Eναν ολόκληρο κόσμο αποτελούμενο από ήχους που ήταν πρωτόγνωροι για τη μουντή Ελλάδα του 1960 και του 1970 και λόγια τα οποία έκαναν τους ακροατές να σκεφτούν διαφορετικά δημιούργησε ο Διονύσης Σαββόπουλος για τους χιλιάδες ανθρώπους που ήρθαν σε επαφή με το σπουδαίο έργο του.
Η μουσική του Σαββόπουλου διαμόρφωσε συνειδήσεις ακόμα και όταν ο ίδιος προκαλούσε έριδες και απογοήτευση σε όσους γαλουχήθηκαν με τους στίχους του.
Το «Φορτηγό» έκανε όσους δεν είχαν επαφή με την ξένη μουσική να στρέψουν την προσοχή τους στον Bob Dylan και ο «Μπάλλος» έβαλε όσους άκουγαν ροκ στη διαδικασία να ακολουθήσουν την αντίθετη διαδρομή προς το ελληνικό ρεπερτόριο και τους ήχους των Βαλκανίων.
Για τον στιχουργό Διονύση Σαββόπουλο οι άνθρωποι που μιλούν στην «Κ» λένε ότι σε μεγάλο βαθμό επηρέασε την πολιτική τους κατεύθυνση, με τον ποιητικό του λόγο και όχι ένα δασκαλίστικο ύφος ή τη συνθηματολογία. Ομως κάποιοι απογοητεύτηκαν ή μούδιασαν με κάποιες απόψεις του τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο μουσικός και συνθέτης Πλάτων Ανδριτσάκης λέει στην «Κ» ότι η πρώτη επαφή του με το «Φορτηγό» το 1966, λίγο καιρό πριν φύγει για σπουδές στη Γαλλία, ήταν μια συνταρακτική εμπειρία. «Σε όσους από εμάς ψάχναμε εκείνη την εποχή έναν άλλον δρόμο ακούγοντας Bob Dylan και Rolling Stones, o στίχος και η μουσική του “Φορτηγού” μας έδειξαν ότι μπορεί να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα. Είχαμε μείνει στην ευκρίνεια του ρεμπέτικου και στον Σαββόπουλο βρήκαμε κάτι που είχε ελληνική παγκοσμιότητα», τονίζει.
Ο κ. Ανδριτσάκης λέει ότι οι νέοι μουσικοί εκείνης της εποχής είχαν ανάγκη την ποίηση. Οχι όμως τη μελοποιημένη ποίηση που άκουγαν στα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη αλλά κάτι πιο προσωπικό. «Ηταν κάτι καινούργιο να ακούμε έναν τραγουδοποιό που έγραφε τους δικούς του σύγχρονους και πολιτικοποιημένους στίχους. Ηταν ένα ξάφνιασμα», σημειώνει και προσθέτει ότι η μουσική του Διονύση Σαββόπουλου τον έφερε σε επαφή με ήχους που μέχρι τότε δεν είχε ακούσει. «Με έκανε να ψάξω τη μουσική των Βαλκανίων όταν χρησιμοποίησε πνευστά και άλλα παραδοσιακά όργανα στον “Μπάλλο”. Εμείς δεν είχαμε επαφή με αυτή τη μουσική μέχρι τότε. Ο Σαββόπουλος ήταν ταξιδευτής και δεν πιστεύω ότι κατέβηκε ποτέ από το “Φορτηγό”».
Οταν παίζαμε μουσική στο μετρό του Παρισιού, παίζαμε τα δικά του τραγούδια
Πηγαίνοντας στη Γαλλία, ο κ. Ανδριτσάκης πήρε μαζί του και τη μουσική του Διονύση Σαββόπουλου. «Οταν παίζαμε μουσική στο μετρό του Παρισιού, παίζαμε τα δικά του τραγούδια».
Για όσους βρίσκονταν στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης όταν ο Σαββόπουλος έβαζε, όπως λένε, το ελληνικό τραγούδι σε μια εντελώς νέα πορεία –στην περίοδο των τεσσάρων δίσκων από το «Φορτηγό» έως και το «Βρώμικο Ψωμί»– η πρώτη επαφή με το έργο του ήταν μια αποκάλυψη, ένας νέος κόσμος.
