Η τηλεργασία, η οποία είχε γίνει θεμελιώδες εργαλείο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, βλέπει πλέον την επιρροή της να υποχωρεί, καθώς μεγάλες εταιρείες επιλέγουν να επιστρέψουν σε πιο παραδοσιακά μοντέλα εργασίας.
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, μόνο το 8% των θέσεων εργασίας που δημοσιεύονται στο LinkedIn προσφέρουν δυνατότητα τηλεργασίας, σημειώνοντας σημαντική πτώση από το 18% που καταγράφηκε στις αρχές του 2022.
Στις ΗΠΑ, εκτιμάται ότι το ποσοστό της τηλεργασίας θα φτάσει το 22% το επόμενο έτος, ωστόσο οι εργοδότες, ιδιαίτερα σε μεγάλες επιχειρήσεις και τον τραπεζικό τομέα, συνεχίζουν να πιέζουν για επιστροφή στο γραφείο.
Στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία, η τηλεργασία άνθισε την περίοδο της πανδημίας, αλλά ουδέποτε καθιερώθηκε ως μοντέλο εργασίας που συναντάται τακτικά. Ειδικότερα, στη χώρα μας, τον Οκτώβριο του 2024, 113.000 άνθρωποι επέλεξαν την τηλεργασία, ένας αριθμός μικρός, αν λάβουμε υπόψη ότι οι απασχολούμενοι αριθμούν περί τα 4 εκατομμύρια.
Ομως, τα τελευταία στοιχεία από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ αποτυπώνουν, βεβαίως, μία σταθερή άνοδο της τηλεργασίας στην Ελλάδα, τόσο στον αριθμό εργαζομένων που την εφαρμόζουν όσο και στις εταιρείες που την υιοθετούν.
Από τον Ιανουάριο του 2023 έως τον Οκτώβριο του 2024, οι εργαζόμενοι που δουλεύουν εξ αποστάσεως αυξήθηκαν κατά 35%, ενώ οι εταιρείες που εφαρμόζουν τηλεργασία αυξήθηκαν κατά 56%.
Μάλιστα φέτος από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο, οι εργαζόμενοι που δουλεύουν εξ αποστάσεως αυξήθηκαν κατά 15%, ενώ οι εταιρείες που εφαρμόζουν τηλεργασία αυξήθηκαν κατά 40%.
Οι αριθμοί και οι τάσεις
Η τηλεργασία, που γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη κατά την πανδημία, δείχνει πλέον σημάδια σταθεροποίησης.
Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 2023, 83.600 εργαζόμενοι απασχολούνταν εξ αποστάσεως σε 9.000 εταιρείες.
Μέχρι τον Οκτώβριο του 2024, οι αριθμοί αυτοί αυξήθηκαν σε 113.000 εργαζόμενους και 14.000 εταιρείες αντίστοιχα.
Αξιοσημείωτη είναι η άνοδος που καταγράφηκε από τον Ιούλιο του 2024, όταν οι εργαζόμενοι αυξήθηκαν από 109.000 σε 113.000 μέσα σε τρεις μήνες, ενώ οι εταιρείες αυξήθηκαν από 13.000 σε 14.000.
Η μικρή, αλλά σταδιακή, αύξηση των ποσοστών τηλεργασίας οφείλεται σε αρκετούς παράγοντες, όπως:
- Ευελιξία για εργαζόμενους και εργοδότες: Η τηλεργασία συνεχίζει να προσφέρει λύσεις για τη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
- Τεχνολογικές υποδομές: Οι επενδύσεις σε ψηφιακά εργαλεία έχουν κάνει την εξ αποστάσεως εργασία πιο προσβάσιμη.
- Νομοθεσία και κίνητρα: Η διαμόρφωση του κανονιστικού πλαισίου έχει ευνοήσει την υιοθέτηση της τηλεργασίας.
