Θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε τον τίτλο της νέας χορευτικής παράστασης του Χρήστου Παπαδόπουλου «My Fierce Ignorant Step» ως «Το αγρίως άστοχο βήμα». Αλλά και οι δύο συμφωνούμε γελώντας ότι στα ελληνικά η φράση δεν σημαίνει τίποτε. Οπότε η συζήτηση αρχίζει από αυτό ακριβώς το σημείο: Ποιο «άστοχο» βήμα ετοιμάζεται να κάνει ο Χρήστος Παπαδόπουλος στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, και μάλιστα με τέτοια σφοδρότητα;
«Ο τίτλος είναι αποτέλεσμα της αρχικής ιδέας που σχηματίστηκε στο μυαλό μου για αυτό το χορευτικό κομμάτι: Ηθελα να ξαναθυμηθώ τη νεανική ορμή μου και τη φόρα», λέει. «Μετά μια δεκαετία σκληρής δουλειάς και ευθύνης –χρόνια επιτυχίας αλλά επίσης αγωνίας– είχα παραμελήσει την υγεία μου, τους φίλους, τον ελεύθερο χρόνο, το δικαίωμα ενός ανθρώπου να περνάει καλά και ξέγνοιαστα. Σε συνδυασμό με τον βομβαρδισμό μας από ζοφερά νέα, ένιωθα να χάνω την ελπίδα μου. Η καρδιά μου είχε ξεραθεί και άρχισα να αναπολώ τα εφηβικά μου χρόνια: εκείνη την ατίθαση βεβαιότητα και την αδιαπραγμάτευτη πίστη ότι η ζωή είναι ωραία. Θυμάμαι ότι μικρός άκουγα τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, του Μανου Χατζιδάκι και σκεφτόμουν ότι μπροστά μας υπάρχει ατελείωτος χρόνος ομορφιάς που μας περιμένει».
Λίγο οι ανθισμένες νεραντζιές που μοσχοβολούν στο πεζοδρόμιο του νεανικού καφέ στον Νέο Κόσμο, όπου έχουμε βρεθεί, λίγο η συζήτηση για τα όνειρα της εφηβείας, στο μυαλό μου έρχεται το θεατρικό «Ξύπνημα της άνοιξης», και οι τρεις πρωταγωνιστές που ξεσηκωμένοι από το πάθος της νιότης συγκρούονται μετωπικά με την πραγματικότητα. Είναι αφελής η νεότητα; Και αν ναι, τι αναζητούμε επιστρέφοντας σε αυτή την απομακρυσμένη «πατρίδα», ρωτάω τον 48χρονο χορογράφο, βραβευμένο πέρυσι με το νέο μεγάλο διεθνές βραβείο χορού Rose International Dance Prize και προσκεκλημένο από σημαντικούς διεθνείς οργανισμούς να συνεργαστεί μαζί τους.
Ατόφια χαρά
«Ναι, υπάρχει η αφέλεια της νιότης, αλλά στην πραγματικότητα αυτή η ζωτικότητα είναι σαν να ανατροφοδοτεί τη ζωή μας διαρκώς», απαντά. «Ακόμη και σήμερα νιώθω ότι δεν θέλω να αποσυνδεθώ πλήρως από την ελπίδα, και ότι επιθυμώ να ξαναβρώ εκείνο το πηγαίο και ατόφιο αίσθημα χαράς. Στην εφηβεία υπήρχε μέσα μου κάτι ευοίωνο και ισχυρό. Μέσω της νέας χορογραφίας είναι σαν να επιδιώκω τη συνάντηση με αυτό το αίσθημα. Η επιθυμία δεν αφορά μόνο τη χορογραφική σύλληψη του κομματιού αλλά και τη διαδικασία υλοποίησης. Μπορώ άραγε να δημιουργήσω και να κάνω πρόβες χωρίς άγχος, αναρωτήθηκα. Πώς μπορώ να ξαναμπώ στο στούντιο με τη λαχτάρα της αρχής αγνοώντας τις προσδοκίες της ματαιοδοξίας; Και ακόμη μπορώ να οργανώσω έτσι τη δουλειά μας ώστε να υπάρχει χρόνος για σκέψη και ξεκούραση αντί πρόβα την πρόβα να χωνόμαστε στη σκουληκότρυπα της αγωνίας όλο και πιο βαθιά;».
Υπάρχει η αφέλεια της νιότης, αλλά στην πραγματικότητα αυτή η ζωτικότητα είναι σαν να ανατροφοδοτεί τη ζωή μας διαρκώς. Ακόμη και σήμερα νιώθω ότι δεν θέλω να αποσυνδεθώ πλήρως από την ελπίδα.
