Η σκηνική μεταμόρφωση πραγματοποιείται ταχύτατα. Κάτω από το μεγάλο πλαστικό κάλυμμα που καλύπτει αρχικά την υπερυψωμένη σκηνή στην ορχήστρα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου αποκαλύπτονται θρανία και καρέκλες στοιβαγμένα στη δεξιά πλευρά. Σκόνη παντού. Ενα μικρό κορίτσι σε ένα σπίτι. Στο βάθος ένα μακρύ ξύλινο τραπέζι και στο κέντρο οι ηθοποιοί: από τη στιγμή που εμφανίζονται εμπρός μας δεν φεύγουν από το προσκήνιο για περίπου δυόμισι ώρες· χωρίς μικρόφωνα, χωρίς εντυπωσιακά κοστούμια, με ελάχιστα σκηνικά αντικείμενα για να «κρυφτούν» πίσω τους, σχεδόν «γυμνοί» απέναντι στο κοινό.
Στην παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης «Ο όρκος της Ευρώπης», του σκηνοθέτη, συγγραφέα και ηθοποιού Ουαζντί Μουαουάντ, την περασμένη Παρασκευή, το κοίλον δεν ήταν γεμάτο, αλλά τουλάχιστον τέσσερις χιλιάδες θεατές περιμέναμε να αρχίσει μία ακόμη αναμέτρηση του σύγχρονου θεάτρου με τα αρχετυπικά τοπία των μύθων.
«Ξέρω ότι είσαι εκεί. Μπορείς να κρυφτείς όσο θες, αλλά ήρθε η ώρα να εμφανιστείς, κοριτσάκι. […] Τα χρόνια πέρασαν κι εσύ είσαι ακόμα αυτό το μαχαίρι καρφωμένο στον λαιμό μου, που εξακολουθώ να μην μπορώ να βγάλω», λέει η ηλικιωμένη Ευρώπη (Λεόρα Ρίβλιν) στο κοριτσάκι (Αντέλ Ρετό – Λεφόρ) που κρύβεται στη σκιά και υποδύεται τον οκτάχρονο εαυτό της. «Εγώ θα διηγηθώ αυτά που είδες εσύ. Την ντροπή να είμαστε αυτό που είμαστε, να καταγόμαστε από εκεί που καταγόμαστε, την ντροπή αυτών που μας γέννησαν […] και η συγχώρεση παραείναι μεγάλη ελπίδα για την ιστορία μας, αλλά κάτι πρέπει να διορθωθεί. Κάτι μικρό, πολύ μικρό. Μια τόσο δα μικρή αποκατάσταση».
Από το ξεκίνημα της παράστασης βρισκόμαστε συνεχώς δεμένοι με τον μηχανισμό της μνήμης που αντιστρατεύεται τη λήθη. Με αυτή την έννοια, είμαστε δεμένοι στο άρμα της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, στο υπερβατικό τοπίο του πάθους και του πένθους που φέρει. Ο Ουαζντί Μουαουάντ, μέσα από το νέο του έργο που φιλοξενήθηκε στην Επίδαυρο, καταδύεται στον λαβύρινθο μιας γενοκτονίας που δεν πρέπει να ξεχαστεί. Εξερευνά την κληρονομιά της βίας, την αλυσίδα των διαγενεακών τραυμάτων, την ανάγκη για κάθαρση. Σύμφωνα με την ιστορία που παρακολουθούμε, μια έρευνα που ανοίγει η διπλωμάτις Ασια (Ντάρια Πισάρεβα) ξύνει τις παλιές πληγές. Οι μάρτυρες αναζητούνται, οι σκιές του παρελθόντος φωτίζονται. Το κοριτσάκι, τώρα ηλικιωμένη γυναίκα, καλείται να μιλήσει.
Το έργο εξερευνά την κληρονομιά της βίας, την αλυσίδα των δια- γενεακών τραυμάτων, την ανάγκη για κάθαρση. Το κοριτσάκι, τώρα ηλικιωμένη γυναίκα, καλείται να μιλήσει.