Η τηλεργασία στο Δημόσιο
Στον δημόσιο τομέα, η τηλεργασία εφαρμόστηκε αρχικά ως έκτακτο μέτρο κατά την πανδημία COVID-19, χωρίς συγκεκριμένο κανονιστικό πλαίσιο. Το 2021, με τον ν.4807/2021, θεσπίστηκε η νομική βάση για τη μακροπρόθεσμη εφαρμογή της. Οι σχετικές εγκύκλιοι καθόρισαν τις προϋποθέσεις εφαρμογής της, συμπεριλαμβανομένων κανόνων για την προστασία προσωπικών δεδομένων.
Παρότι οι δημόσιοι φορείς δεν διατηρούν αριθμητικά στοιχεία για τη χρήση της τηλεργασίας μετά την πανδημία, η νομοθεσία παρέχει πλέον τη δυνατότητα αξιοποίησής της για ειδικές κατηγορίες υπαλλήλων, όπως εκείνοι με προβλήματα υγείας. Ωστόσο, η πλήρης υιοθέτηση παραμένει περιορισμένη, καθώς η αυτοπρόσωπη παρουσία αποτελεί τον κανόνα από τον Απρίλιο του 2022.
«Αξιοποιώντας την εμπειρία της περιόδου της πανδημίας, που δημιούργησε μια πρωτόγνωρη κατάσταση στον εργασιακό βίο του ανθρώπινου δυναμικού του Δημοσίου, θεσμοθετήσαμε ένα πάγιο ολοκληρωμένο σύστημα τηλεργασίας. Παρά το γεγονός ότι η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει πως οι φορείς του δημοσίου επιλέγουν να εφαρμόσουν περιορισμένα την τηλεργασία μετά το τέλος της πανδημίας, ωστόσο παραμένει ως επιλογή για τον εργαζόμενο στο Δημόσιο, στο πλαίσιο της καλύτερης απόδοσής του και της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής του», τόνισε στην «Κ» η υφυπουργός Εσωτερικών, Βιβή Χαραλαμπογιάννη.
«Το υβριδικό μοντέλο ενθαρρύνει την ισορροπία»
Η τηλεργασία φαίνεται να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η φύση της εργασίας, η κουλτούρα της εταιρείας και η εμπιστοσύνη μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Ωστόσο, αυτό που κατά βάση προκύπτει είναι ότι αρκετοί εργαζόμενοι επιλέγουν τα υβριδικά μοντέλα εργασίας – με αυτοπρόσωπη παρουσία, αλλά και τηλεργασία.
Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα;
«Η PWC Ελλάδας εφαρμόζει την πολιτική “Wherever Works” στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να διευκολύνει τους εργαζόμενούς της να πετύχουν την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής και να προωθήσει την ευημερία τους. Δεν χρειάζεται να είσαι πέντε μέρες τη βδομάδα στο γραφείο», σημειώνει στην «Κ» η Νατάσα Μάρακα, Director of Change Management της PWC Ελλάδος.
«Μπορείς να δουλεύεις κι από το σπίτι, τον πελάτη, κάποιο γραφείο, δορυφόρο ή άλλο σημείο. Αυτό εξελίχθηκε στον COVID και έχει διατηρηθεί, λειτουργώντας πολύ καλά», συμπληρώνει.
Στην πράξη, όπως λέει, το υβριδικό μοντέλο που εφαρμόζει η PWC υποστηρίζει τους ανθρώπους μας να εργαστούν με διαφορετικούς τρόπους.
«Για παράδειγμα κάποιες μέρες της εβδομάδας πηγαίνουμε γραφείο για να συνεργαστούμε και να δουλέψουμε σαν ομάδα», ενώ η τηλεργασία προσφέρει τη δυνατότητα καλύτερης συγκέντρωσης σε συγκεκριμένες εργασίες.
«Η ισορροπία είναι το ζητούμενο», προσθέτει, τονίζοντας τη σημασία του well-being.
Επιπλέον, σημειώνει, το να μην πηγαίνουμε καθημερινά στο γραφείο λύνει και κάποια πρακτικά ζητήματα, όπως η μετακίνηση στην πόλη, εξοικονομώντας χρόνο και χρήματα και συμβάλλοντας στη μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων.
