Οταν στα μέσα της εβδομάδας ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Φρανσουά Μπαϊρού, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την υπερχρέωση της Γαλλίας, ζήτησε από τους Γάλλους «να μη γίνουμε σαν τους Ελληνες». Πολλοί θα θυμήθηκαν τότε ότι οι αναφορές πολιτικών στην ελληνική κρίση χρέους ως παράδειγμα προς αποφυγήν ήταν συνήθεις προ ετών και ίσως να παρατήρησαν ότι τώρα ακούγονται ελαφρώς παρωχημένες. Ομως μόλις ενάμιση μήνα νωρίτερα, στα τέλη Μαΐου, ο ομόλογός του της Ιαπωνίας, Σιτζέρου Ισίμπα, παρομοίασε τη δύσκολη δημοσιονομική κατάσταση που αντιμετωπίζει η χώρα του με την κρίση χρέους της Ελλάδας και προειδοποίησε πως η Ιαπωνία θα μπορούσε να έχει τη δική μας τύχη. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η προειδοποίηση αποτελεί υπερβολή και πως η Ιαπωνία δεν κινδυνεύει κυριολεκτικά από κρίση χρέους ελληνικού τύπου. Ο κ. Ισίμπα, όμως, επικεφαλής του Φιλελευθέρου Δημοκρατικού Κόμματος, που μονοπωλεί την εξουσία εδώ και 70 χρόνια, μάλλον χάνει σήμερα τις εκλογές για την Ανω Βουλή και ίσως εξωθηθεί σε νέο δανεισμό και δαπάνες που θα επιδεινώσουν τη δημοσιονομική κατάσταση, θα αυξήσουν το κόστος του δανεισμού και θα φέρουν τη χώρα σε δύσκολη θέση.
Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός παρομοίωσε τη δύσκολη δημοσιονομική κατάσταση που αντιμετωπίζει η χώρα του με την κρίση της Ελλάδας.
Ισως κάποιοι θυμούνται λεπτομέρειες από τα όσα κυριαρχούσαν στον δημόσιο λόγο προ 15ετίας, όπως για παράδειγμα το πώς η περίπτωση της εξωτικής και μακρινής Ιαπωνίας παρεισέφρεε στην επιχειρηματολογία αναλυτών σχετικά με την ελληνική κρίση: το πρόβλημα, τόνιζαν πολλοί, δεν είναι το ύψος του χρέους αλλά το ποιος είναι ο πιστωτής. Η Ιαπωνία, εξηγούσαν, έχει δυσθεώρητο χρέος, αλλά αυτό βρίσκεται στην πλειονότητά του στη χέρια της Τράπεζας της Ιαπωνίας και εγχώριων θεσμικών επενδυτών όπως τα συνταξιοδοτικά της ταμεία, αλλά και στα χέρια των ίδιων των πολιτών της γι’ αυτό και δεν κινδυνεύει από τα δεινά της Ελλάδας ή άλλων υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης. Πράγμα που ισχύει βέβαια, και η Ιαπωνία ήταν όντως ασφαλής μολονότι τα τελευταία πέντε χρόνια το χρέος της υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ της, επίπεδο αδιανόητο για τις δυτικές οικονομίες. Εκτός από αυτήν την ασφαλιστική δικλίδα, η Ιαπωνία είχε επίσης ένα ακόμη ευνοϊκό καθεστώς: με αναιμική έως μηδενική ανάπτυξη και αποπληθωρισμό η κεντρική τράπεζά της διατηρούσε επί χρόνια αρνητικά επιτόκια. Προσέφερε, έτσι, στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να δανείζεται εκτεταμένα και να επιδοτεί γενναιόδωρα τους αγρότες της και τις υπανάπτυκτες αγροτικές περιοχές και να προσφέρει αμέριστη στήριξη στους πολίτες της το 2020 εν τω μέσω της πανδημίας αλλά και μέχρι προσφάτως για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του κυβερνώντος κόμματος το κατηγορούν ότι παρέμεινε στην εξουσία χάρη στη δυνατότητά του να δανείζεται και να επιδοτεί.