Ο Χρήστος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στη Νεμέα κι εκεί μεγάλωσε. Προέρχεται από μια οικογένεια με μετρημένα οικονομικά. Τα καλοκαίρια μαζί με τα αδέλφια του βοηθούσαν τη μητέρα τους στο μαγαζί της με παραδοσιακά ζυμαρικά. Οταν τελείωνε η δουλειά της ημέρας, κάθε βράδυ πήγαιναν δύο ώρες μόνοι τους στο κατάστημα για να καθαρίσουν. «Κι εγώ έβαζα δυνατά μουσική για να αντέξω το γεγονός ότι δεν είμαι με τους φίλους μου, αλλά σκουπίζω το αλεύρι από το πάτωμα. Ηταν αυτές οι ήσυχες ώρες κατά τις οποίες φανταζόμουν τη στιγμή που θα μεγαλώσω, θα μπω στο πανεπιστήμιο και η δική μου ζωή θα ξεκινήσει. Οραματιζόμουν ένα συναρπαστικό μέλλον δίπλα μου, έτοιμο να το αρπάξω», θυμάται.
Ακούγοντάς τον να μιλάει αναρωτιέμαι εάν η παράσταση που πρόκειται να δούμε –τέταρτη συνεργασία με τη Στέγη– αποτελεί μια ωδή στην αθωότητα, με νοσταλγικά μουσικά, κινησιολογικά και αισθητικά στοιχεία.
«Οχι ακριβώς», εξηγεί ο χορογράφος. «Διαθέτει όμως ένα υλικό που αντιστέκεται στη συμμόρφωση: σπαράγματα από αναμνήσεις, πράγματα που είχα σκεφτεί αλλά δεν τόλμησα να κάνω θεωρώντας ίσως πως δεν ταιριάζουν κινησιολογικά στον δικό μου κόσμο. Ο τρόπος που δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο υλικό μοιάζει με εκείνον της αυτόματης γραφής. Λέμε, “θα γράφω για δέκα λεπτά χωρίς να μπορώ να σταματήσω”. Η ταχύτητα μπορεί να μας οδηγήσει στο να γράψουμε κάτι χωρίς πραγματικά να του ασκούμε κριτική. Σε αυτή την περίπτωση, η δυναμική και η ενέργεια που γεννάει το υλικό είναι πιο σημαντικές από το υλικό αυτό καθαυτό. Είναι ένα σύστημα το οποίο προσπαθεί να υπάρξει στο παρόν, και ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να συμβεί αυτό είναι μέσω της προσωπικής επαφής των χορευτών, της ενθάρρυνσης του ενός προς τον άλλο. Η χαρά έρχεται μέσα από τη συντροφικότητα και τη δράση».
Επιμένει πως προσπαθεί να μην ασκήσει αισθητικό έλεγχο στο αποτέλεσμα, αλλά όσοι ξέρουμε τη δουλειά του, γνωρίζουμε τις υψηλές απαιτήσεις του, την επιμονή του σε ένα λιτό χορευτικό λεξιλόγιο, δουλεμένο όμως εξαντλητικά ώστε να ρέει μέσα σε πολύ δεδομένο πλαίσιο. Εχει αλλάξει τρόπο στο «The fierce ignorant step»; «Οχι, αλλά αποφεύγω να τακτοποιήσω τα πράγματα σε μια αισθητική γραμμή. Βεβαίως υπάρχει εντέλει μια οργανικότητα στη χορογραφία, αλλά το υλικό παραμένει ατίθασο και ακατάτακτο», απαντά.
Η δύναμη του χρόνου
Στις πρόβες με τους χορευτές του μιλάει συχνά για τη ζωγραφική και τα εικαστικά επειδή αναγνωρίζει ότι οι τέχνες συνδέονται πλέον στενά μεταξύ τους. «Στο καφέ του καραβιού υπάρχει και το λευκό του πανιού και το μπλε της θάλασσας», τους τονίζει μιλώντας για την κίνηση, αναφέροντας την τεχνική του πουαντιγισμού στους μεταϊμπρεσιονιστές ζωγράφους που αγαπάει. Επίσης έχει δεχτεί επιρροές από τον εικαστικό Μπιλ Βιόλα, στα έργα του οποίου η διαχείριση του χρόνου αποτελεί βασικό εργαλείο έκφρασης. Το ίδιο ισχύει και για το σινεμά του Μπέλα Ταρ: Η σοφή επανάληψη σαν μετρονόμος ορίζει τη χρονική διάρκεια και στην περίπτωση του Χρήστου Παπαδόπουλου ο χρόνος καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο χτίζει τη δουλειά του.
Η πρωτοπορία ως ενιαία κατηγορία δεν υπάρχει. Είμαστε όλοι διαφορετικοί. Οσο πιο προσωπική γίνει η τέχνη κάποιου, τόσο πιο ριζοσπαστική θα είναι. Για μένα η τέχνη αυτό κυρίως έχει να μας δώσει: τη συγκίνηση.
Κρίνοντας από την ευρεία αποδοχή των έργων του, τον ρωτάω εάν αισθάνεται μέρος μιας ευρωπαϊκής πρωτοπορίας του σύγχρονου χορού. «Η πρωτοπορία ως ενιαία κατηγορία δεν υπάρχει. Είμαστε όλοι διαφορετικοί. Οσο πιο προσωπική γίνει η τέχνη κάποιου, τόσο πιο ριζοσπαστική θα είναι. Για μένα η τέχνη αυτό κυρίως έχει να μας δώσει: τη συγκίνηση».
Διάρκεια της παράστασης 8 – 18 Μαΐου
