Στην αρχή του πολέμου, ήμουν σίγουρη ότι δεν θα επέστρεφα στο θεατρικό σανίδι, λέει στην «Κ» η Αννα Μοργκούνοβα, που μεγάλωσε στο Χάρκοβο. Πλέον εργάζεται ως ηθοποιός στην Οδησσό και μιλά για την 24η Φεβρουαρίου του 2022, ημέρα που οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να επιτίθενται στην ανατολική Ουκρανία. «Η προσαρμογή στη νέα καθημερινότητα ήταν δύσκολη, με τον καιρό όμως όλα άρχισαν να επανέρχονται σταδιακά σε όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικούς –για συνθήκες πολέμου– ρυθμούς», τονίζει η ηθοποιός.
«Στην αρχή, ένιωθα ότι όλα όσα έκανα στη θεατρική σκηνή ήταν ψεύτικα, επειδή η πραγματική ζωή ήταν διαφορετική. Ηταν εκεί όπου βρίσκονταν οι υπερασπιστές μας. Υπήρξαν στιγμές που ήθελα να εγκαταλείψω την υποκριτική», εξηγεί η Μοργκούνοβα. «Αλλά μια φίλη μου, η οποία αγαπά πολύ το θέατρο, μου είπε ότι κάνουμε κάτι σημαντικό δημιουργώντας θετικά και όμορφα συναισθήματα σε τέτοιες δύσκολες στιγμές. Τα λόγια της μου έδωσαν δύναμη και πίστη ότι κατά κάποιο τρόπο κάνω τον κόσμο λίγο καλύτερο».
Τρία χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή, το θέατρο στην Ουκρανία λειτουργεί ως «καταφύγιο» για πολλούς πολίτες. «Η ζήτηση του κοινού για θέατρο σε πολλές πόλεις γνωρίζει σήμερα σημαντική αύξηση. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να βρεις εισιτήρια για παραστάσεις στα θέατρα της πρωτεύουσας», μας λέει ο διευθυντής παραγωγών στο Ακαδημαϊκό Περιφερειακό Μουσικό και Δραματικό Θέατρο Ολχα Κομπιλιάνσκα, Ντμίτρι Λίονκικ.
Ο ίδιος αναφέρεται σε μια θεατρική ευημερία μετά την επίθεση της Ρωσίας. «Ισως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπήρξε ευρέως διαδεδομένη η συνείδηση πως αυτός ο πόλεμος γίνεται πρωτίστως εναντίον της ταυτότητάς μας. Και το θέατρο, ως μορφή τέχνης, ευδοκιμεί στην αμεσότητα και την παρουσία της στιγμής. Επιπλέον, το θέατρο προάγει την αίσθηση της κοινότητας και της ενότητας». Το 2023, ο Λίονκικ συμμετείχε στο εργαστήρι δραματουργίας «Πώς να γράφεις/μιλάς για τον πόλεμο» που διοργάνωσε η Ενωση Εργαζομένων Θεάτρου Ουκρανίας και το οποίο επιμελήθηκαν γνωστοί θεατρικοί συγγραφείς.
«Κάνουμε όσα μπορούμε»
Ενα από τα έργα που «ανέβασαν» ο Λίονκικ με την ομάδα του θεάτρου όπου εργάζεται, ήταν «ένα διαδραστικό παιδικό παραμύθι μέσα σε προσωρινά υπόγεια καταφύγια στην πόλη του Τσερνιβτσί. Το θέατρο έδινε στα παιδιά μια αίσθηση ασφάλειας, τους αποσπούσε την προσοχή και τα παρηγορούσε».
Εκτός από τις παραστάσεις, ηθοποιοί και άνθρωποι από τον χώρο της τέχνης πραγματοποιούν εράνους για τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας. «Αυτά τα βήματα είναι πολύ σημαντικά και απαραίτητα για να βοηθήσουμε το μέτωπο. Σχεδόν σε όλα τα θέατρα και τις εκδηλώσεις που γίνονται στη χώρα μας, κάνουμε όσα μπορούμε για τους συμπολίτες».
Οι καλλιτέχνες στο ουκρανικό θέατρο, τη μουσική και τον κινηματογράφο «δεν χάνουν την ευκαιρία να εκπροσωπήσουν την ουκρανική κουλτούρα στο εξωτερικό». Μια από αυτούς τους καλλιτέχνες είναι η θεατρική συγγραφέας και δραματουργός Ολγα Ματσούπα, που τώρα ζει στο Λούμπλιν της Πολωνίας.
Η Ματσούπα προωθεί μέσα από τη δουλειά της σε εκδοτικό οίκο, τη λογοτεχνία της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης.
«Η τέχνη μπορεί και πρέπει να είναι θεραπευτικό εργαλείο, να “ομαλοποιεί” την καθημερινότητα. Συχνά ύστερα από ένα βομβαρδισμό το πρωί, το βράδυ ο κόσμος πηγαίνει στα εγκαίνια μιας έκθεσης ή στο θέατρο. Αυτό του δίνει μια αίσθηση κανονικότητας και συνειδητοποιεί ότι δεν μπορούν να σταματήσουν τα πάντα», σημειώνει.
Παρά τις αντιξοότητες, ο ουκρανικός λαός δεν παραιτείται. Αντίθετα, προσπαθεί να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να βρίσκει στιγμές χαλάρωσης και διασκέδασης. «Στην πραγματικότητα, όλοι λαχταρούν να βυθιστούν στη μαγεία του θεάτρου», δηλώνει η Μοργκούνοβα. «Ακούμε όλο και περισσότερα κομπλιμέντα από το κοινό. Είναι συγκινητικό ότι καταφέρνουμε να μεταδώσουμε χαρά και θετική ενέργεια».
_____________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Θέατρο στην Ουκρανία, 2022/Shutterstock
