Οι πολλαπλές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης γίνονται σχεδόν καθημερινά πια αντικείμενο κουβέντας, διαφωνιών, ακόμη και σεναρίων… τρόμου. Η ΑΙ ωστόσο μπορεί να αποδειχθεί εξόχως χρήσιμη, ακόμη και σε εφαρμογές που δύσκολα υποψιάζεται κανείς, όπως το να ρίξει φως σε μια υπόθεση δολοφονίας που συνέβη πάνω από οκτώ δεκαετίες πριν και (σχεδόν) καταγράφηκε στον φωτογραφικό φακό. Ο λόγος για μια διαβόητη φωτογραφία, η οποία απεικονίζει έναν άνδρα γονατιστό, μπροστά σε έναν πελώριο ανοιχτό λάκκο, προφανώς γεμάτο πτώματα. Από πάνω του ένας ναζί στρατιώτης στρέφει το πιστόλι στο κεφάλι του άνδρα, έτοιμος να τον εκτελέσει, ενώ άλλοι Γερμανοί συνάδελφοί του παρακολουθούν. Επί δεκαετίες, κανείς δεν μπορούσε να ταυτοποιήσει τον «δήμιο» αυτού του μακάβριου στιγμιότυπου, όμως, η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται ότι πλέον έδωσε τη λύση.
Στο επίκεντρο της έρευνας, φυσικά, βρίσκεται (ακόμη) ο άνθρωπος και όχι η μηχανή: συγκεκριμένα ο Γερμανός ιστορικός Γιούργκεν Ματέους, ο οποίος, σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα του Guardian, αναζητούσε εδώ και χρόνια την ταυτότητα του δολοφόνου, έχοντας συγκεντρώσει πλήθος στοιχείων. Το τελικό ταίριασμα πάντως έγινε χάρη στη συνδρομή του λογισμικού της δημοσιογραφικής ομάδας Bellingcat, το οποίο βοήθησε να ταυτοποιηθεί ο στρατιώτης της φωτογραφίας ως o Γιάκουμπους Ονεν, δάσκαλος αγγλικών, γαλλικών και γυμναστικής, από το χωριό Τίχενβαρφ της Γερμανίας, γεννημένος το 1906 και μέλος του ναζιστικού κόμματος ήδη πριν από το 1933.
«Η χρήση των ψηφιακών εργαλείων έχει αυξηθεί κατακόρυφα στις ανθρωπιστικές επιστήμες, αν και συνήθως έχουν να κάνουν με την επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, και όχι τόσο με την ποιοτική ανάλυση», δήλωσε ο Γερμανός ερευνητής. Ο ίδιος έχει πλέον καταφέρει να βάλει και τα υπόλοιπα κομμάτια του παζλ στη θέση τους, ανακαλύπτοντας ότι η συγκεκριμένη σφαγή έγινε στις 28 Ιουλίου 1941 στην πολίχνη Μπερντίχιβ της σημερινής Ουκρανίας, περίπου 150 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Κιέβου. Εκεί τα SS είχαν λάβει εντολή να «καθαρίσουν» την περιοχή από «Εβραίους και παρτιζάνους», ενόψει της επίσκεψης του Αδόλφου Χίτλερ στα πρόσφατα κατακτημένα εδάφη. Φωτογραφίες μάλιστα σαν αυτή δεν ήταν σπάνιες και στέλνονταν ως «τρόπαια» πίσω στην πατρίδα, κάτι το οποίο, σύμφωνα με τον δρα Ματέους, καταρρίπτει και τη θεωρία περί «άγνοιας» των υπόλοιπων Γερμανών για όσα φρικτά συνέβαιναν στο μέτωπο.
