«Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του»
«Ο λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε στο χάος, είναι ότι είμαστε άτομα με αναπηρία».
Μοιάζουν και συμπεριφέρονται σαν παιδιά, αλλά είναι ενήλικοι. Το μυαλό τους δεν λειτουργεί όπως των άλλων ανθρώπων, των «φυσιολογικών».
Το μυαλό τους διακρίνεται από μια νοητική στέρηση, κατανοούν εν μέρει τον κόσμο γύρω τους αλλά όχι σε βάθος, εκφράζονται με τρόπο ελλειμματικό, συχνά ακατάληπτο. Οι άνθρωποι με νοητική στέρηση είναι οπωσδήποτε «διαφορετικοί», αλλά δεν είναι ασθενείς. Μπορεί ο εγκέφαλός τους να μην έφτασε ποτέ στο σημείο της ανάπτυξης που θα έπρεπε ώστε να θεωρηθεί «υγιής», ωστόσο δεν εκφυλίστηκε, δεν ασθένησε. Η νοητική στέρηση θεωρείται εντέλει «νόσος»; Στην κοινωνία του body shaming, του ναρκισσισμού, της αυτοφωτογράφισης, αλλά και της συμπερίληψης, της ανεκτικότητας και της αποδοχής της διαφορετικότητας, η παράσταση των Αυστραλών ηθοποιών του θιάσου Back to Back Theatre διατυπώνει με τον πιο οξύ τρόπο το ερώτημα: Πού τίθεται το όριο μεταξύ «παθολογικού» και «φυσιολογικού»;
Ο θίασος ιδρύθηκε το 1987 και τα μέλη του είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, άτομα με διαταραχές ομιλίας και διάφορες μορφές πνευματικής και σωματικής αναπηρίας ή άτομα που εντάσσονται στο ευρύ φάσμα του αυτισμού.
Η παράσταση διατυπώνει με τον πιο οξύ τρόπο το ερώτημα: Πού τίθεται το όριο μεταξύ «παθολογικού» και «φυσιολογικού»;
Ο Μπρους Γκλάντγουιν σκηνοθέτησε την περφόρμανς «Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του», αντλώντας τον τίτλο από το παιδικό παραμύθι του Γάλλου συγγραφέα Σαρλ Περό, όπου ένας σκύλος χάνει τη λεία του καθώς κυνηγά την αντανάκλαση της σκιάς του, σε μια αλληγορική αναζήτηση του ειδώλου του. Σε ένα εξαιρετικά αφαιρετικό σκηνικό περιβάλλον, οργανώνεται ένας διάλογος τριών δραματικών προσώπων. Με τρόπο έντονα βιωματικό, με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, ανταλλάσσουν τις απόψεις τους σχετικά με τους όρους «αναπηρία», ανεκτικότητα, κοινωνική προκατάληψη εις βάρος της νοητικής διαφορετικότητας, αφήνοντας σοβαρούς υπαινιγμούς για την κακομεταχείριση των αναπήρων, για την εκμετάλλευσή τους ως πειραματόζωων και ως θυμάτων της ηθικής ουδετερότητας της ιατρικής επιστήμης. Συχνά τούς αντιμετωπίζουν σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, νιώθουν σχεδόν πάντοτε την ντροπή ως κυρίαρχο συναίσθημα, τους χορηγούνται πολλά φάρμακα και εφαρμόζουν πάνω τους ένα σωρό θεραπευτικές τεχνικές, παρόμοιες με αυτές τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στα ζώα. «Δεν είμαι σκύλος!» δηλώνει έντονα ο ηθοποιός του θιάσου, με μια κραυγή απόγνωσης.
Τα μέλη του θιάσου Back to Back Theatre είναι άτομα με διαταραχές ομιλίας ή διάφορες μορφές πνευματικής και σωματικής αναπηρίας.
Και οι τρεις ηθοποιοί, ο Σάιμον (Λάχερτι), η Σάρα (Μεϊνγουόρινγκ) και ο Σκοτ (Πράις), είναι άτομα με νοητική στέρηση, μιλούν την «αυτιστική διάλεκτο» και χρησιμοποιούν τον εικονικό βοηθό «Σίρι» προκειμένου τα λόγια τους να μεταφραστούν στους θεατές.
Τα τρία δραματικά πρόσωπα εκθέτουν με τον πιο βιωματικό τρόπο την προσωπική αίσθηση της ιδιαιτερότητάς τους και οδηγούν τον θεατή με έναν απρόβλεπτο δραματουργικό τρόπο στον εξής προβληματισμό: Οταν η τεχνητή νοημοσύνη ξεπεράσει την ανθρώπινη, όταν η ανθρώπινη σκέψη θα μένει αδρανής, τότε πώς θα αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι από τους ίδιους τους ανθρώπους; «Ως σκλάβοι ίσως», απαντά ο Σάιμον. Πόσο ικανοί θα αισθάνονται όσοι δεν θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τα ψηφιακά μέσα του μέλλοντος; Και πώς θα διαφοροποιούνται οι νοητικά ανάπηροι από τους νοητικά υγιείς; «Να συνηθίσετε να έχετε μια ετικέτα στον λαιμό σας», μας προτρέπει ο ηθοποιός, αφού στο μέλλον πρόκειται να εξομοιωθούμε. Και τότε σίγουρα όλοι οι κυνηγοί του σύγχρονου κόσμου θα πέσουν θύματα της σκιάς τους, μιας σκιάς εφιαλτικά απειλητικής.
Μια τολμηρή σκηνική απόδοση ενός τόσο ευαίσθητου θέματος. Θέατρο της συγκίνησης και της ενσυναίσθησης, της τρυφερότητας και της μοναξιάς. Η θεατρική συνθήκη συνεχώς υπονομεύεται από την αντικειμενικότητα ενός «θεάτρου ντοκουμέντου», με αποκορύφωμα την πρόσκληση που απευθύνεται από τον Σάιμον σε ένα από τα πιο δραματικά θεατρικά φινάλε: «Αν έχετε την οποιαδήποτε απορία, οι συνάδελφοί μου κι εγώ θα είμαστε στο φουαγιέ… Ανυπομονούμε να σας γνωρίσουμε…».
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.