Ο 67χρονος Στέλιος Τακετζής ήταν μαθητής γυμνασίου που άκουγε Pink Floyd, Deep Purple και άλλα ροκ συγκροτήματα της εποχής. Υστερα άκουσε τον «Μπάλλο». «Οταν τελείωσε το ομώνυμο τραγούδι που καταλαμβάνει ολόκληρη την πρώτη πλευρά του δίσκου, ήμουν συγκλονισμένος. Ηταν πρωτόγνωρο και προχωρημένο. Μέσα στην πρώτη εβδομάδα ίσως άκουσα τον δίσκο 100 φορές με αποτέλεσμα να χαλάσει. Ηταν πολύ κακή η βελόνα του πικάπ μου. Τον αγόρασα ξανά. Μετά άρχισα να παρακολουθώ φανατικά το έργο του Σαββόπουλου και όχι μόνο. Χάρη στον “Μπάλλο” άρχισα να ακούω ελληνική μουσική», λέει στην «Κ».
Ο «Μπάλος» ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Μέσα στην πρώτη εβδομάδα ίσως άκουσα τον δίσκο 100 φορές με αποτέλεσμα να χαλάσει και τον αγόρασα ξανά
Ο Στέλιος Τακετζής έφυγε για τις ΗΠΑ όπου μένει μέχρι σήμερα. Γνώρισε τον Σαββόπουλο όταν εκείνος πήγε στη Νέα Υόρκη για μερικούς μήνες τη δεκαετία του 1990 και, έστω και διά της πλαγίας, του οφείλει την επαγγελματική διαδρομή του που τον έχει φέρει σήμερα στη θέση του διευθυντή του κοινωφελούς ραδιοφωνικού σταθμού Cosmos FM. «Το 1995 ένας φίλος ραδιοφωνικός παραγωγός ήθελε να κάνει αφιέρωμα στον Σαββόπουλο και μου ζήτησε να τον βοηθήσω. Του πήγα μερικούς δίσκους στον σταθμό και εκεί γνώρισα τον διευθυντή του. Από τότε άρχισα και εγώ να κάνω ραδιόφωνο».
«Για εμάς τους παλιότερους, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, ο Σαββόπουλος με τα τραγούδια του γέμιζε την ψυχή μας με δυνατά συναισθήματα. Και μιλάμε για τα χρόνια τού “και το κόμμα μας τραβάει απ’ το μανίκι”. Ηταν ο ανατρεπτικός, ο πολιτικοποιημένος, ο σαρκαστικός τραγουδοποιός και ποιητής. Πολιτικοποιημένος αλλά και ερωτικός, σε έσπρωχνε στην αμφισβήτηση και την αναζήτηση και ταυτόχρονα σε έριχνε στην αγκαλιά της “Συννεφούλας” και της “Κατακόκκινης νιφάδας σε γιορτή”», λέει στην «Κ» ο 71χρονος Στέφανος Σταμέλλος.
Ο Σαββόπουλος μίλησε στην ψυχή κάποιων περισσότερο με τους στίχους του. Ενας από αυτούς είναι ο 73χρονος Λευτέρης Παπαδόπουλος (αριστερά), ο οποίος ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τα τραγούδια του στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ξεκίνησε τις σπουδές του στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ. «Από τους δίσκους του αρχίσαμε να πολιτικοποιούμαστε. Θεωρούσαμε αντιστασιακούς τους στίχους του. Δεν ήταν τόσο αντιστασιακοί όσο οι στίχοι των τραγουδιών του Θεοδωράκη αλλά δεν είχε σημασία. Τους τραγουδούσαμε στη ζούλα όταν μαζευόμασταν και δημιουργούσαν ένα κλίμα προβληματισμού και αντίστασης. Ο στίχος του ήταν αυτός που με επηρέασε και όχι η μουσική του», λέει στην «Κ».
Ο κ. Παπαδόπουλος δεν εγκατέλειψε ποτέ τον Σαββόπουλο. Μάλιστα ήταν σε συναυλία του στη Θεσσαλονίκη την ώρα που η σύζυγός του γεννούσε τον δεύτερο γιο τους. Επίσης, μεταλαμπάδευσε την αγάπη του για τον Σαββόπουλο στον γιο του, Κώστα (δεξιά στη φωτό), ο οποίος, όπως λέει χαριτολογώντας στην «Κ», «πρώτα τραγούδησα τα τραγούδια του “Τραπεζάκια έξω” και μετά μίλησα κανονικά».