Η συζήτηση επεκτάθηκε στην ευρύτερη εικόνα του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα. «Από τις εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόμαστε, κάποιες είναι πέντε μέρες στο γραφείο, ενώ άλλες υιοθετούν συγκεκριμένες μέρες τηλεργασίας. Νομίζω ότι εξαρτάται από τον κλάδο, την εταιρεία και την κουλτούρα της», εξηγεί.
Ενα σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύει είναι η εμπιστοσύνη, καθώς «η σχέση που έχουν αναπτύξει τα μέλη της ομάδας μεταξύ τους και με τον team leader τους, είναι κομβικής σημασίας και συνδέεται και με την ύπαρξη ξεκάθαρων ρόλων και αρμοδιοτήτων».
Σχετικά με την πλήρη τηλεργασία, η κ. Μάρακα εκφράζει επιφυλάξεις. «Υπάρχει μια χρυσή τομή κάπου στη μέση. Για εμένα η τελική απόφαση εξαρτάται από τη φύση της δουλειάς», υπογραμμίζει.
Το αίτημα για ισορροπία αναδεικνύεται εμφατικά μεταξύ των νέων τάσεων που επηρεάζουν την αγορά εργασίας. «Το well-being είναι ψηλά στην ατζέντα. Με δεδομένα τα ζητήματα burnout, τη σιωπηλή παραίτηση και τις διαφορετικές αξίες των νέων γενεών, ένα υβριδικό μοντέλο θεωρώ ότι είναι η καλύτερη επιλογή», επισημαίνει.
Το διεθνές τοπίο: Εντάσεις και νέες ισορροπίες
Η τηλεργασία, πέρα από τις δυνατότητες ευκαιριών που προσφέρει, μοιάζει να μετατρέπεται σε πεδίο συγκρούσεων.
Η απόφαση αρκετών εργοδοτών –κυρίως στις ΗΠΑ– να απαιτούν πλήρη φυσική παρουσία προκαλεί τριβές με τους εργαζόμενους, οι οποίοι επιθυμούν να διατηρήσουν το υβριδικό μοντέλο εργασίας, το οποίο τους επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Amazon, η οποία ανακοίνωσε ότι από τον Ιανουάριο του 2025, οι υπάλληλοί της θα πρέπει να εργάζονται στα γραφεία πέντε ημέρες την εβδομάδα.
Αντίστοιχες απαιτήσεις έχουν διατυπώσει και άλλες μεγάλες εταιρείες, όπως οι UPS, JPMorgan Chase, Boeing και Starbucks, με την τελευταία να απειλεί με απολύσεις όσους δεν παραβρίσκονται τουλάχιστον τρεις ημέρες την εβδομάδα.
Η αντίσταση από πλευράς εργαζομένων είναι έντονη. Πολλοί εργαζόμενοι δηλώνουν έτοιμοι να αποχωρήσουν από τις θέσεις τους, προτιμώντας την ανεργία παρά την αποδοχή των νέων όρων εργασίας.
Γιατί, ωστόσο, υπάρχει αυτή η αλλαγή πλεύσης; Η στάση των εργοδοτών, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει να κάνει με την πεποίθηση ότι η τηλεργασία έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της.
Ο Νταν Κέιπλαν, συνεργάτης της συμβουλευτικής εταιρείας Korn Ferry, τονίζει ότι οι διευθύνοντες σύμβουλοι είναι εξαντλημένοι από τις αντιρρήσεις των εργαζομένων και πλέον προχωρούν σε αυστηρότερους κανόνες. «Εχουμε συμβιβαστεί αρκετά», δηλώνουν, «και αν δεν συμμορφωθείτε, θα προχωρήσουμε χωρίς εσάς».
Παρά την αυστηροποίηση των όρων για τη μεγάλη πλειονότητα των εργαζομένων, τα στελέχη με υψηλούς μισθούς διατηρούν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη.
Σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας Ladders, το 10,4% των θέσεων εργασίας με αμοιβές άνω των 250.000 δολαρίων συνεχίζουν να προσφέρουν τη δυνατότητα της τηλεργασίας, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.
Η αγορά εργασίας βρίσκεται σε φάση προσαρμογής στη μεταπανδημική εποχή, με την ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και φυσικής παρουσίας να παραμένει αβέβαιη.