Ο θαυμάσιος συγγραφέας Ουαζντί Μουαουάντ, αναφερόμενος στο έργο και στην ανάθεσή του από το Φεστιβάλ Αθηνών που τον έφερε για πρώτη φορά στο αργολικό θέατρο, έχει πει ότι «η συνάντηση με το θέατρο της Επιδαύρου, μου γεννά την αίσθηση ότι αυτός ο τόπος είναι τόπος γραφής». Η γραφή λοιπόν δοξάζεται στον «Ορκο της Ευρώπης». Είναι ο λόγος που μας κρατάει δεμένους με τη σκηνή, καθώς σκηνοθεσία και δραματουργία συγκλίνουν απολύτως.
Η Ευρώπη του Μουαουάντ είναι ένα αντιφατικό, αφόρητο, συγκλονιστικό γυναικείο πρόσωπο, που κατά τη γνώμη μας έχει ελάχιστη σχέση με μια αναφορά στην Ευρώπη ως πολιτικό σώμα, και περισσότερο με το αρχετυπικά πάσχον γυναικείο σώμα των μύθων και της τραγωδίας. Αυτή η Ευρώπη δεν είναι μόνο το νεαρό κορίτσι που βιάστηκε και γέννησε ένα τέρας, τον Μινώταυρο, είναι η μητέρα που ψάχνει τις κόρες της, η κόρη που αναζητάει τη μητέρα της, η γυναίκα που θρηνεί την απώλεια της πατρίδας και της ταυτότητάς της από την Περσεφόνη, την Κλυταιμνήστρα και τη Μήδεια έως εκείνες που έχουν υποστεί σεξουαλική βία στο πλαίσιο στρατηγικών εθνοκάθαρσης.
Ετσι, το ταξίδι της επιστροφής στο παρελθόν επιτέλους αφήνει το πένθος να βιωθεί. Η Ευρώπη το μοιράζεται με τις τρεις κόρες της, τη μεγαλύτερη Ουεντίχα (Ζιλιέτ Μπινός), τη δεύτερη Ζοβέτ (Βιολέτ Σοβό) και την τρίτη Μεγάρα (Δανάη Επιθυμιάδη), τρεις ψυχές που κουβαλούν τη θλίψη τους σε βαλίτσες με ροδάκια. Ο πολυεθνικός θίασος και η πολύγλωσση σκηνική γλώσσα επινοεί χαρακτήρες για να αναμετρηθεί με το άχθος της σιωπής.
«Είναι σαν σημάδι εκ γενετής η κατάρα, είναι σαν λαβύρινθος: υπάρχει έξοδος αλλά δεν ξέρεις πού», λέει ο Ζάκαρι (Εμανουέλ Σβαρτζ) απευθυνόμενος στη μητέρα του Ουεντίχα, την πιο τρυφερή από τις τρεις κόρες, την πιο βασανισμένη. Σαν την κατάρα των σφαγμένων παιδιών που θερίζει τον οίκο των Ατρειδών, εδώ η νέμεση οδηγεί τον δράστη στον φόνο και τη βεβήλωση νεκρού.
Η ομολογία της πράξης του Ζάκαρι είναι ο δεύτερος συγκλονιστικός μονόλογος της παράστασης, με πρώτο την ομολογία της Ευρώπης. Ηταν η στιγμή που γυρνώντας το βλέμμα μας στο κοινό, αισθανθήκαμε ότι είχαμε ενωθεί σε μια ψυχή, που συντετριμμένη από το σκοτάδι της αναρωτιόταν εάν οι θύτες έχουν ελπίδα στην κάθαρση. Το θέατρο του Μουαουάντ δεν είναι απλώς πολιτικό. Είναι υπαρξιακό. Είναι μια προσπάθεια να αναγνωρίσουμε τα λείψανα του παρελθόντος και να κάνουμε μια αξιοπρεπή ταφή για να μπορέσουμε, ίσως, να συνεχίσουμε να ζούμε.
