Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει αυτή την περίοδο γύρω από την αναγκαιότητα κάλυψης μεγαλύτερου ποσοστού εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Εξάλλου, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα κράτη-μέλη επιβάλλεται να μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο την οδηγία 2041/22 που περιέχει ρυθμίσεις για αξιοπρεπείς κατώτατους μισθούς. Η Ελλάδα οφείλει να συμμορφωθεί και να ψηφίσει το σχετικό νομοσχέδιο, ώστε να ενθαρρύνει τις οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων να υπογράψουν περισσότερες κλαδικές συμβάσεις και να καλύπτονται οι εργαζόμενοι της χώρας τουλάχιστον κατά 80% από ΣΣΕ.
Στους κλάδους του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών τα πράγματα είναι «βαλτωμένα» από το 2009. Τότε υπεγράφη για τελευταία φορά κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας, η οποία έληξε το 2012 και έκτοτε δεν ανανεώθηκε. Πάνω από 600.000 εξειδικευμένοι και άρτια καταρτισμένοι εργαζόμενοι (πάνω από το 25% του ενεργού ανθρώπινου δυναμικού της χώρας), με αμοιβές που το 2009 υπερέβαιναν κατά 15% τον τότε συμφωνημένο κατώτατο μισθό, σήμερα αμείβονται ως ανειδίκευτοι εργάτες με τα κατώτατα νομοθετημένα όρια.
Η σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα στο εμπόριο, στο λιανεμπόριο και την παροχή υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από ταχύτατες τεχνολογικές αλλαγές και από μια συνεχώς αυξανόμενη κινητικότητα των εργαζομένων ανάμεσα σε διαφορετικούς τομείς αυτού του οικονομικού κλάδου. Οι ειδικότητες στην εξυπηρέτηση πελατών, στη διαχείριση λογισμικών πωλήσεων, στην αποθήκευση και διανομή προϊόντων, καθώς και τη διαχείριση αποθεμάτων απαιτούν ανάλογες γνώσεις και δεξιότητες, επιτρέποντας στους εργαζομένους να μετακινούνται ευκολότερα από μια επιχείρηση σε άλλη.
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιουργεί επιτακτική ανάγκη, όχι μόνο για την ενδυνάμωση των επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας στις μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και για την υπογραφή μιας πανίσχυρης κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, που να καλύπτει όλο το φάσμα του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών.
Οι εργαζόμενοι πλέον εναλλάσσονται διαρκώς μεταξύ επιχειρήσεων, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για μια ενιαία βάση δικαιωμάτων, που θα τους συνοδεύει σε κάθε μετακίνησή τους. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μπορεί σήμερα να εργάζεται ως πωλητής, ταμίας, διοικητικό ή υποστηρικτικό προσωπικό σε ένα εμπορικό κατάστημα, αύριο σε ένα e-shop, μετά σε μια εταιρεία logistics, ακολούθως σε μια διαφημιστική εταιρεία ή με remote εργασία, κάνοντας πωλήσεις, εξυπηρετώντας πελάτες ή κάνοντας support στις καμπάνιες εμπορικών επιχειρήσεων, και στο μέλλον μπορεί να εργάζεται αξιοποιώντας αυτές τις εξειδικεύσεις για λογαριασμό μιας αλυσίδας λιανεμπορίου ή σούπερ μάρκετ. Σε κάθε έναν από αυτούς τους ρόλους ο εργαζόμενος αναπτύσσει πολύτιμες δεξιότητες, όπως διαχείριση αποθεμάτων, εξυπηρέτηση πελατών, χρήση ψηφιακών εργαλείων και διαχείριση δεδομένων, που μπορούν να αξιοποιηθούν και σε άλλους τομείς του κλάδου. Αυτή η κινητικότητα και η ανάπτυξη πολλαπλών ρόλων απαιτούν έναν ενιαίο τρόπο αντιμετώπισης των εργαζομένων και των δικαιωμάτων τους, ανεξαρτήτως της επιχείρησης στην οποία εργάζονται.
Η ύπαρξη λοιπόν μιας κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας που να καλύπτει όλες τις επιχειρήσεις του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών θα διασφαλίσει την ισότητα και τη δικαιοσύνη για τους εργαζομένους που μετακινούνται από τη μια επιχείρηση στην άλλη. Μια τέτοια σύμβαση θα δημιουργήσει ένα σταθερό πλαίσιο μισθών και δικαιωμάτων που θα ακολουθεί τους εργαζομένους, επιτρέποντάς τους να μεταφέρουν τα κεκτημένα τους, ανεξαρτήτως της εταιρείας που τους απασχολεί κάθε φορά.
