«Hμουν γύρω στα 35 όταν πέθανε ο παππούς μου. Είναι εκείνη η ηλικία που ξαφνικά αρχίζεις να αναστοχάζεσαι πράγματα τα οποία νεότερος είχες προσπεράσει. Στο νυχτέρι που ακολούθησε –δεν ξέρω πια αν συνεχίζεται το έθιμο– συνειδητοποίησα κάτι που με καθόρισε: Δεν θα μάθαινα ποτέ τη ζωή του παππού μου. Είχαμε μεγαλώσει σε απόσταση – εγώ στη Θεσσαλονίκη, εκείνος στην Πάτρα με τη γιαγιά μου. Τον έβλεπα δυο-τρεις φορές τον χρόνο, αλλά ποτέ δεν προλάβαμε να γνωριστούμε πραγματικά. Και πλέον ήταν αργά».
Ο πολυγραφότατος δημιουργός και σκηνοθέτης Γιάννης Καλαβριανός, που φέτος γιορτάζει με την ομάδα «Εταιρεία Θεάτρου Sforaris» είκοσι χρόνια θεατρικής παρουσίας, τιμά την επέτειο με δύο παραστάσεις: Η πρώτη, που μόλις ανέβηκε, είναι η περυσινή επιτυχία «Η πύλη της κόλασης» και η δεύτερη το έργο «Γιοι και κόρες, μια παράσταση για την αναζήτηση της ευτυχίας». Και οι δύο παρουσιάζονται κάτω από την ίδια στέγη, το ιστορικό «Αμφι-θέατρο», «ορόσημο για το ελληνικό θέατρο, δημιούργημα ενός ανθρώπου που υπήρξε για εμάς τους νεότερους οδηγός και δάσκαλος», υπογραμμίζει ο κ. Καλαβριανός.
Συζητούμε μετά το τέλος της πρόβας. Είναι χωμένος μέσα σε αναρίθμητα μικροαντικείμενα –τυλιγμένα χαλιά, κουτιά, έπιπλα κι επιπλάκια– που γεμίζουν τη σκηνή. «Είναι σαν πολλές μετακομίσεις σπιτιών μαζί», σχολιάζει, «που τώρα πρέπει να αποκτήσουν σχήμα και μορφή από τη σκηνογράφο μας Μαρία Καραθάνου».
Αφετηρία της συνέντευξης, η εκ νέου προετοιμασία του «Γιοι και κόρες», ενός θεατρικού έργου-ντοκουμέντου, βασισμένου σε αυθεντικές αφηγήσεις ηλικιωμένων από όλη την Ελλάδα. Από την πρώτη της παρουσίαση στο ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής και στο Φεστιβάλ Αθηνών 2012, η παράσταση γνώρισε επιτυχία, ταξίδεψε στο εξωτερικό και το βιβλίο με το πλήρες κείμενο μεταφράστηκε σε έξι γλώσσες.
Το έργο συνθέτει μια εναλλακτική αφήγηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας μέσα από τις προσωπικές διαδρομές καθημερινών ανθρώπων, που «πιέζονται, λοξοδρομούν, αποτυγχάνουν, αλλά επιμένουν». Η επίγνωση της λησμοσύνης μετά τον θάνατο ήταν η αφετηρία της ιδέας. Ο Γιάννης Καλαβριανός και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, ο καθένας με μια κάμερα, ένα κινητό –ό,τι είχε διαθέσιμο– για 15 μήνες συναντούσαν ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, και τους ζητούσαν να αφηγηθούν την πιο σημαντική στιγμή της ζωής τους. Ετσι γεννήθηκε η αρχική εκδοχή της παράστασης και από τότε συνεχώς αλλάζει.
«Συλλέξαμε πάνω από 80 ιστορίες. Ηταν ένας τεράστιος πλούτος βιωμάτων, συναισθημάτων, εμπειριών. Ξανακούγοντας τις συνεντεύξεις, διαπίστωσα ότι πολλές διασταυρώνονταν με μεγάλα ιστορικά γεγονότα. Ενας άνδρας μετανάστευε την ημέρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου μιλούσε στο Σύνταγμα, μια γυναίκα αρραβωνιαζόταν όταν μπήκαν οι Βούλγαροι στη Δράμα και ξεκίνησε η Κατοχή. Εφυγε από το σπίτι της παίρνοντας μαζί μια κατσαρόλα όπου έβραζε κοτόπουλο», διηγείται ο σκηνοθέτης. Οι ιστορίες είναι μεν αληθινές στην αφετηρία τους, αλλά η τελική μορφή τους είναι μυθοπλαστική, κάτι στο οποίο έχει επέμβει ο ίδιος δημιουργικά. «Το αποτέλεσμα είναι ένας θεατρικός λόγος φτιαγμένος μέσα από το βίωμα των “μικρών” ανθρώπων. Μια συλλογική ματιά στην ανθρώπινη περιπέτεια», εξηγεί.
Τον ρωτάμε πώς καταφέρνει να μεταφέρει στη σκηνή αυτές τις συναισθηματικά φορτισμένες μαρτυρίες χωρίς να γίνει μελοδραματικός. «Για να κάνεις μελό, πρέπει να είσαι μελό», απαντά. «Στο θέατρο, όπως σε κάθε αυθεντικό δημιούργημα, δεν ξεκινάς από μια απόφαση. Απλώς δουλεύεις και τελικά φτιάχνεις τις παραστάσεις που θα ήθελες να δεις. Η συγκίνηση στο έργο δεν προκύπτει από την “πίεση” στο συναίσθημα. Προκύπτει από την ανθρώπινη αλήθεια που κουβαλούν οι αφηγήσεις».
Στη σκηνή, τις ιστορίες αφηγούνται νεαροί ηθοποιοί και το κάνουν χωρίς να υποδύονται τους ηλικιωμένους. Μια 25χρονη κοπέλα μπορεί να λέει: «Είμαι 72 χρόνων και ακόμη ψάχνω κάποιον να με ερωτευθεί». «Αυτό από μόνο του δημιουργεί μια ανατροπή, έχει συγκίνηση, αλλά και χιούμορ», λέει ο κ. Καλαβριανός. «Η ευθύνη που νιώθουμε απέναντι στους ανθρώπους που μας εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους είναι τεράστια. Οι ίδιοι οι αφηγητές έρχονται να δουν την παράσταση, φέρνουν τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους. Το θέατρο είναι, πιστεύω, ένας τελευταίος τόπος ειλικρινούς και ανιδιοτελούς κοινότητας».
«Γιοι και κόρες, μια παράσταση για την αναζήτηση της ευτυχίας», από τις 24/10 στο «Αμφι-θέατρο».
