«Μιλώντας για τον Σαββόπουλο, μιλάμε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Η αυτοβιογραφία του είναι ταυτόχρονα και η βιογραφία της ζωής μας, αλλά και μια βιογραφία της Ελλάδας».
Η φωνή του Παύλου Τσίμα, όσο μιλάμε, γλυκαίνει, καθώς ανατρέχει στις τελευταίες συναντήσεις του με τον Διονύση Σαββόπουλο. Με τον «Νιόνιο» είχε τη χαρά να μοιραστεί τους τελευταίους μήνες ατελείωτες ώρες γυρισμάτων στο πρώτο και τελευταίο αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστή τον μεγάλο Ελληνα τραγουδοποιό. Οι έξι δεκαετίες δημιουργίας –από το πρώτο 45άρι του 1965 μέχρι τον «Χρονοποιό»– φωτίζονται σε μια σειρά ισάριθμων επεισοδίων που προβάλλονται από την τηλεόραση του ΣΚΑΪ με τον τίτλο «Σαββόπουλος – Long Play», σε σκηνοθεσία του Ανδρέα Λουκάκου και με την εικαστική έμπνευση του Αλέξη Κυριτσόπουλου.
Ο «συνοδοιπόρος» του στο ντοκιμαντέρ, Παύλος Τσίμας, θυμάται τις στιγμές των γυρισμάτων, τις αποκαλύψεις, τη δύναμη, αλλά και τη γαλήνη των τελευταίων μηνών.
Μετά τη δολοφονία Λαμπράκη
«Ο Σαββόπουλος έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στο να βλέπουμε τον κόσμο και να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας. Εκείνος και η ελληνική ιστορία μπλέκονταν συνέχεια. Θυμάμαι όταν μου αφηγήθηκε πώς και γιατί έφυγε από τη Θεσσαλονίκη. Μου είπε κάτι πολύ απλό, ότι έφυγε την επομένη της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Επειδή όλη μέρα έτρεχε στις διαδηλώσεις και ξενυχτούσε έξω από το ΑΧΕΠΑ, όπου ο Λαμπράκης έδινε ακόμη μάχη για τη ζωή του, οι γονείς του –επιστρέφοντας κάποιο βράδυ στο σπίτι– τού έβαλαν τις φωνές: “Πού ήσουν και γιατί άργησες;” Ηταν εκείνη η στιγμή που έριξε πέντε ρούχα σε μια βαλίτσα, πήρε μια κιθάρα δανεική και έφυγε. Εφυγε δηλαδή από τη Θεσσαλονίκη σε μια στιγμή που σημάδεψε την ελληνική ιστορία – στη δολοφονία Λαμπράκη. Αυτό έγινε και άλλες φορές», σημειώνει στην «Κ» και προσθέτει: «Δεν υπήρξε τίποτα στη ζωή και στη δημιουργία του Σαββόπουλου που να μη συνδέεται με συγκεκριμένες στιγμές της ελληνικής ιστορίας και τον τρόπο που ο ίδιος τις έβλεπε και τις ερμήνευε».
Ο δημοσιογράφος θαύμαζε τη δύναμη του Σαββόπουλου να αντλεί κουράγιο από τη ζωή, ακόμη κι όταν η υγεία του ήταν πια πολύ επιβαρυμένη.
«Κάποιες φορές ερχόταν κουρασμένος στα γυρίσματα. Βαρύς. Δεν ήταν εύκολη αυτή η καθημερινή μετακίνηση. Τον ταλαιπωρούσαμε κι εμείς να τον φωτίσουμε σωστά, να τον βάλουμε να καθίσει, να κοιτάξει όπως έπρεπε. Αλλά μόλις το μοτέρ άρχισε να γυρίζει κι εκείνος να μιλά, ήταν εντυπωσιακό πώς μεταμορφωνόταν και γινόταν αυτό που ήταν πάντα στη σκηνή: Ο τρομερός παραμυθάς, ο χαρισματικός αφηγητής που υπήρξε ο Σαββόπουλος».
Τελειομανής και γαληνεμένος
Τελειομανής στη ζωή του, ο κορυφαίος δημιουργός δεν άφηνε τίποτα στην τύχη. Ηθελε να έχει τον έλεγχο σε ό,τι καταπιανόταν. «Εβλεπε τα επεισόδια στο μοντάζ και διόρθωνε ό,τι δεν του άρεσε, πάντα με μεγάλη ευγένεια. Ηταν εκεί, μέχρι την τελευταία στιγμή», περιγράφει ο δημοσιογράφος.
«Ο Σαββόπουλος αμφισβητούσε τον εαυτό του σε όλη του τη ζωή. Αλλά και όλη του η δημιουργία αυτό είναι. Δεν θα ήταν σπουδαία τα τραγούδια του, ούτε θα μας είχαν σημαδέψει αν τα είχε γράψει ένας άνθρωπος ευχαριστημένος με τον εαυτό του. Κάποια στιγμή στα γυρίσματα τον ρωτήσαμε για τον “Μπάλλο”, το τραγούδι του, που κρατά σχεδόν 18 λεπτά. Μας είπε ότι του πήρε κάτι παραπάνω από τρεις μήνες για να το γράψει. Δεν ήταν απλώς τελειομανής, αμφισβητούσε τις ίδιες του τις ικανότητες. Παρ’ όλα αυτά, έχω την εντύπωση ότι σε αυτή την τελευταία του φάση, μέσα από τις αφηγήσεις του στο ντοκιμαντέρ, φάνηκε ένας άνθρωπος γαληνεμένος και πολύ συμφιλιωμένος πια με τον εαυτό του».