Αυτή η κλαδική σύμβαση μπορεί να:
Εξασφαλίσει ενιαίες συνθήκες αμοιβής και ωραρίων: διασφαλίζοντας ότι οι εργαζόμενοι, ανεξαρτήτως της επιχείρησης στην οποία εργάζονται, θα απολαμβάνουν δίκαιες αμοιβές και σταθερά ωράρια που ανταποκρίνονται στις δεξιότητες και την εμπειρία τους.
Οι εργαζόμενοι πλέον εναλλάσσονται διαρκώς μεταξύ επιχειρήσεων, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για μια ενιαία βάση δικαιωμάτων.
Καθιερώσει δικαιώματα εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης: με τη διαρκή ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων η σύμβαση μπορεί να εξασφαλίσει στους εργαζομένους τη δυνατότητα επιμόρφωσης και προσαρμογής σε σύγχρονες τεχνολογικές ανάγκες. Η δυνατότητα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης θα ενισχύσει τις ικανότητες των εργαζομένων και θα τους επιτρέψει να διεκδικούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας.
Ασφαλίσει την ανάπτυξη και διατήρηση δεξιοτήτων: οι δεξιότητες που αποκτούν οι εργαζόμενοι σε διάφορους ρόλους (π.χ. εξυπηρέτηση πελατών, χρήση ψηφιακών εργαλείων, διαχείριση αποθεμάτων) πρέπει να αναγνωρίζονται και να αναβαθμίζονται σε κάθε νέα θέση. Ετσι, θα μπορούν να διεκδικούν θέσεις με πιο απαιτητικούς και εξειδικευμένους ρόλους στο μέλλον.
Κατοχυρώσει τα δικαιώματα ανά ειδικότητα: επειδή οι εργαζόμενοι καλούνται να αναλάβουν πολλαπλούς ρόλους, είναι σημαντικό να καθιερωθούν συγκεκριμένα δικαιώματα και παροχές ανά ειδικότητα, ώστε να προστατεύονται από καταχρηστικές πρακτικές και από την υποβάθμιση του ρόλου τους όταν αλλάζουν θέση ή εργασία.
Αναγνωρίσει την κινητικότητα ως δικαίωμα: η σύμβαση θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η κινητικότητα των εργαζομένων από τη μια επιχείρηση στην άλλη δεν θα συνοδεύεται από απώλεια δικαιωμάτων ή μειώσεις στους μισθούς τους. Ετσι, οι εργαζόμενοι θα μπορούν να μετακινούνται χωρίς τον φόβο απώλειας των κεκτημένων τους.
Συμπερασματικά λοιπόν: στον σύγχρονο χώρο εργασίας, η έννοια του «σταθερού» εργαζομένου σε μια εταιρεία τείνει να εξαλειφθεί. Οι εργαζόμενοι σήμερα εναλλάσσονται συχνά μεταξύ επιχειρήσεων, αξιοποιώντας τις δεξιότητες που αποκτούν στον έναν ρόλο για να διεκδικήσουν ευκαιρίες σε άλλες εταιρείες. Αυτή η διαρκής κινητικότητα απαιτεί μια προσαρμοσμένη κλαδική σύμβαση που να διασφαλίζει ότι ο εργαζόμενος θα έχει διαρκή υποστήριξη και δικαιώματα, ανεξάρτητα από την επιχείρηση στην οποία εργάζεται.
Μια ισχυρή κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας στο εμπόριο και την παροχή υπηρεσιών δεν είναι απλά μια στρατηγική ανάγκη· είναι μια ηθική υποχρέωση. Είναι η μόνη εγγύηση ότι οι εργαζόμενοι θα μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας με αξιοπρέπεια και ασφάλεια, απολαμβάνοντας ένα σταθερό πλαίσιο δικαιωμάτων που θα τους συνοδεύει σε κάθε επαγγελματική τους μετακίνηση. Συνολικά, η κλαδική συλλογική σύμβαση μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο εξισορρόπησης των συμφερόντων εργοδοτών και εργαζομένων, ενισχύοντας τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των θέσεων εργασίας, αλλά και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας των ίδιων των επιχειρήσεων.
*Ο κ. Δημήτρης Καραγεωργόπουλος είναι γραμματέας Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων ΓΣΕΕ, μέλος Εκτελεστικής Επιτροπής Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων στις υπηρεσίες και το εμπόριο.
