Ενα ανάρμοστα έντονο ή απρεπές βλέμμα, ένα άσεμνο σεξουαλικό αστείο ή και μια ανεπιθύμητη σωματική επαφή αποτελούν δείγματα βίας και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, και τα έχει υποστεί ένας στους τρεις εργαζομένους στη χώρα μας. Τα θύματα ενός πολυσύνθετου κοινωνικού φαινομένου που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης, είναι κατά κύριο λόγο γυναίκες, εργαζόμενες στον ιδιωτικό τομέα, σε επαγγέλματα όπως τα χρηματοπιστωτικά, η υγεία αλλά και οι υπηρεσίες, με προσωπικό άνω των 50 ατόμων, ηλικίας πάνω από 40 ετών. Οσο για τους θύτες, είναι κυρίως άνδρες, συνάδελφοι, αφεντικά ή πελάτες. Βέβαια, μόλις το 1,6% των θυμάτων προσέφυγε στις αρμόδιες αρχές, όχι γιατί δεν υπάρχει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο –κάθε άλλο η χώρα μας είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές που έχει κυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση 190 για τη σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας– αλλά γιατί δεν τις εμπιστεύονται και δεν πιστεύουν ότι θα γίνει κάτι ουσιαστικό (51,1%).
Μετά την κύρωση από την Ελλάδα της Σύμβασης 190 της ΔΟΕ, το 2022, το Ιδρυμα Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) στην Αθήνα, σε συνεργασία με τη ΓΣΕΕ διεξήγαγαν μια ευρωπαϊκή έρευνα για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας από τις 9 Ιουλίου έως τις 9 Σεπτεμβρίου 2024. Να σημειωθεί εδώ ότι η επιλογή του συγκεκριμένου διαστήματος άφησε εκ των πραγμάτων (και χωρίς να υπάρχει η πρόθεση αυτή) ένα σημαντικό μέρος των εργαζομένων σε δύο μεγάλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, τους εργαζομένους σε επισιτισμό και τουρισμό, εκτός έρευνας, αφού βρίσκονταν στην αιχμή της σεζόν και δεν είχαν χρόνο να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο.
Και τα αποτελέσματα για την Ελλάδα ήταν άκρως απογοητευτικά. Από τα 876 άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα, 31,4% (275 περιστατικά) δήλωσαν ότι είχαν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Η συντριπτική πλειονότητα των θυμάτων είναι γυναίκες (75,3%), ενώ υπήρξε μόλις 1,5% των ατόμων που συμμετείχαν, που δεν δήλωσε ταυτότητα φύλου.
Τα περισσότερα θύματα είχαν δεχθεί ανάρμοστα έντονα ή απρεπή βλέμματα που τους έκαναν να νιώσουν άβολα (65,5%). Το 46,2% είχε υποστεί άσεμνα σεξουαλικά αστεία ή προσβλητικά σχόλια για το σώμα τους ή την ιδιωτική τους ζωή. Το 32,4% είχε υποστεί ανεπιθύμητη σωματική επαφή, όπως μεγάλη εγγύτητα, άγγιγμα σε μέρη του σώματος, φιλιά/αγκαλιές ή κάτι άλλο. Το 20,7% αντιμετώπισε συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης στην εργασία που τους προκάλεσε αισθήματα προσβολής, ταπείνωσης ή φόβου. Το 17,5% δέχτηκε ανάρμοστες προτάσεις για ραντεβού.
Στο 49,4% των περιπτώσεων ο δράστης ήταν άνδρας συνάδελφος ή συνεργάτης και στο 40,4% των περιπτώσεων άνδρας-αφεντικό ή προϊστάμενος/διοικητικός υπάλληλος. Περίπου το 27,1% των περιστατικών σχετιζόταν με άνδρα πελάτη, ασθενή ή επιβάτη.
Οσο για τις συνέπειες, η έρευνα έδειξε ότι θα μπορούσαν να είναι σοβαρές για τα θύματα: 67,3% ένιωσαν άβολα στον χώρο εργασίας, 31,9% απέφευγαν τις κοινωνικές επαφές με συναδέλφους, 29,5% δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν ή να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους, ενώ υπήρξε κι ένα 24,7% που σκέφτηκαν να αποχωρήσουν από την εργασία τους και 21,9% εκδήλωσαν κατάθλιψη.
Ενα άκρως ενδιαφέρον αλλά και ανησυχητικό εύρημα της έρευνας αφορά την αντίδραση των θυμάτων στη σεξουαλική παρενόχληση: 38,2% απάντησαν ότι δεν αντέδρασαν και μόνο το 1,6% κατήγγειλε το περιστατικό στα αρμόδια θεσμικά όργανα, για παράδειγμα στον Συνήγορο του Πολίτη ή στην Επιθεώρηση Εργασίας. Στην πράξη, οι περισσότερες πράξεις παρενόχλησης δεν καταγγέλθηκαν στις Αρχές και, άρα, δεν καταγράφηκαν επισήμως.
Τα θύματα αιτιολόγησαν την απάντησή τους λέγοντας ότι δεν εμπιστεύονταν τα αρμόδια όργανα (27,2%), πιστεύοντας ότι «δεν θα έκαναν τίποτα» (51,1%), ενώ φοβούνταν ότι η καταγγελία θα επηρέαζε αρνητικά την εργασία τους (37%). Αλλωστε, το αποτέλεσμα μάλλον δικαίωσε την απόφασή τους, αφού στις περιπτώσεις που οι συμμετέχοντες αντιπαρατέθηκαν με τον δράστη ή ενημέρωσαν τα αρμόδια άτομα ή όργανα, το 45,7% απάντησε ότι δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα. Από τις περιπτώσεις στις οποίες είχε υποβληθεί επίσημη καταγγελία, μόνο το 7,1% απάντησε ότι η καταγγελία τους βελτίωσε την κατάσταση, ενώ για το 6,4% ότι επιδείνωσε την κατάσταση.