Ο Παύλος Τσίμας ανήκει στη γενιά που μαζί με μερικές επόμενες μεγάλωσαν με τον Σαββόπουλο. Από την πρώτη τηλεοπτική συνέντευξη που έκανε μαζί του πριν από 35 χρόνια μέχρι τον σημερινό επίλογο –αυτό το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ– ταυτίζει τον τραγουδοποιό με τη δική του πορεία ζωής.
«Οταν μιλώ για τον Σαββόπουλο, μιλώ για τη ζωή μου. Δεν θα ήμουν ό,τι είμαι χωρίς εκείνον γιατί μεγαλώνοντας με τα τραγούδια του και παρακολουθώντας τον, καταλάβαινα τον κόσμο και μαζί τον εαυτό μου. Στην πραγματικότητα είναι το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου. Και αυτό δεν το λέω μόνο εγώ, το λένε κι άλλοι στο ντοκιμαντέρ. Το λέει ο Πορτοκάλογλου, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο Φοίβος Δεληβοριάς».
Δεν ήταν σκλάβος του κοινού
Κάθε δίσκος του Σαββόπουλου υπήρξε και μια όψη της ίδιας του της ψυχής. Μιας ανήσυχης ψυχής, που είχε τη γενναιότητα να αλλάζει άποψη ως καλλιτέχνης και ως απλός άνθρωπος.
«Ξέρετε, αυτό είναι πολύ σπάνιο. Γιατί πολλοί καλλιτέχνες, όταν γνωρίσουν την πρώτη τους επιτυχία και καθιερωθούν, αιχμαλωτίζονται από το κοινό τους. Νιώθουν ότι είναι “σκλάβοι” του και δεν τολμούν να κάνουν κάτι που φοβούνται ότι το κοινό θα απορρίψει επειδή ακριβώς έχουν μεγάλη ανάγκη από την αγάπη του. Ο Σαββόπουλος υπήρξε σπάνια περίπτωση. Τέσσερις ή πέντε φορές πήγε –ανοιχτά– κόντρα σε αυτό που ήξερε ότι ήθελε το κοινό του. Είπε πράγματα αντίθετα από όσα πίστευαν εκείνοι που τον ακολουθούσαν από τα πρώτα του βήματα – κι αυτό ήταν τεράστια γενναιότητα, αλλά και ανάγκη για ειλικρίνεια».
Το 1989, ο δίσκος με τίτλο «Το κούρεμα» προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις στους κόλπους της Αριστεράς. Στο ντοκιμαντέρ, ο Σαββόπουλος αναφέρεται εκτενώς σε εκείνη τη δύσκολη περίοδο.
«Κουβεντιάσαμε πολύ για αυτό. Θυμόταν να τραγουδά σε ένα μαγαζί στην Πλάκα και το κοινό από κάτω να τον γιουχάρει. Ηταν μεγάλη πληγή εκείνη η περίοδος. Και όταν τον ρώτησα πώς ένιωθε, μου απάντησε απλά: “Και τι να έκανα;”», αφηγείται ο Τσίμας και περιγράφει πώς ο Σαββόπουλος, 26 χρόνια μετά, έβλεπε εκείνους που τον χλεύασαν.
«Αυτό που ένιωσα από όλη του την αφήγηση είναι ότι βρισκόταν σε μια φάση πολύ συγχωρητική. Σαν να έλεγε: “Δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα πια με κανέναν. Συμφιλιώνομαι με όλους και περιμένω όλοι να συμφιλιωθούν μαζί μου”. Δεν είχε κακία, ούτε απωθημένα ή πικρίες. Τα είχε συγχωρήσει όλα και είχε αποδεχθεί ό,τι έγινε. Και αυτό, ώρες ώρες, στην αφήγησή του ήταν πολύ συγκινητικό με τον τρόπο που το διατύπωνε».
Οι τρεις επιθυμίες
Στην τελευταία του αφήγηση, ο χαρισματικός μουσικός εξέπληξε πολλές φορές τον συνομιλητή του. Ο Παύλος Τσίμας στέκεται σε εκείνη τη «μεταφυσική» διάθεση που διαπερνούσε όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων.
«Ο Σαββόπουλος δεν έδινε την εντύπωση ότι είχε κάποιο προαίσθημα θανάτου και κυρίως δεν έδινε καμία εντύπωση ότι είχε την παραμικρή διάθεση για να πεθάνει. Παρ’ όλα αυτά στρίμωξε μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο τα τρία πράγματα που ήθελε πάρα πολύ να κάνει: Εγραψε ένα βιβλίο, έκανε αυτό το ντοκιμαντέρ που ήταν πολύς κόπος για τον ίδιο και έδωσε μια ροκ συναυλία τον περασμένο Ιούνιο στο “Rockwave Festival”, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Μοιάζει μεταφυσικό, αλλά έχω την εντύπωση ότι όταν ολοκλήρωσε και τα τρία, ήταν σαν να είχε πια κλείσει τον κύκλο του. Δεν είχε κάτι άλλο να κάνει, τα είχε κάνει όλα».
«Ο Σαββόπουλος υπήρξε σπάνια περίπτωση. Τέσσερις ή πέντε φορές πήγε –ανοιχτά– κόντρα σε αυτό που ήξερε ότι ήθελε το κοινό του. Είπε πράγματα αντίθετα από όσα πίστευαν εκείνοι που τον ακολουθούσαν από τα πρώτα του βήματα – κι αυτό ήταν τεράστια γενναιότητα, αλλά και ανάγκη για ειλικρίνεια».
