Το Booker του 2025, το διεθνές βραβείο που προσελκύει αγγλόφωνους αναγνώστες από όλο τον κόσμο, δημιούργησε πλέον ένα σημαντικό προηγούμενο, αναγνωρίζοντας ότι μια συλλογή διηγημάτων μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με ένα μυθιστόρημα.
Φέτος η διάκριση δόθηκε στην Ινδή συγγραφέα Μπανού Μουστάκ (Banu Mushtaq), ακτιβίστρια και δικηγόρο στην πολιτεία Καρνάτακα, στη νότια Ινδία. Η Μουστάκ άρχισε να γράφει στους προοδευτικούς λογοτεχνικούς κύκλους διαμαρτυρίας στη νοτιοδυτική Ινδία τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, και είναι μία από τις ελάχιστες γυναίκες μουσουλμάνες της περιοχής. Είναι συγγραφέας έξι συλλογών διηγημάτων, ενός μυθιστορήματος, μιας συλλογής δοκιμίων και μιας συλλογής ποίησης, ενώ γράφει στα κανάντα, μια γλώσσα που μιλιέται από μια μειονότητα της περιοχής. Το βραβευμένο «Heart Lamp» είναι η πρώτη μετάφραση του έργου της στα αγγλικά, έχοντας μεταφραστεί ήδη στα ουρντού, χίντι, ταμίλ και μαλαγιαλάμ. Μετά την απονομή του Booker η συγγραφέας ερωτήθηκε ποιο βιβλίο την ενέπνευσε για να γράψει τα διηγήματά της. Απάντησε ότι ο πόνος, τα βάσανα και η ανέλπιδη ζωή των γυναικών της Καρνάτακα της δημιούργησαν μια τόσο βαθιά συναισθηματική αντίδραση, που ήταν αδύνατον να μη γράψει.
Η γεωγραφική περιοχή της Ινδίας στην οποία αναφέρθηκε η συγγραφέας κατά τη δεκαετία του 1970 έζησε μια εποχή αγροτικών, γλωσσικών, φεμινιστικών, περιβαλλοντικών κινημάτων και καλλιτεχνικών δράσεων, ιδίως στο θέατρο. Σήμερα στην Καρνάτακα κατοικούν πολλοί Ινδοί με μουσουλμανικό θρήσκευμα. «Οι κοινωνικές συνθήκες της Καρνάτακα με διαμόρφωσαν», είπε σε δηλώσεις της η Μπανού Μουστάκ, σημειώνοντας ότι οι ιστορίες της αφορούν τις γυναίκες και τον τρόπο που η θρησκεία, η κοινωνία και η πολιτική απαιτούν από αυτές αδιαμφισβήτητη υπακοή και, με αυτόν τον τρόπο, επιβάλλουν απάνθρωπη σκληρότητα πάνω τους, μετατρέποντάς τες σε υποτελείς.
«Σε δώδεκα ιστορίες –γραμμένες σε διάστημα τριών δεκαετιών– η Μουστάκ, μια σημαντική φωνή στην προοδευτική λογοτεχνία, απεικονίζει τις ζωές εκείνων που συχνά βρίσκονται στην περιφέρεια της κοινωνίας: κορίτσια και γυναίκες σε μουσουλμανικές κοινότητες στη νότια Ινδία. Αυτές οι ιστορίες λένε την αλήθεια και ανοίγουν ρήγματα στα κατεστημένα της κάστας, της τάξης και της θρησκείας που είναι διαδεδομένα στη σύγχρονη ινδική κοινωνία, αποκαλύπτοντας την εσωτερική σήψη: διαφθορά, καταπίεση, αδικία, βία», αναφέρεται στο σκεπτικό της κριτικής επιτροπής.
«Ωστόσο, στην καρδιά του βιβλίου ενυπάρχει η ακαταμάχητη γοητεία της ανάγνωσης: συμπαγής αφήγηση, αξέχαστοι χαρακτήρες, ζωντανός διάλογος, εντάσεις που σιγοβράζουν κάτω από την επιφάνεια και μια έκπληξη σε κάθε στροφή. Παραπλανητικά απλές, αυτές οι ιστορίες έχουν τεράστιο συναισθηματικό, ηθικό και κοινωνικοπολιτικό βάρος, που μας παροτρύνει να σκάψουμε βαθύτερα», καταλήγουν οι κριτές.
Οι ιστορίες για τη συλλογή «Heart Lamp» επιλέχθηκαν από περίπου 50 ιστορίες σε έξι συλλογές ιστοριών που άρχισαν να γράφονται από το 1990. «Συνήθως υπάρχει ένα μόνο προσχέδιο και το δεύτερο είναι το τελικό κείμενο», έχει εξηγήσει η Μουστάκ. «Δεν ασχολούμαι με εκτεταμένη έρευνα, η ίδια η καρδιά μου είναι το πεδίο σπουδών μου. Οσο πιο έντονα με επηρεάζει το περιστατικό, τόσο πιο βαθιά και συναισθηματικά γράφω».
