«Γιατί να ρωτάει κανείς έναν καλλιτέχνη για την τέχνη του; Στην πραγματικότητα ό,τι θέλει να πει, βρίσκεται στη σκηνή», λέει ο Κωνσταντίνος Ρήγος πίνοντας μια τελευταία γουλιά από τον καφέ του, λίγες ώρες προτού η δημοσιογραφική αποστολή και η ομάδα των χορευτών αφήσουμε το Νόβι Σαντ για να επιστρέψουμε στην Αθήνα μέσω Βελιγραδίου.
Το «στρογγυλό τραπέζι» που οργανώθηκε αντί συνέντευξης Τύπου στην αίθουσα πρωινού του ξενοδοχείου έχει ολοκληρωθεί. Καθόμαστε λίγο ακόμη και κουβεντιάζουμε χαλαρά. Ο διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ είναι δικαιολογημένα χαρούμενος με την επιτυχία της νέας του παραγωγής «Χρυσή εποχή», που την προηγούμενη ημέρα έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο Σερβίας – μια συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Χορού Βελιγραδίου. Η παράσταση, που καταχειροκροτήθηκε, φέρει απολύτως την υπογραφή του: εκατό τοις εκατό ακραίος, υπερβολικός, συναισθηματικός Κωνσταντίνος Ρήγος.
Στα 58 του χρόνια ο χορογράφος, σκηνοθέτης, εικαστικός και δημιουργός πολυσχιδών θεαμάτων, στον οποίο ο σύγχρονος ελληνικός χορός χρωστάει, αν μη τι άλλο, μια δυναμική εκκίνηση το 1990 με την ομάδα ΟΚΤΑΝΑ, δίνει ελάχιστες προσωπικές συνεντεύξεις. Προτιμά να δημιουργεί εικόνες παρά να τις εξηγεί. Στη «Χρυσή εποχή», με ένα δικό του κείμενο που προβάλλεται στην ψηφιακή οθόνη του σκηνικού, σχολιάζει τον λόγο της σιωπής του. «Πιστεύω στο χειροκρότημα, στην υπόκλιση στο τέλος της παράστασης, πιστεύω στα χαμόγελα υποδοχής του προσωπικού των θεάτρων και των γκαλερί, στις γραφές των κριτικών, στα μπράβο του κοινού, στην ομορφιά όλων των κορμιών, στην προδοσία τους, στην ανεκτικότητα των άλλων για τις διαστροφές μου», εξηγεί.
Η πρόσκληση της Λυρικής Σκηνής να παραστούμε στα εγκαίνια της συγκεκριμένης νέας παραγωγής χορού στο πλαίσιο του 22ου Φεστιβάλ Χορού Βελιγραδίου, υπήρξε ταυτόχρονα ευκαιρία για γνωριμία με τη Σερβία. Στο Νόβι Σαντ, στο σερβικό Εθνικό Θέατρο, ένα μοντέρνο κτίριο στην αρχή του πεζόδρομου που οδηγεί στην παλιά πόλη, ανέβηκε στις 12 Απριλίου η «Χρυσή εποχή» για πρώτη φορά.
Περίπου ένα μήνα νωρίτερα, στο Νόβι Σαντ κατέληξε ένα πολυπληθές φοιτητικό συλλαλητήριο τιμώντας τους 16 νεκρούς από την κατάρρευση του στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, ενώ σχεδόν μία εβδομάδα πριν από την πρεμιέρα ο Ντόναλντ Τραμπ προανήγγειλε με δασμούς μια «νέα χρυσή εποχή για τις Ηνωμένες Πολιτείες με ολική επάνοδο της αμερικανικής οικονομίας».
Ενας καλλιτέχνης σαν τον Ρήγο, που ανδρώθηκε στη δεκαετία του 1980, κληρονόμος της Μεταπολίτευσης, δεν θα μπορούσε να μην τοποθετήσει την πολιτική μέσα στο έργο του. Το κάνει με τον δικό του αντισυμβατικό τρόπο, συνδυάζοντας τη νοσταλγία με την ειρωνεία και το πάρτι με την επανάσταση. «Ετσι γεννηθήκαμε/ μέσα σε όλο αυτό/ όπως οι φάτσες στον πίνακα χαμογελούν/ όπως ο κ. Θάνατος γελά/ όπως τα ασανσέρ χαλάνε/ όπως το πολιτικό τοπίο καταρρέει/ όπως ο νεαρός του σουπερμάρκετ είναι πτυχιούχος […]» έχει γράψει ο Μπουκόφσκι και το διαβάζουμε επίσης στην ψηφιακή οθόνη, η οποία θυμίζει γιγαντιαίο κινητό τηλέφωνο.
