Μαθήτρια: Γιατί προσπαθείτε να επιβληθείτε με τη βία;
Σόνια: Γιατί μόνο αυτό ξέρετε!
Η Σόνια Μπεργκιέ, διορισμένη φιλόλογος σε λύκειο όπου φοιτούν παιδιά μεταναστών, μπορεί επιτέλους μία και μοναδική ημέρα του χρόνου, τη «Μέρα της φούστας», να παραδώσει ένα ουσιαστικό μάθημα περί ευρωπαϊκού διαφωτισμού και να απαντήσει στο ερώτημα αν είναι δυνατόν χωρίς τη χρήση βίας να εξαλειφθεί η βαναυσότητα από τον σύγχρονο πολιτισμό. Είναι η μέρα που η Σόνια παραβιάζοντας τον κανονισμό της Διεύθυνσης, θα φορέσει την απαγορευμένη «φούστα» καθώς το συγκεκριμένο ρούχο θεωρείται ότι διεγείρει σεξουαλικά τους μαθητές, τους λούμπεν μαθητές, τα μέλη των εφηβικών συμμοριών, τους ανένταχτους, περιθωριακούς, αποκλεισμένους ήρωες, αυτά τα αληθινά δραματικά πρόσωπα που μεγαλώνουν στους δρόμους των γκέτο και ζουν στα όρια της φτώχειας, της παραβατικότητας αλλά και της αμφισβήτησης οποιασδήποτε ηθικής αρχής. Ως θύματα και θύτες εναλλάσσονται διαρκώς σε ένα παιχνίδι σφαγής, σε ένα «χορό» θανάτου, αλληλοεξόντωσης και αλληλοσπαραγμού. Ως μέλη αυτού του χορού που παραπέμπει στη δομή αρχαίας τραγωδίας δοκιμάζουν τα όρια των αντοχών του θεατρικού κοινού, στήνονται απέναντί του σε οριζόντια διάταξη και το προκαλούν να αντιδράσει βρίζοντας, φτύνοντας, χειρονομώντας χυδαία επιδεικνύοντας τα γεννητικά τους όργανα, με έναν ωμό ρεαλισμό, χωρίς αναστολές και κοινωνικά προσχήματα.
Η «Μέρα της φούστας» ταράζει την αστική ηρεμία, κυρίως τις στιγμές που η Σόνια δέχεται έναν απίστευτο εκφοβισμό από τους μαθητές της, τις στιγμές που προσπαθεί να τους μιλήσει για τον γερμανικό ρομαντισμό και το θέατρο του Σίλλερ, για τους ρόλους των δύο αδερφών στους «Ληστές», να τους αναλύσει τις θεωρητικές αρχές του νεανικού κινήματος «Θύελλα και ορμή», να τους εμπνεύσει το ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία του Βολταίρου. «Δεν συμφωνώ με τίποτα από όσα λες αλλά θα σε υπερασπιστώ μέχρι θανάτου». «Αυτό είναι Ευρώπη. Αυτό είναι διαφωτισμός. Αυτό είναι δυτικός πολιτισμός», παραληρεί σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια να επιβληθεί. Οι μαθητές της δεν έχουν βέβαια καμία διάθεση να ακούσουν κανένα μάθημα για τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και είναι λογικό να αδιαφορούν για όλα αυτά. Διακατέχονται από μία απίστευτη οργή, θυμό, εκρηκτική διάθεση εκδίκησης ενός συστήματος που τους αφήνει μονίμως στο περιθώριο.
Η Ζωή Χατζηαντωνίου επεξεργάζεται δραματουργικά και συνδυαστικά το σενάριο της ταινίας «La journée de la jupe» (2009) του Ζαν-Πολ Λίλιενφελντ και τη θεατρική διασκευή του Γενς Χίλγιε «Verrücktes Blut». Αξιοποιεί σκηνοθετικά την τεχνική «θέατρο εν θεάτρω» καθώς ένα μεγάλο μέρος του δραματικού χρόνου καταλαμβάνουν οι «Ληστές» του Σίλλερ και δημιουργεί με σαφήνεια τα περιγράμματα μιας παράστασης εγκιβωτισμένης σε μία ευρύτερη σκηνική σύνθεση, βασισμένης πλήρως στις αρχές του θεάτρου – συνόλου, όπου όλα τα σκηνικά μοτίβα διαλέγονται αρμονικά σε ένα ενιαίο σύνολο, περιστρεφόμενα γύρω από τη μοναδική ερμηνεία της Θεοδώρας Τζήμου, στον ρόλο της Σόνιας.
Η Ζωή Χατζηαντωνίου επεξεργάζεται το σενάριο της ομώνυμης ταινίας του Ζαν-Πολ Λίλιενφελντ και τη θεατρική διασκευή του Γενς Χίλγιε.
Η σκηνοθέτις στήνει μία δυναμική παράσταση προσεγγίζοντας υφολογικά το ψυχολογικό θρίλερ, διεγείροντας συνεχώς την αγωνία του θεατή, σε ένα κλίμα που χρωματίζουν ιδιαίτερα οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου.
Η Ελίνα Λούκου σκηνογραφεί με λιτότητα τον χώρο και η Ιωάννα Τσάμη επιμελείται τα ενδύματα της «Φούστας», αποτυπώνοντας την πολιτιστική ιδιαιτερότητα των δραματικών της προσώπων.
Ερμηνεία-ορόσημο
Η ερμηνεία της Θεοδώρας Τζήμου στον ρόλο της Σόνιας είναι ορόσημο υποκριτικής γραμμής. Παγιδευμένη σωματικά και συναισθηματικά από τους βίαιους μαθητές, αποκαλύπτει σταδιακά την καθηγήτρια που αποκτά τον έλεγχο της τάξης υποβοηθούμενη από έναν από μηχανής θεό, ένα πιστόλι, το όπλο που βρίσκεται ξαφνικά στα χέρια της για να επιβληθεί, γιατί διαφορετικά θα την έκοβαν κομματάκια με συνοπτικές διαδικασίες.
Η Τζήμου εκφράζει τη Σόνια που θέτει διά της βίας τους δικούς της κανόνες, και επιβάλλει το θέατρο και τη λογοτεχνία ως πηγή έμπνευσης για τους «ομήρους» πλέον μαθητές. Κάνει μάθημα με το πιστόλι στον κρόταφο κάμπτοντας τις όποιες αντιδράσεις. Εμπνέονται χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Η «Μέρα της φούστας» είναι ένα σχόλιο στην αξία της αυτοδιάθεσης, της αυτοδιαχείρισης και στο δικαίωμα της ανεξιθρησκίας, με αποχρώσεις έντονου διδακτισμού αλλά και κριτικής στην ψευδαίσθηση ορισμένων μουσουλμάνων ότι η μαντίλα αποτελεί προσωπική επιλογή των γυναικών. Η παράσταση αφιερώνεται στην Αχού Νταριέι, την Ιρανή φοιτήτρια που συνελήφθη από την αστυνομία ηθών, καθώς κυκλοφορούσε ημίγυμνη στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης.
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.
