Μόνο παράξενο δεν είναι για έναν μυθιστοριογράφο να κρατάει αναλυτικές σημειώσεις για τους χαρακτήρες των έργων του. Σχέδια, όμως; Ναι, αν μιλάμε για τον Τζον Λε Καρέ (1931-2020), τον συγγραφέα σπουδαίων κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων, όπως «Και ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι» (εκδ. Καστανιώτη) και «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» (εκδ. Bell), ο οποίος σκίτσαρε αρκετούς ήρωές του στα περιθώρια των χειρογράφων του, οπτικοποιώντας τους σαν σκηνοθέτης. Αυτό προκύπτει από τα χιλιάδες έγγραφα του ιδιωτικού αρχείου του, πολλά από τα οποία πρόκειται να παρουσιαστούν τον Οκτώβριο σε μια έκθεση που διοργανώνουν οι Βιβλιοθήκες Μπόντλιαν του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο Βρετανός Λε Καρέ, κατά κόσμον Ντέιβιντ Κόρνγουελ, είχε σπουδάσει στην Οξφόρδη και είχε εργαστεί ο ίδιος ως κατάσκοπος της MI5 και της MI6 στις ψυχροπολεμικές δεκαετίες του ’50 και του ’60, προτού ο περιβόητος διπλός πράκτορας Κιμ Φίλμπι φανερώσει την ταυτότητά του στου Σοβιετικούς. Στη συγγραφική καριέρα που ακολούθησε, ο Λε Καρέ επιστράτευσε μια μέθοδο εργασίας βασισμένη επίσης στη σχολαστική έρευνα, όπως αποκαλύπτουν τεκμήρια από το αρχείο του που θα εκτεθούν για πρώτη φορά στο κοινό. Χειρόγραφα με εκτενή υπομνηματισμό, σημειώσεις άφθονες και αναλυτικές, φανερώνουν πόσο συχνά και επίμονα διόρθωνε τα μυθιστορήματά του. Σε ένα προσχέδιο του «Και ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι» περιέγραφε τον βασικό ήρωά του, τον Βρετανό αρχικατάσκοπο Τζορτζ Σμάιλι, σαν «μικρό, στρουμπουλό και στην καλύτερη περίπτωση μεσήλικα». Με μια προχειρογραμμένη σημείωση συμπλήρωνε: «Τα πόδια του ήταν κοντά, το βάδισμά του κάθε άλλο παρά ευκίνητο».
Και αν ήδη αναρωτιέστε γιατί ο Σμάιλι ερμηνεύθηκε το 2011 στη μεγάλη οθόνη από τον όχι και τόσο «στρουμπουλό» Γκάρι Ολντμαν, ας σημειωθεί ότι παρόμοια απορία είχε και ο Αλεκ Γκίνες, ο οποίος είχε υποδυθεί τον Βρετανό κατάσκοπο σε μια παλαιότερη τηλεοπτική του μεταφορά. Το αρχείο του Λε Καρέ περιλαμβάνει μια επιστολή που είχε λάβει από τον Γκίνες, στην οποία ο Αγγλος ηθοποιός αναρωτιόταν αν ταίριαζε για τον ρόλο, καθώς δεν ήταν «ευτραφής», ούτε και είχε «διπλοσάγονο». Τελικά ο Λε Καρέ τον έπεισε να αναλάβει έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς του ρόλους.
Η έκθεση στις Βιβλιοθήκες Μπόντλιαν θα ανοίξει την 1η Οκτωβρίου, θα διαρκέσει έως τον Απρίλιο του 2026 και λέγεται «John le Carré: Tradecraft». Ο τίτλος «παίζει» με τον όρο «τέχνη της κατασκοπείας» που χρησιμοποιούσε ο Λε Καρέ για να περιγράψει το παλιό επάγγελμά του, αλλά σύμφωνα με τους επιμελητές «θα μπορούσε να περιγράψει εξίσου καλά τη δεξιοτεχνία του ως συγγραφέα και κοινωνικού σχολιαστή». Περιλαμβάνονται εξάλλου εδώ και σημειώσεις από τις έρευνες του Λε Καρέ για την αποκάλυψη φαινομένων διαφθοράς π.χ. στις φαρμακευτικές βιομηχανίες, καθώς και τεκμήρια της συνεργασίας του με εν ενεργεία μέλη μυστικών υπηρεσιών, πληροφοριοδότες εταιρειών, ανθρωπιστικές οργανώσεις κ.ά. To εξηγούσε στον Guardian ο συνεπιμελητής της έκθεσης, φίλος του Λε Καρέ και καθηγητής Εγκληματολογίας στην Οξφόρδη, Φεντερίκο Βαρέζε: «Ηταν σαν ακαδημαϊκός. Επισκεπτόταν τα μέρη για τα οποία έγραφε και έκανε επιτόπια έρευνα, σαν ανθρωπολόγος ή κοινωνιολόγος. Διάβαζε εκτενώς, έπαιρνε συνεντεύξεις από ανθρώπους στο πεδίο, κρατούσε σημειώσεις και τις μετέτρεπε σε μυθοπλασία. Το έκανε για όλα του τα μυθιστορήματα, κάτι πραγματικά αξιοθαύμαστο».