Είναι αυτοβιογραφική η «Χρυσή εποχή»; Είναι σίγουρα ένα προσωπικό έργο, ειλικρινές και εξομολογητικό. Δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αλλά θα μπορούσε να προσδιορίζεται σαν ένα συναισθηματικό mixtape της έως τώρα πορείας του Ρήγου στον χορό. Εισάγοντας το λεξιλόγιο του χοροθεάτρου στο Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, δημιουργεί μια παράσταση για το μέλλον της τέχνης του χορού, συνδέοντας υλικά από το παρελθόν και συνομιλώντας με στοιχεία που θα αναπτύξει ευρύτερα στο μέλλον. Θέτει ερωτήματα για το κλασικό μπαλέτο, τον σύγχρονο χορό, τη χρήση της μουσικής και του λόγου, χωρίς να επιδιώκει να προσφέρει απαντήσεις.
Χιώτης, Eagles και άριες
«Πολλά τραγούδια δοκιμάστηκαν για να γίνει το σάουντρακ της παράστασης», λέει ο κ. Ρήγος, τραγούδια που μετατρέπονται σε δηλώσεις για την ατμόσφαιρα μιας εποχής, από την «Τελευταία νύχτα» του Μανώλη Χιώτη –-επιτυχία του Καζαντζίδη από το ’50– μέχρι το «Hotel California» των Eagles ή την άρια «Addio del passato». Με συνεργάτη τον Θοδωρή Ρέγκλη στη μουσική δημιουργία, ο ήχος της «Χρυσής εποχής» είναι εκείνος ενός ξέφρενου πάρτι, στη διάρκεια του οποίου η χαρά μετατρέπεται σε μανία, η προσδοκία ευχαρίστησης σε θλίψη και η ελπίδα της συντροφικότητας σε ένα μοναχικό, ανταγωνιστικό παιχνίδι σωμάτων. Οι χορευτές-προσκεκλημένοι στη γιορτή θέλουν να διασκεδάσουν, αλλά αυτό δεν γίνεται. Ενας δημιουργικός άνεμος που έρχεται από τα τριάντα πέντε χρόνια καλλιτεχνικής δημιουργίας του Ρήγου –σε πολλά σημεία η παράσταση θυμίζει έντονα την παλαιότερη, επιτυχημένη «Βossa Nova» στο Εθνικό Θέατρο– φέρνει κοντά ανόμοια στοιχεία μέσα στο έργο, σαν ένα κείμενο κατασκευασμένο από διαφορετικές γλώσσες.
Συχνά αυτή η σύγχυση λεξιλογίου μεταφέρει στη σκηνή τη σύγχρονη εποχή της Βαβέλ στην οποία ζούμε. Αλλοτε το πάρτι μάς αφήνει στην άκρη για να ανασάνουμε –πάντοτε συμβαίνει στα πάρτι να αισθανθείς λίγο αποκομμένος– αλλά όπως σημειώνει ο Κωνσταντίνος Ρήγος, και αυτό είναι εντάξει. Καμιά επιθυμία να εγκλωβίσει τον θεατή, το πάρτι είναι ανοιχτό και ο καθένας συμμετέχει όσο και όπως θέλει. Οι χορευτές δίνουν σε αυτό το απαιτητικό τεχνικά χορευτικό θέαμα την ψυχή τους και υπερβαίνουν κατά πολύ την εκπαίδευσή τους στο κλασικό και νεοκλασικό ρεπερτόριο.
«Είμαστε ντυμένοι ή γυμνοί όπως ο αυτοκράτορας; Είμαστε ελεύθεροι ή πολιορκημένοι; Είμαστε μαριονέτες του θεού ή ταξιδιώτες στον χειμώνα, κουβαλώντας πάντα μέσα μας τις νύχτες του καλοκαιριού;», σχολιάζει ο σκηνοθέτης.
«Δεν έχω όρια», λέει ο Κωνσταντίνος Ρήγος κάποια στιγμή, και βρίσκω την ευκαιρία να τον ρωτήσω για τα πολυτελή και πολυδάπανα θεάματα που έχει σκηνοθετήσει στις μεγάλες πίστες της Αθήνας, αγαπημένος της Πέγκυς Ζήνα, της Πάολα, του Γιώργου Μαζωνάκη. «Με τροφοδοτούν με ενέργεια», εξηγεί. «Μέσω των τραγουδιών η δύναμη περνάει άμεσα στο κοινό και μετά επιστρέφει με δύναμη στη σκηνή», τονίζει. «Υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία στην καλλιτεχνική σας δουλειά», σχολιάζω. «Προφανώς. Εάν δεν είσαι εξτράβαγκαν πια, δεν είσαι τίποτε», υπογραμμίζει.
Η παράσταση χορού «Χρυσή εποχή» θα παρουσιαστεί στην ΕΛΣ από τις 9 Μαΐου και στη συνέχεια θα περιοδεύσει στο εξωτερικό.
