Πριν από 70 χρόνια, η οδός Πανεπιστημίου κοντά στα Χαυτεία είχε μια εντελώς διαφορετική όψη και ατμόσφαιρα. Μια παλιά φωτογραφία από την παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1955 μας οδηγεί στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, σε μια περίοδο ανάταξης της Αθήνας και σε ένα κλίμα οικονομικής ανασυγκρότησης. Αυτή η φωτογραφία, με τον πλούτο των πληροφοριών της, είναι ιδιωτική και τραβήχτηκε πιθανώς από κάποιο μπαλκόνι παρακείμενου κτιρίου. Είναι μικρή σε μέγεθος, χωράει στην παλάμη και έχει εκείνο το οδοντωτό πλαίσιο που συνήθιζαν τη δεκαετία του 1950.
Αυτή η φωτογραφία γεννά συγκίνηση. Οχι μόνο για τους Ευέλπιδες εκείνης της γενιάς, της γεννημένης τη δεκαετία του ’30, αλλά και για τα πλήθη στα μπαλκόνια των νεοκλασικών κτιρίων. Η φωτογραφία μάς επιτρέπει να νιώσουμε την πυκνότητα του αστικού περιβάλλοντος στην Πανεπιστημίου και να αναλογιστούμε το πόσο διαφορετική θα ήταν η επίδραση αυτής της θέας αν είχε διατηρηθεί έως τις μέρες μας.
Σε πρώτο πλάνο βλέπουμε τα δύο μεγάλα νεοκλασικά κτίρια που βρίσκονταν ανάμεσα στη Θεμιστοκλέους (αριστερά) και την Εμμανουήλ Μπενάκη (δεξιά). Πιο πάνω διακρίνεται το ξενοδοχείο «Παλλάδιον», το οποίο διασώζεται, κτίριο σχεδιασμένο από τον Παναγιώτη Ζίζηλα, σε γειτνίαση με τα μεσοπολεμικά κτίρια θεαμάτων «Τιτάνια» και «Ρεξ», που σχημάτιζαν μια αρ ντεκό φαντασμαγορία. Το «Τιτάνια» κατεδαφίστηκε το 1971. Αντικαταστάθηκε από το ομώνυμο ξενοδοχείο.
Αλλά τα δύο νεοκλασικά κτίρια, ένα τριώροφο και ένα τετραώροφο, που γεμίζουν τις αισθήσεις μας καθώς παρατηρούμε τη φωτογραφία, ανήκουν σε εκείνα τα ξεχασμένα (πολλά) κτίρια της Αθήνας που είχαν ως επί το πλείστον εμπορική χρήση και τα οποία μετά την κατεδάφισή τους αποσύρθηκαν από τη δημόσια μνήμη. Χτισμένα γύρω στο 1900, μετείχαν και αυτά στην εμπορική άνθηση της περιοχής των Χαυτείων και της ευρύτερης περιοχής της Ομόνοιας κατά έναν τρόπο που σήμερα αδυνατούμε να αντιληφθούμε σε βάθος. Γιατί στη μικρή Αθήνα πριν από τους Βαλκανικούς επιζούσε ακόμη εκείνη η γόνιμη ανάμειξη της αστικής και λαϊκής ζωής με τα ξενοδοχεία, τα θέατρα και πολύ σύντομα και τους κινηματογράφους, τα μαγέρικα και τα καφενεία, τα γαλακτοπωλεία και τα παντοπωλεία, τα πιλοποιεία και τα στιλβωτήρια, τα παιχνιδάδικα και τους νεωτερισμούς. Ενας κόσμος σε διαρκή κίνηση από τότε έως σήμερα.
Ηταν τα χρόνια των σαρωτικών μεταβολών στην όψη και τη λειτουργία της Αθήνας, μια διαρκής πορεία αστικοποίησης που άλλαζε το βλέμμα, τις συμπεριφορές, τις ιεραρχήσεις.
Το μεγάλο τετραώροφο κτίριο της φωτογραφίας μας ήταν το δημοφιλές ξενοδοχείο «Ερμής», που είχε μεγάλο βάθος και επί της Εμμανουήλ Μπενάκη (πρώην Προαστείου). Είχε εγκαινιαστεί περί το 1903 και ήταν ένα από τα καλά της περιοχής με ζεστά νερά και θέρμανση, με διάκοσμο συμβατό με τη ζητούμενη αστική μεγαλοπρέπεια. Αν προσέξει κανείς θα παρατηρήσει τις ατόφιες μαρμάρινες ιωνικές κολόνες στην είσοδο του ξενοδοχείου. Το «Ερμής» όπως και το παρακείμενο εμπορικό τριώροφο κατεδαφίστηκαν με μικρή χρονική διαφορά γύρω στο 1964. Ηταν τα χρόνια των σαρωτικών μεταβολών στην όψη και τη λειτουργία της Αθήνας, μια διαδικασία που είχε ενταθεί μετά το 1922, είχε φτάσει σε υψηλά επίπεδα ανοικοδόμησης μετά το 1932-33 και είχε απογειωθεί μετά το 1953.
Ηταν μια διαρκής πορεία αστικοποίησης που άλλαζε το βλέμμα, τις συμπεριφορές, τις ιεραρχήσεις. Το «Ερμής» αντικαταστάθηκε από ένα αχανές και ογκώδες κτίριο γραφείων (σε σχέδια Εμμανουήλ Βουρέκα), το οποίο όμως κακογέρασε όπως τα περισσότερα από τα μεταπολεμικά κτίρια της Αθήνας.
Σήμερα, το ίδιο σημείο της Αθήνας περισσότερο απωθεί παρά ελκύει. Αλλά και παλαιότερα δεν έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης, παρά τη γοητεία που εξασκεί σήμερα πάνω μας η ιστορική φυσιογνωμία της πόλης. Στις φωτογραφίες δεν έχουμε την αίσθηση της καθημερινότητας, τις μυρωδιές, τους ήχους, τα σπρωξίματα, ό,τι σήμερα θα σόκαρε (το συχνό φτύσιμο καταγής, π.χ.) ή και θα πρόσβαλλε.
Ολα όμως είναι η ιστορία της πόλης. Από το τελετουργικό μιας 25ης Μαρτίου του 1955 έως τις ενδόμυχες σκέψεις όσων θεατών και χειροκροτητών στριμώχτηκαν στα νεοκλασικά μπαλκόνια μιας Αθήνας που έχει κι αυτή σαρωθεί. Μαζί με τη μνήμη του ανώνυμου πλήθους.
