ενεργειακή ασφάλεια, καθώς και την ενίσχυση της άμυνας απέναντι στη Ρωσία, θα φτάσουν στο 4,4% του ΑΕΠ ετησίως για τις οικονομίες της Ζώνης του Ευρώ μέχρι το 2050. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις αυξανόμενες πιέσεις στις δημόσιες δαπάνες τους, ώστε να δημιουργούν αντισταθμίσεις εντός του δημοσιονομικού πλαισίου και να αναπτύσσουν αξιόπιστα σχέδια για τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς τους.
Τα οικονομικά της Γαλλίας βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση. Οι οίκοι αξιολόγησης επισημαίνουν συστηματικά την επιδεινούμενη πορεία του χρέους της. Το έλλειμμα έφτασε σχεδόν στο 9% του ΑΕΠ το 2020 και δεν έχει υποχωρήσει κάτω από τον στόχο του 3% της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το 2019. Ακόμη και σύμφωνα με τις προβλέψεις της κυβέρνησης Μπαϊρού, δεν θα επιστρέψει σε αυτό το ποσοστό τα επόμενα χρόνια. Το 2024, το δημόσιο έλλειμμα της Γαλλίας ανήλθε στο 5,8% του ΑΕΠ, φτάνοντας συνολικά στα 168,6 δισ. ευρώ, αρκετά πάνω από το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο από τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το 2024, το δημόσιο έλλειμμα της Γαλλίας ανήλθε στο 5,8% του ΑΕΠ, φτάνοντας συνολικά στα 168,6 δισ. ευρώ.
Σε πρόσφατη ομιλία του, ο πρωθυπουργός Μπαϊρού αναφέρθηκε και στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της Ελλάδας, που της στοίχισε μια ολόκληρη δεκαετία περικοπών, οικονομικής λιτότητας και σκληρών δανειακών πακέτων διάσωσης, προκειμένου να δικαιολογήσει τις σχεδιαζόμενες αποφάσεις για βαθιές μειώσεις στον κρατικό προϋπολογισμό της Γαλλίας. Οι περικοπές του Μπαϊρού περιλαμβάνουν επιπλέον τη μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, την επιβολή διαφόρων εισφορών για τα υψηλότερα εισοδήματα, ακόμη και την κατάργηση δύο αργιών. Η βιωσιμότητα της κυβέρνησής του θα εξαρτηθεί τόσο από την αποτελεσματικότητα των μέτρων όσο και από τις συλλογικές αντιδράσεις.
Η Γαλλία δεν είναι η μόνη χώρα που βρίσκεται αντιμέτωπη με τα παραπάνω διλήμματα. Παρόμοιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν και άλλες μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Στην Ιταλία, το δημόσιο χρέος παραμένει τα τελευταία χρόνια πάνω από το 130% του ΑΕΠ, γεγονός που περιορίζει σοβαρά τα περιθώρια για επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Η Ρώμη δέχεται επίσης πιέσεις από τις αγορές και τους θεσμούς της Ε.Ε. να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, ενώ βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ κοινωνικών εντάσεων και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Στην Ισπανία, αν και ο ρυθμός ανάπτυξης έχει ενισχυθεί, η ανεργία παραμένει υψηλή και η δημοσιονομική σταθερότητα εξαρτάται από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και την προσεκτική αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Ας μην ξεχνάμε ότι τα εσωτερικά προβλήματα των χωρών της Ευρωζώνης έχουν να αντιμετωπίσουν ένα εξαιρετικά ασταθές και ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, υψηλούς δασμούς, γεωπολιτικά ρίσκα και διαταραχές στο εμπόριο, στις εισαγωγές και στις εξαγωγές.
Η Γαλλία αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό βαρυτικό πεδίο για τις προκλήσεις και αντιφάσεις της Ευρώπης. Από τη μία, η ανάγκη για επενδύσεις, νέες δαπάνες στην άμυνα και στο περιβάλλον, και από την άλλη, ο επικίνδυνος δημοσιονομικός εκτροχιασμός που τορπιλίζει την κοινωνική συνοχή. Μπορεί οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Παρίσι το 2024 να φώτισαν για λίγες ημέρες τη γαλλική οικονομία, η οποία άντεξε τις πιέσεις και έδειξε αντοχή, όμως η συνεχιζόμενη αύξηση του χρέους της Γαλλίας δεν έχει άλλη επιλογή στον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης πέρα από το συμμάζεμα των δημόσιων οικονομικών και τις διαρθρωτικές αλλαγές.
*Ο κ. Ευστάθιος Κάσσιος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας.