Επηρέασε τρομερά την πολιτική μου σκέψη, αλλά και τα ακούσματά μου. Χάρη στον Σαββόπουλο έμαθα καλλιτέχνες όπως ο Νίκος Παπάζογλου και ο Φοίβος Δεληβοριάς
Η συνήθεια του Λευτέρη Παπαδόπουλου να ακούει τη μουσική του Σαββόπουλου με τον γιο του δείχνει ότι το έργο του συνθέτη δεν αφορά μόνο τους σημερινούς εξηντάρηδες και εβδομηντάρηδες. Είναι ένα έργο διαχρονικό, ηχητικά σύγχρονο και πάντα επίκαιρο. «Ο Σαββόπουλος δεν έχει κοινοτυπία ούτε στον στίχο ούτε στη μουσική του. Το ταλέντο του ήταν απεριόριστο. Ακόμα και οι επιλογές του στην ενορχήστρωση ήταν πολύ καλαίσθητες», λέει ο Κώστας Παπαδόπουλος και προσθέτει: «Επηρέασε τρομερά την πολιτική μου σκέψη, αλλά και τα ακούσματά μου. Χάρη στον Σαββόπουλο έμαθα καλλιτέχνες όπως ο Νίκος Παπάζογλου και ο Φοίβος Δεληβοριάς».
Η νευρολόγος και ραδιοφωνική παραγωγός Λιάνα Γερασοπούλου και η κόρη της, η ιστορικός Φανή Παρτσαφυλλίδου έχουν κάνει αναρίθμητα ταξίδια με το αυτοκίνητο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έχοντας ως soundtrack τα τραγούδια του. «Περάσαν τα χρόνια, κυλήσαν σαν νερό, με εμένα και την κόρη μου να τραγουδάμε μαζί Σαββόπουλο». H πρώτη συνάντηση της Λιάνας Γερασοπούλου με τα τραγούδια του Σαββόπουλου έγινε στην εφηβεία της. «Ηταν ηλεκτρική εκκένωση στο μυαλό μου και σοκ. Ποίηση, επανάσταση, εικόνες, ελευθερία, ενηλικίωση, πολιτικοποίηση, όλα μαζί. Δεν θα αναφέρω κανένα τραγούδι ειδικά γιατί το ίδιο νιώθω με όλα. Μοιάζει με κυνήγι του θησαυρού, ξεσκονίζω δισκάδικα, ραδιοφωνικές εκπομπές, περιοδικά. Κάνω παρέα με ομοϊδεάτες, τουτέστιν κουλτουριάρηδες όπως μας έλεγαν τότε, θέλω να μαθαίνω. Λέσχη Κινηματογράφου Κατερίνης, πάρτι, παρέες με κιθάρες», συμπληρώνει.
Στην πρώτη γιορτή για την επέτειο του Πολυτεχνείου στο λύκειο τραγουδάμε “Το νόημα που έχει κάτι απ’ τις φωτιές”. Δεχόμασταν στραβές ματιές από τους καθηγητές αλλά η δική μας φωτιά φούντωνε. Ηρθε ο νέος δίσκος, το “Τραπεζάκια έξω”. Συγκλονισμός, μαγεία και μετά οι εκπομπάρες του Νιόνου, το “Ζήτω το ελληνικό τραγούδι”. Δεν χάνω καμία. Ηταν θησαυρός», λέει και προσθέτει ότι το «Κούρεμα» δεν της άρεσε. «Ο κακός χαμός έγινε. Ομως εγώ αγαπάω κι αδιαφορώ. Στενοχωριέμαι βέβαια, αλλά είναι αυτό που είναι».
Οταν το παλιό αυτοκίνητο θα αντικατασταθεί και τα παλιά CD θα καταλήξουν να σκονίζονται σε κάποια κούτα, θα μάθω στη μαμά μου πώς να συνδέει το κινητό της με το bluetooth του αμαξιού για να ακούει Σαββόπουλο
Η Φανή Παρτσαφυλλίδου περιγράφει την αγάπη που μοιράζεται με τη μητέρα της για τον Σαββόπουλο. «Τα καλοκαίρια με την πρώτη ευκαιρία και με ημιχαλασμένο κλιματισμό στο αμάξι πηγαίνουμε ημερήσια εκδρομή για μπάνιο στη Χαλκιδική. Και παίζει η “Θαλασσογραφία”. Μια φωνή όχι τέλεια αλλά προσιτή, με ζεστασιά και φροντίδα. Μια φωνή που η ανεμελιά και η χαρά της με κάνουν να μη με νοιάζει που και η δική μου φωνή δεν είναι τέλεια και να τραγουδάω κι εγώ. Μια φωνή με γλυκύτητα και συγχώρεση, σαν αυτόν που, σε μια χώρα με τεράστιο ρεπερτόριο τοξικής ζήλιας, αγαπά την άστατη “Συννεφούλα” του χωρίς να προσπαθεί να την αλλάξει», λέει και προσθέτει: «Και ποια ωραιότερη αγάπη από αυτήν, τη συνολική αποδοχή με τις εκκεντρικότητές μας, είτε από τον σύντροφο είτε από τον γονιό μας; Αυτή η γλυκιά αγάπη ακαθόριστης σχέσης έρχεται και ξανάρχεται στα τραγούδια του Σαββόπουλου, ενδεδυμένη μιας μελωδίας ονειρικής, σαν νανούρισμα που σε βάζει για ύπνο».
