Δύο καθημερινά, οικεία πρόσωπα συστήνονται στους θεατές ως ΑΙ-One που εξερευνά την ανθρώπινη εξέλιξη. Η Ελλη Στάη και ο Παύλος Τσίμας σε ψηφιακές αναπαραστάσεις, με πρόσωπα υπερφωτισμένα και ανέκφραστα, υποβάλλουν ερωτήσεις σε τρεις διάσημους επιστήμονες για μια κλειστή έρευνα.
Οι ατομικές συνεντεύξεις –μια συνομιλία με την οθόνη και τις φωνές της τεχνητής νοημοσύνης– μοιάζουν με μικρούς μονολόγους. Η Ταμίλα Κουλίεβα, η Μαριάννα Κιμούλη και ο Χρήστος Στέργιογλου, που υποδύονται τους επιστήμονες του έργου του Ιβάν Βιριπάγιεφ «Απόρρητο – Νέα ηθική τάξη πραγμάτων», καλούνται να απαντήσουν αν έχει μέλλον η ανθρωπότητα. Αλλά οι αδιάκριτες ερωτήσεις της ΑΙ δημιουργούν ρωγμές, γιατί φαίνεται ότι οι επιστήμονες δεν έχουν απαντήσεις για όλα, ίσως γιατί δεν νιώθουν ελεύθεροι να είναι απολύτως ειλικρινείς.
«Επί χρόνια αναζητούσα ένα καινούργιο κείμενο με ό,τι απασχολεί την εποχή μας», λέει η Ταμίλα Κουλίεβα στην «Κ». «Τα έργα του Βιριπάγιεφ συχνά βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα και επινοεί καταστάσεις και χαρακτήρες». Ο συγγραφέας, ένας από τους στυλοβάτες του νέου ρωσικού θεάτρου, είναι αγαπητός στην Ελλάδα ήδη από τα χρόνια του «Αμόρε». Εργα του παίζονται από την Ευρώπη και τη Νέα Υόρκη έως τη Νότια Κορέα, όμως στην πατρίδα του τη Ρωσία, αν και δημοφιλής, είναι απαγορευμένος.
Τι ενώνει την ηθοποιό και σκηνοθέτιδα της παράστασης με τον Ρώσο συγγραφέα; «Η ανησυχία για τον κόσμο που έχουμε. Μέσα από το έργο του που ανέβασα, μιλάμε για ζητήματα που με ταράζουν και με ανησυχούν, όπως τα ολοκληρωτικά συστήματα, τα θρησκευτικά καθεστώτα κ.ά. Οταν ζητήσαμε να ανεβάσουμε την “Κλειστή έρευνα” που έγραψε το 2019, ο Βιριπάγιεφ επικαιροποίησε το κείμενο στο οποίο παρακολουθούμε μια ρήξη ανάμεσα στην τεχνητή νοημοσύνη και τον άνθρωπο. Το βαφτίσαμε “Απόρρητο”».
Ομως, οι θεατές που είδαν την παράσταση στο θέατρο Τζένη Καρέζη στην Αθήνα και εκείνοι που θα την παρακολουθήσουν στη Θεσσαλονίκη, όπου μεταφέρεται από τις 28 Μαρτίου στο θέατρο Artbox Fargani, βλέπουν ότι και η πανέξυπνη ΑΙ «σκοντάφτει». «Δεν κατανοεί τι σημαίνει ψέμα και για ποιον λόγο το χρειαζόμαστε οι άνθρωποι. Της είναι ακατανόητες η αγάπη και η φιλία, δηλαδή το συναίσθημα», λέει η ηθοποιός και σκηνοθέτις της παράστασης.
Μας ενώνει η ανησυχία για τον κόσμο που έχουμε. Μέσα από το έργο του Βιριπάγιεφ μιλάμε για ζητήματα που με ταράζουν και με ανησυχούν, όπως τα ολοκληρωτικά συστήματα, τα θρησκευτικά καθεστώτα.
Επίσης δεν κρύβει την ανησυχία της για το ότι η τεχνητή νοημοσύνη χώνεται στα χωράφια της τέχνης. «Το θέατρο ίσως είναι η μοναδική τέχνη που δεν εξαρτάται από την ΑΙ. Αν δεν υπάρχουν ένας ζωντανός άνθρωπος πάνω στη σκηνή και ένας θεατής στην πλατεία, δεν υπάρχει θέατρο. Αντίθετα, η ΑΙ μπορεί να παρέμβει στις άλλες τέχνες. Είναι πεδία που ο άνθρωπος πρέπει να διαφυλάξει». Φέρνει για παράδειγμα τη βοήθεια της ΑΙ στην «ολοκλήρωση» της ημιτελούς 10ης Συμφωνίας του Μπετόβεν. «Αναρωτιέμαι γιατί όλα αυτά; Ο άνθρωπος δεν μπορεί να συναγωνιστεί την αντοχή και την ταχύτητα της τεχνητής νοημοσύνης. Εκεί το χάσαμε. Κερδίσαμε όμως στο συναίσθημα».
