Μια σκηνική περιπλάνηση «στων ενοχών το χαλασμένο καρναβάλι», μια κατάδυση στον λαβύρινθο των πιο «σκοτεινών πτυχών της ύπαρξης» είναι η παράσταση του «Φάουστ» που σκηνοθέτησε ο Aρης Μπινιάρης σε υψηλούς τόνους και κυρίως από την οπτική της φόρμας. Ο Φάουστ στο κρεβάτι του ψυχαναλυτή. Το πνεύμα του κλειστό. Η καρδιά του νεκρή. Αιωρείται στα σύνορα του ασυνείδητου, όπου οι μνήμες, οι επιθυμίες, τα όνειρα, τα ένστικτα και οι σεξουαλικές ορμές γίνονται τρομακτικές φιγούρες, φορούν τα κόκκινα κοστούμια τους και μεταμορφώνονται σε ακόλουθους του άσεμνου, εκείνου που οι λεγεώνες των αγγέλων ονομάζουν Σατανά, Διάβολο, Εωσφόρο.
Η παράσταση του Μπινιάρη θεμελιώνεται στο έξυπνο εύρημα του ψυχαναλυτικού μιλιέ και ό,τι στοιχειώνει τον ήρωα, προβάλλεται μέσα από αυτήν την ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Στην κλασική εκδοχή, ο Φάουστ αναζητά να πετύχει κάτι το αδύνατο, αλλά και το αδιανόητο: να κερδίσει την αθανασία. Στη διασκευή του Μπινιάρη, ο ψυχαναλυτής τον καλεί να διώξει τον φόβο της θνητότητας και του θανάτου. Ο Φάουστ επιλέγει να απελευθερωθεί πουλώντας την ψυχή του στον διάβολο.
Ο σκηνοθέτης συνέθεσε μια ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου έργου του Γκαίτε, ενσωματώνοντας αποσπάσματα από τα έργα του Μάρλοου, του Ντε Σαντ και του Ρεμπό. Η άρτια εικαστική όψη της παράστασης, φιλοτεχνημένη από τον Πάρι Μέξη (φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου), καθηλώνει τον θεατή σε μια θέαση των εναλλαγών παραδείσου και κόλασης, όπου σατανάδες, μάγισσες, ιερωμένοι, δαίμονες εγείρονται μέσα σε κύκλο, συνθέτοντας οπτικές συνεκδοχές τελετουργικού, αφήνοντας ωστόσο τον θεατρικό λόγο στο περιθώριο.
Πληθωρική και δυναμική σκηνοθετική γραφή. Οι σκηνοθετικοί χειρισμοί παραπέμπουν στον «Αρτούρο Ούι» και στους «Ορνιθες». Τα δραματικά πρόσωπα μιλούν συγχρονισμένα, κινήσεις τετραπόδων, φανταχτερά γεωμετρικά σύνολα πλαισιώνουν τον ήρωα ως κύκλιος χορός, χρωματική φαντασμαγορία, εικόνες με γυαλιστερή και θορυβώδη υπόσταση που κινδυνεύουν να αποδειχθούν κενά σχήματα, μια εκκεντρική επίδειξη φωνών και σωματικών κινήσεων, αναδεικνύουν τον Εωσφόρο σε θαυματοποιό και τον Φάουστ σε αμήχανη και σαστισμένη ύπαρξη. Ο Μιχάλης Βαλάσογλου ως Φάουστ, η Κωνσταντίνα Τάκαλου ως Κορυφαίος φόβος, ο Αρης Νινίκας Μεφιστοφελής και ψυχαναλυτής, η Νάντια Κατσούρα ως ονειρική και μαγική Μαργαρίτα, η Ιωάννα Μαυρέα, γκροτέσκα φιγούρα στον ρόλο της Μάγισσας, ο Μπάμπης Γαλιατσάτος ως γελοιογράφηση του χρυσοποίκιλτου Θεού συνθέτουν ένα σύνολο άριστα συντονισμένων ηθοποιών υψηλού υποκριτικού επιπέδου.
Φανταχτερά γεωμετρικά σύνολα, χρωματική φαντασμαγορία, εικόνες με γυαλιστερή και θορυβώδη υπόσταση, αναδεικνύουν τον Εωσφόρο σε θαυματοποιό και τον ήρωα σε αμήχανη και σαστισμένη ύπαρξη.
Η παράσταση αφήνει ανοιχτό το ερώτημα εάν η ενασχόληση με τον «Φάουστ» απαιτεί μια εμβάθυνση στα άδυτα ενός ψυχαναλυτικού κόσμου ή αν αυτή η ενασχόληση μπορεί να υλοποιηθεί σκηνικά, καλύπτοντας όλα τα κενά της εμβάθυνσης με τη διονυσιακή απελευθέρωση των άγριων ενστίκτων, των σεξουαλικών ορμών. Αν ισχύει η δεύτερη εκδοχή τότε το κείμενο του Φάουστ είναι εν μέρει περιττό, ή απλώς αποτελεί το πρόσχημα για να στηθεί μια παράσταση δυναμική, αισθητικά σημαίνουσα. Στην περίπτωση αυτή, το επιτελείο των άριστων εκτελεστών της σκηνοθετικής φόρμας πέτυχε να συμπεριλάβει στην εικαστική σφαίρα της τα πάντα, αλλά παγιδεύτηκε σε αυτήν την πρόθεση κυρίως του εντυπωσιασμού, του φορμαλισμού και του διασπασμένου θέματος.
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.