Η εικόνα έχει μεταβληθεί κάπως από έναν συνδυασμό ετερόκλητων παραγόντων, και η Ιαπωνία με το χρέος των 9 τρισ. δολ. που αγγίζει το 240% του ΑΕΠ της βλέπει τους τελευταίους μήνες να αυξάνεται το κόστος του δανεισμού της και να στενεύουν ασφυκτικά τα περιθώριά της για δανεισμό και διατήρηση της ίδιας πολιτικής. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του ιαπωνικού δημοσίου βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008, ενώ των 20ετών και 30ετών στα υψηλότερα από το 1999, έχοντας σημειώσει άνοδο 20 μονάδων βάσης μέσα στον τελευταίο μήνα. Σε μεγάλο βαθμό η άνοδος των αποδόσεων των ιαπωνικών ομολόγων οφείλεται σε μια αλλαγή πολιτικής που αποφάσισαν προσφάτως τα συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας, όταν προχώρησαν σε μαζικές πωλήσεις ομολόγων του ιαπωνικού δημοσίου. Κι αυτό γιατί πιέζονται οικονομικά εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού, που συρρικνώνει τα έσοδά τους. Εξάλλου και η ίδια η κεντρική τράπεζα μείωσε την έκθεσή της στο ιαπωνικό χρέος. Οφείλεται, όμως, και στην εντεινόμενη ανησυχία των επενδυτών για τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας και τη δυνατότητα της κυβέρνησης να αποπληρώσει το χρέος της, αλλά και για το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να αυξήσει περαιτέρω τον δανεισμό και τις δαπάνες για να αντιμετωπίσει τον αντίκτυπο από τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ. Μια ανησυχία που έχει στρέψει το ενδιαφέρον της αγοράς στις σημερινές εκλογές.
Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του ιαπωνικού δημοσίου βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008.
Πρόσθετες πιέσεις για αύξηση δανεισμού και δαπανών υφίσταται, άλλωστε, η κυβέρνηση καθώς έπειτα από χρόνια αποπληθωρισμού η Ιαπωνία αντιμετωπίζει πληθωρισμό. Ετσι στη διάρκεια του περασμένου έτους εκδηλώθηκαν φαινόμενα εξαιρετικά ασυνήθη στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, όπως οι συγκεντρώσεις τουλάχιστον 1.000 αγανακτισμένων μπροστά από το υπουργείο Οικονομίας στο κέντρο του Τόκιο. Και τα αντιπολιτευόμενα κόμματα υπόσχονται επιδόματα, δαπάνες και μειώσεις φόρων, γενικώς τα πάντα.
Αναψαν κίτρινα φώτα
Εκφράζοντας την ανησυχία του για την αύξηση του κόστους δανεισμού της Ιαπωνίας, ο Κόγι Γιάνο, πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος της κυβέρνησης και του ιαπωνικού υπουργείου Οικονομικών, τονίζει ότι για την Ιαπωνία «έχουν ανάψει κίτρινα φώτα που ανά πάσα στιγμή μπορεί κάποια από αυτά να γίνουν κόκκινα».
9 τρισ.
δολ. είναι σχεδόν το χρέος της Ιαπωνίας και ενδέχεται να αυξηθεί θεαματικά αν η κυβέρνηση αυξήσει τις δαπάνες.
Προειδοποίηση
Ο Ατάρου Οκουμούρα, στρατηγικός αναλυτής της SMBC Nikko, προειδοποιεί πως «το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια κρίση στην αγορά ομολόγων ανάλογη εκείνης που γνώρισε η Βρετανία το 2022, και το χειρότερο είναι πως η αγορά δεν μπορεί να αποτιμήσει εγκαίρως αυτόν τον κίνδυνο».
3,5%
είναι ο πληθωρισμός που έπειτα από χρόνια στασιμότητας των τιμών απειλεί την αγοραστική δύναμη των ιαπωνικών νοικοκυριών.
Η αντίφαση
«Οι θερινές διακοπές στην Ευρώπη διαρκούν εβδομάδες», επισήμανε προσφάτως η Σάγια Ογκι, τραγουδίστρια τζαζ στην Ιαπωνία, για να αναρωτηθεί αμέσως, «ενώ εμείς δουλεύουμε τόσο σκληρά, δεν είναι τρελό ότι οι οικονομίες τους αναπτύσσονται, ενώ η δική μας όχι;».