Οι τρεις επιστήμονες του «Απορρήτου» στις απαντήσεις τους προσπαθούν να αποφύγουν αλήθειες που κρύβουν και από τον εαυτό τους. «Το λυπηρό, αλλά και συγχρόνως συγκινητικό, είναι ότι και οι τρεις τις μοιράζονται με την ΑΙ. Ολα αυτά συμβαίνουν στο 2028, αλλά δεν απέχουμε πολύ. Οι άνθρωποι ήδη μοιράζονται στιγμές τους διαδικτυακά με αγνώστους, γιατί η τεχνολογία είναι πιο απρόσωπη, όμως πώς μπορείς να ξανοίγεσαι χωρίς να κοιτάς τον άλλον στα μάτια; Θα ήθελα αυτό το έργο να λειτουργήσει για τους θεατές ως αφύπνιση. Εκείνο που με φοβίζει περισσότερο είναι το επίπεδο της εξελικτικής ανάπτυξης. Επίσης ότι βολευόμαστε σε πράγματα που δεν μας πάνε μπροστά, όπως η έλλειψη γνώσης. Οι αξίες αλλάζουν και οι προτεραιότητες. Ο άνθρωπος σιγά σιγά χάνει».
Δημοσιογράφοι σε άλλο ρόλο
Για την Ελλη Στάη και τον Παύλο Τσίμα λέει ότι συμπληρώνουν την ταυτότητα της παράστασης. «Δύο εκπρόσωποι της παλιάς, καλής δημοσιογραφίας, με ιστορία, κύρος και σοβαρότητα, άψογοι στους ρόλους τους. Οπως είπαν όταν διαβάσαμε όλοι το έργο, “αυτή είναι η δουλειά μας, να κάνουμε ερωτήσεις’’. Στις συναντήσεις μας έπαιξε ρόλο η ανταλλαγή απόψεων».
Η «πανέξυπνη» τεχνητή νοημοσύνη δεν κατανοεί τι σημαίνει ψέμα και για ποιον λόγο το χρειαζόμαστε οι άνθρωποι. Της είναι ακατανόητες η αγάπη και η φιλία, δηλαδή το συναίσθημα.
Στην Ελλάδα η Ταμίλα Κουλίεβα ήρθε το 1992 με τον πρώην σύζυγό της Γρηγόρη Καραντινάκη. Γνωρίστηκαν ως συμφοιτητές στο πανεπιστήμιο, παντρεύτηκαν και απέκτησαν τον γιο τους, Στέφανο. «Δεν ήταν στις επιθυμίες μου να μετακομίσω, έτσι το έφερε η ζωή. Ταίριαξα εδώ». Ως ηθοποιός καθιερώθηκε γρήγορα και τώρα δοκιμάζεται για δεύτερη φορά και ως σκηνοθέτις. Θυμίζει ότι πρώτα σπούδασε σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Πολιτισμού στη Μόσχα και μετά υποκριτική στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Κινηματογράφου.
Στο ελληνικό κοινό συστήθηκε το 1997 μέσω της ταινίας «Βασιλική» του Βαγγέλη Σερντάρη. Εμαθε γρήγορα ελληνικά διαβάζοντας λογοτεχνία. Εκτοτε έχει διαρκή παρουσία στο θέατρο και στην τηλεόραση. «Εκεί κι αν χρειάζεσαι αντοχή και καλό χειρισμό για να ανταποκριθείς στις απαιτήσεις και στους χρόνους. Ομως το θέατρο, ως αντίβαρο, σου δίνει τη δυνατότητα να εμβαθύνεις».
Τις τέχνες τις αγάπησε από τους γονείς της. Μαθηματικός ο πατέρας της, της έμαθε να αγαπάει την κλασική μουσική και την πήγαινε μία φορά την εβδομάδα σε συναυλίες, ενώ η μητέρα της, μηχανολόγος μηχανικός, τους έτρεχε σε εκθέσεις και στο θέατρο. Ο πατέρας της δεν ζει πια, όμως στη Ρωσία πηγαίνει συχνά για να δει τη μητέρα της.
Αφήνοντας πίσω τις αναμνήσεις από τη Ρωσία, επιστρέφουμε στην Ελλάδα και στη γεμάτη καθημερινότητα με γυρίσματα και θέατρο. Σπίτι όταν επιστρέφει την περιμένουν η γάτα της, η Μπουμπού, και ένα νέο γατί, ο Λένον. Και η βραδινή χαλάρωση; Την ηρεμούν ο ήχος του πλυντηρίου και το άπλωμα των ρούχων. «Δεν ξέρω αν έχει σχέση με την καθαριότητα ή με μένα. Με κάνει να αισθάνομαι καλά».
Η παράσταση «Απόρρητο» του Ιβάν Βιριπάγιεφ, σε σκηνοθεσία Ταμίλας Κουλίεβα, θα παίζεται στο Artbox Fargani (Αγίου Παντελεήμονος 10, Θεσσαλονίκη) από τις 28/3 έως τις 6/4.
Ερμηνεύουν οι Ταμίλα Κουλίεβα, Χρήστος Στέργιογλου, Μαριάννα Κιμούλη. Συμμετέχουν ως ΑΙ-One οι Ελλη Στάη και Παύλος Τσίμας.
