Σε πολλά παλιά σπίτια στις πυκνοχτισμένες αθηναϊκές συνοικίες, στέκομαι να παρατηρήσω, όσο μπορώ να διακρίνω, τις πλαϊνές ή τις πίσω αυλές, που ορισμένες φορές είναι μικροί κήποι με χώμα και δέντρα. Στέκομαι σκεπτικός και συχνά με αισθήματα μελαγχολίας για μια ποιότητα καθημερινότητας που θα μπορούσαμε σήμερα να έχουμε στις αστικές γειτονιές.
Μοιάζει εξωπραγματικό, αλλά αρκεί να σταθείς σε αυτές τις ξεχασμένες αυλές και να συλλογιστείς. Να, ας πούμε, στην πίσω αυλή ενός αρχοντικού. Οπως είναι ένα από τα πιο όμορφα σπίτια στην καρδιά της Κυψέλης, πολύ κοντά στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, που σφύζει από ζωή. Είναι ένα σπίτι πολύ γνωστό σε όσους γνωρίζουν την περιοχή καθώς βρίσκεται σε περίοπτη γωνία, Επτανήσου και Τήνου, και ξεχωρίζει για την ομορφιά του. Οπως έχει γράψει ο μελετητής της Αθήνας και αρχιτέκτων Νίκος Καβαδάς, είναι ένα σπίτι του 1927, γνωστό ως οικία του επιχειρηματία Αγγελου Σκιντζόπουλου και αρχιτέκτων ήταν ο επιφανής Αναστάσιος Μεταξάς. Είναι ένα σπίτι του αθηναϊκού εκλεκτικισμού και σε γειτνίαση ή σε κοντινή ακτίνα (ιδίως προς την οδό Κυκλάδων) με μερικά ακόμη σωζόμενα σπίτια της δεκαετίας του 1920 που μας δείχνουν την κλίμακα της εποχής και την αισθητική της πρώτης περιόδου του Μεσοπολέμου.
Ολόγυρα υπάρχουν πολυκατοικίες μιας αξιοπρεπούς στάθμης οι περισσότερες, αλλά αφρόντιστες και βανδαλισμένες αρκετές από αυτές. Είναι ένας πυκνότατος αστικός ιστός, αλλά καθώς η οικία Σκιντζόπουλου «διπλώνει» προς την Επτανήσου 20, μπορεί κανείς να δει την πίσω όψη της. Την βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για μια σειρά από λόγους.
Μια μεγάλη συκιά που ψηλώνει κατακόρυφα λόγω έλλειψης χώρου, προφανώς, μας δείχνει (και εδώ όπως και σε τόσες ακόμη ξεχασμένες αυλές) την ποιότητα και την οικονομία της αθηναϊκής αυλής. Το σπίτι αντανακλούσε ένα υψηλό επίπεδο ζωής και πιθανώς αυτό που αποκαλώ αυλή να ήταν κήπος, ο οποίος, το πιθανότερο συνόρευε με την αυλή του διπλανού σπιτιού, που πλέον είναι πολυκατοικία, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60.
Στις αυλές, ακόμη και στις πιο μικρές, χωρούσε ένα τραπεζάκι με δύο ή τέσσερις καρέκλες. Υπήρχε χώρος για να περάσεις ένα καλοκαιρινό βράδυ, να απολαύσεις το πρωινό σου, να διαβάσεις, να μεγαλώσεις ένα παιδί, να έχεις ένα κατοικίδιο.
Καθώς εκείνα τα χρόνια (όπως και σήμερα) χτιζόταν η ελεύθερη γη των διπλανών οικοπέδων σε μεγάλο ποσοστό, ο όμορφος κήπος της οικίας Σκιντζόπουλου έγινε ένα αστικό «πηγάδι», μια σκοτεινή χαράδρα με θέα την τυφλή μεσοτοιχία της πολυκατοικίας. Στα καλά τα χρόνια θα είχε περισσότερο φως, περισσότερο αέρα, θα υπήρχαν πιο πολλά πουλιά και έντομα και το κυριότερο οι ένοικοι του σπιτιού θα απολάμβαναν τη διαμονή τους με τρόπο πληρέστερο, σε επαφή με τον ελεύθερο χώρο που περιβάλλει την κατοικία.
Ενα σπίτι όπως αυτό ορίζεται και συμπληρώνεται από την αυλή ή τον κήπο του. Και ο κήπος αυτός επικοινωνεί με τους διπλανούς και με τους πιο πέρα, και γεννά ένα αστικό οικοσύστημα φυσικής ροής αέρα και φωτός, ένα σύστημα κλιματισμού, αρμονίας και ισορροπίας της φύσης.
Σε όλες αυτές τις αυλές των αθηναϊκών σπιτιών, ακόμη και στις πιο μικρές, χωρούσε ένα τραπεζάκι με δύο ή τέσσερις καρέκλες. Υπήρχε χώρος για να περάσεις ένα καλοκαιρινό βράδυ, να απολαύσεις το πρωινό σου, να διαβάσεις, να μεγαλώσεις ένα παιδί, να έχεις ένα κατοικίδιο. Μια απλή, απλούστατη μέριμνα της αθηναϊκής σοφίας που αγνοήσαμε.
Αυτό το αρχοντόσπιτο της Κυψέλης, που όπως φαίνεται και από μια επιγραφή που σώζεται είχε μετατραπεί σε φροντιστήριο, μας δείχνει στην πίσω όψη του την υπέροχη, ευρύχωρη βεράντα του, ένα σωστό μπελβεντέρε που έβλεπε στον κήπο. Εκεί, σωζόταν σαν πολύτιμο αγαθό μια ποιότητα ζωής με άλλο αξιακό βάθος και άλλη αισθητική αρμονία.