Η Φανή Παρτσαφυλλίδου σκέφτεται ότι κάποια στιγμή το παλιό αυτοκίνητο θα αντικατασταθεί με ένα καινούργιο και τα παλιά CD και οι κασέτες θα καταλήξουν να σκονίζονται σε κάποια κούτα. «Και τότε θα μάθω στη μαμά μου πώς να συνδέει το κινητό της με το bluetooth του αμαξιού ή θα της πάρω ένα αυτοκόλλητο nfc ταγκάκι για να μη χρειάζεται να πατάει τίποτα. Αλλά σε όποια μορφή και να είναι τα αρχεία, δεν θα λείπει ο Σαββόπουλος».
«Ο Σαββόπουλος είχε το θάρρος να μιλήσει»
Τι γίνεται όμως με τις πολιτικές απόψεις του Σαββόπουλου που εδώ και πολλά χρόνια συζητούνται παράλληλα με το μουσικό έργο του; Κάποιοι από τους ανθρώπους που μίλησαν στην «Κ» απογοητεύτηκαν όταν ο άνθρωπος που συνέβαλε όσο λίγοι στη διαμόρφωση των πολιτικών ιδεών τους «μετακινήθηκε προς τα δεξιά». Κάποιοι άλλοι θεωρούν γενναία τη στάση του να μιλά ανοιχτά είτε μέσα από τα τραγούδια του είτε μέσα από τις δημόσιες τοποθετήσεις του, γνωρίζοντας ότι θα προκαλέσει αντιδράσεις. Ολοι όμως συμφωνούν ότι τίποτα δεν μπορεί να επισκιάσει τη μουσική του.
Ο Κώστας Παπαδόπουλος είναι επικριτικός για την πολιτική στάση του Σαββόπουλου αλλά απολύτως κάθετος όσον αφορά την αξία του έργου του. «Μεγαλώνοντας και βλέποντας τη δημόσια εικόνα του διαπιστώνω μια ανακολουθία. Εχτισε μια περσόνα και ύστερα από χρόνια έχτισε μια άλλη μια που απαξίωνε την προηγούμενη. Πληγώθηκα, αλλά είναι γελοίο να προσπαθεί οποιοσδήποτε να τον μειώσει καλλιτεχνικά», λέει.
«Οι θέσεις του, όχι μόνο οι πολιτικές αλλά και οι κοινωνικές έχουν να πουν κάτι πολύ σοβαρό είτε συμφωνείς είτε διαφωνείς μαζί τους. Ακόμα και το “Κωλοέλληνες” για το οποίο τόσο λοιδορήθηκε κρύβει μια μεγάλη αλήθεια γιατί αυτοί οι άνθρωποι υπάρχουν και ο Σαββόπουλος είχε το θάρρος να μιλήσει. Δεν δίστασε ποτέ να καυτηριάσει καταστάσεις που είχαν κόστος γνωρίζοντας ότι θα πληρώσει το τίμημα», λέει ο Στέλιος Τακετζής.
Μας βοήθησε να αγαπήσουμε το τραγούδι και να ζεστάνουμε τις ζωές μας σε εποχές δύσκολες. Ολα τα άλλα είναι μια εξέλιξη, μέσα στη δίνη των γεγονότων που κουβαλάει η ζωή
«Ο Σαββόπουλος μας βοήθησε να αγαπήσουμε το τραγούδι και να ζεστάνουμε τις ζωές μας σε εποχές δύσκολες. Ολα τα άλλα είναι μια εξέλιξη, μέσα στη δίνη των γεγονότων που κουβαλάει η ζωή. Οι αναθεωρήσεις, οι συγκρούσεις και οι απόψεις πρέπει να κρίνονται κάτω από το πρίσμα της διαφορετικής άποψης και των προσωπικών ανθρώπινων επιλογών. Αλλωστε πόσοι μουσικοί και διάφοροι καλλιτέχνες –και όχι μόνο– στη μεταπολεμική Ελλάδα δεν είχαν μια ανάλογη διαδρομή;», αναρωτιέται ο Στέφανος Σταμέλλος.
