«Θέλουμε να παρουσιάσουμε μία πιο ανθρώπινη και ευάλωτη αντίληψη για τον ποιητή – του Κωνσταντίνου παρά του Καβάφη. Ανιχνεύουμε την εξέλι-ξή του από έναν αδιάφορο άνθρωπο σε έναν ποιητή με απόλυτη αυτοπεποίθηση, που εμπεριείχε τη θυσία της οικειότητας και της αγάπης στον βωμό της τέχνης και της φήμης», είχε πει πέρυσι στην «Κ» ο μελετητής του Καβάφη Πίτερ Τζέφρις (7.4.2024), προλογίζοντας ατύπως την επικείμενη βιογραφία του ποιητή με τίτλο «Alexandrian Sphinx: The Hidden Life of Constantine Cavafy», που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες.
Αν και η συγκεκριμένη συζήτηση είχε γίνει με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Στο κάδρο της παρακμής – Φανταστικά πορτρέτα του Κ.Π. Καβάφη», που αναφερόταν στη διαμόρφωση της ποίησης του Καβάφη μέσα από τον βικτωριανό αισθητισμό και το γαλλικό παρακμιακό κίνημα (μτφρ. Λαμπρινή Κουζέλη, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), ο ελληνικής καταγωγής συγγραφέας μάς είχε προϊδεάσει για τη νέα βιογραφία, που συνυπογράφει μαζί με τον Γκρέγκορι Τζουσντάνις, την πρώτη εδώ και πενήντα χρόνια.
Το αίνιγμα
Στο «Alexandrian Sphinx: The Hidden Life of Constantine Cavafy», που θα κυκλοφορήσει στις 28 Αυγούστου από τις εκδόσεις Summit books UK και στις 23 Σεπτεμβρίου στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), ο αναγνώστης δεν ανα-καλύπτει (εκ νέου) ότι ο ποιητής υπήρξε μία αινιγματική φιγούρα, αλλά ορίζεται εξαρχής έτσι, με τους δύο συγγραφείς να επιχειρούν να τον αποκρυπτογραφήσουν και να συμπληρώσουν τα κενά που παρουσιάζει η ιστορία του.
Σε αυτή την «αντισυμβατική», όπως την χαρακτήρισε ο Guardian, βιογραφική μελέτη, πέρα από την ιστορία της οικογένειάς του, τις αντιξοότητες της τύχης, τη φτώχεια και τη μετακίνησή τους από την Αίγυπτο στο Λίβερπουλ, το Λονδίνο και την Κωνσταντινούπολη, η σε βάθος αρχειακή έρευνα αποκαλύπτει, επίσης, πτυχές των προσωπικών σχέσεων του ποιητή. Η σχεδόν πλήρης απουσία στοιχείων για την ερωτική του ζωή, αν και πρόκληση, οδήγησε τους δύο βιογράφους στην ανασύνθεσή της μέσα από τη μελέτη των ποιημάτων του, των σημειώσεών του και των ελάχιστων επιστολών που άντλησαν από το αρχείο του.
H ενδελεχής έρευνα μπορεί να μην τους έφερε μπροστά σε μια άγνωστη ανακάλυψη για τη ζωή του Καβάφη, αλλά οι βιογράφοι υποστηρίζουν ότι το αρχείο του μπορεί να έχει παραποιηθεί με σκοπό να αφαιρεθεί συγκεκριμένο υλικό, τόσο από τον ίδιο τον ποιητή, όσο και από τους κληρονόμους του, Αλέκο και Ρίκα Σεγκοπούλου. Αλλωστε η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη εκείνη την εποχή και ο ίδιος λειτούργησε με έναν τρόπο ώστε να αποφύγει την ντροπή και τη φυλάκιση, την οποία μεταξύ άλλων υπέστη ο σύγχρονός του Οσκαρ Ουάιλντ.
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με την κριτική της Wall Street Journal, ο Καβάφης φαίνεται από τους βιογράφους του να ήταν τελικά πολύ ευτυχισμένος, ελεύθερος και πιστός στον εαυτό του, αλλά και στα έργα του κατά την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια. Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 τον βλέπουμε να καλύπτει μία θέση γραμματέα στο γραφείο της Υπηρεσίας Αρδευσης, στην οποία έμεινε για 30 ολόκληρα χρόνια, δίνοντας τον εαυτό του ολοκληρωτικά στην ποίηση, αλλά και σε μικρές ερωτικές περιπέτειες. Μία από αυτές αποτυπώνεται και στο ποίημα με τίτλο «Η Αρχή των» (1921), όπου περιγράφει τη στιγμή της αποχώρησης δύο ανδρών από τον τόπο της ερωτικής πράξης.
Θεματική αφήγηση
Για το βιβλίο, το οποίο ακολουθεί μία θεματική παρά μία γραμμική αφήγηση, ξεκινώντας και τελειώνοντας με τον θάνατο του Καβάφη, ο Guardian γράφει ότι οι βιογράφοι θέτουν έμμεσα το ερώτημα «τι είδους άνθρωπος θα ξεπροβάλει μέσα από το σκοτάδι». Πάνω σε αυτό αρχίζουν να αναδημιουργούν τη ζωή του, από την αρχή μέχρι και το τέλος, παίρνοντας περισσότερο τον ρόλο του μυθιστοριογράφου για να καλύψουν με ευρηματικό τρόπο τα κενά και να φωτίσουν σημεία τα οποία ίσως να χρειάζονται αποσαφήνιση.
