Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που στην αρχή μπορεί και να μη δώσεις σημασία, αλλά όταν καταλάβεις τι έχεις στα χέρια σου, σου κόβεται η αναπνοή. Κάπως έτσι πρέπει να ένιωσε ο ερευνητής Ανδρέας Ασσαέλ όταν το 2002 έπεσε στα χέρια του ένα άλμπουμ με ασπρόμαυρες φωτογραφίες που είχε τραβήξει ένας Γερμανός μηχανικός το ’40. Η πρώτη του αντίδραση στον πωλητή του άλμπουμ ήταν αρνητική, αλλά όταν έριξε μια δεύτερη ματιά στη φωτογραφία ενός πλήθους ταλαιπωρημένων ανθρώπων που περπατούσαν δίπλα σε μια σιδηροδρομική γραμμή, αναγνώρισε το αστέρι του Δαβίδ σε ένα πέτο. «Διάβασα επίσης επάνω τη λέξη “Καρυά” και μου έκανε εντύπωση γιατί δεν είχε ακουστεί ξανά τίποτα για την Καρυά παρά μόνο μια αναφορά στο βιβλίο του Μόλχο, το “In Memoriam”. Εκεί έλεγε ότι ήταν το χειρότερο εργοτάξιο σε ελληνικό έδαφος. Το είχα μάθει απ’ έξω από παιδί», έλεγε στην «Κ» ο κ. Ασσαέλ το 2024.
Οι 350 φωτογραφίες του άλμπουμ αποδείχτηκαν τεκμήρια μιας άγνωστης ναζιστικής θηριωδίας που εκτυλισσόταν στη σκιά του Ολοκαυτώματος. Το 1943 εκατοντάδες Ελληνες Εβραίοι είχαν μεταφερθεί στο φαράγγι της Καρυάς Φθιώτιδας για να δουλέψουν σε καταναγκαστικά έργα. Σκοπός τους ήταν να ανοίξουν μια σιδηροδρομική τομή μήκους 100 μέτρων στα βράχια μιας βουνοπλαγιάς για να δημιουργηθεί παρακαμπτήρια σιδηροδρομική γραμμή στη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Τα μέσα που είχαν για να σκάψουν σε βάθος 20 μέτρων και να διαμορφώσουν την τομή στους βράχους ήταν πρωτόγονα: αξίνες, φτυάρια και υποτυπώδη κομπρεσέρ. Οσοι δεν πέθαναν από τις κακουχίες, εκτελέστηκαν ή στάλθηκαν στο Αουσβιτς. Την ιστορία των καταναγκαστικών έργων της Καρυάς αφηγείται ο κ. Ασσαέλ στο βιβλίο του «Στα κάτεργα του θανάτου» (εκδ. University Studio Press), το οποίο διανθίζεται με μαρτυρίες των ελάχιστων επιζώντων που κατάφερε να συλλέξει ο συγγραφέας. Η τραγική ιστορία των καταναγκαστικών έργων τεκμηριώθηκε επίσης από μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Οσναμπρουκ («Κ», 3/5/2023) που βρέθηκε στην περιοχή πριν από δύο χρόνια.
Χθες, το υπ. Πολιτισμού προχώρησε στην αναγνώριση αυτής της τραγικής ιστορίας, χαρακτηρίζοντας τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Καρυάς Φθιώτιδας ιστορικό τόπο. Ο Σταθμός θα αποκατασταθεί και θα γίνει μια έκθεση για τη διατήρηση της μνήμης για όσους υπήρξαν θύματα του ναζιστικού μίσους.
