16 Μαρτίου 1929. Αποκριά. Της Τυρινής.
Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς με το αποκριάτικο τετράστροφο ποίημα «απευθύνει φλόγα τη σκέψη του» στην Αρτέμιδα Ρέσσου. Τη νεαρή Ρέσσου, που έμελλε να γίνει μία από τις μούσες του, ο ποιητής τη γνώρισε στην Αιδηψό όπου παραθέριζε το καλοκαίρι του 1926. Το αρχείο Ρέσσου αποτελείται από 39 επιστολές, φωτογραφικό υλικό και 33 δημοσιευμένα και άγνωστα, αδημοσίευτα ποιήματα του «ρυθμοποιού», «στρατιώτη της Ιδέας» Παλαμά. Από το αρχείο αυτό είναι και το ποίημα, που δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά από φωτογραφικές αναπαραγωγές, με τις οποίες μόλις πρόσφατα εμπλούτισε το αρχείο του το Ιδρυμα Κωστή Παλαμά.
«Ο ποιητής όσο βαθύτερα αισθάνεται τόσο βαθύτερα σκέπτεται και όσο σκέπτεται τόσο αισθάνεται», σημειώνει ο ίδιος ο Παλαμάς στην Ποιητική του. Η μορφή της εκάστοτε μούσας ως ενσάρκωση της ιδανικής γυναίκας-έμπνευσης διασείει την καρδιά και το έργο του. Φλογίζει το συναίσθημά του κι αυτό στοχάζεται, φλογίζει τη σκέψη του κι αυτή δονείται αισθαντικά, τρέφει δημιουργικά τον «φυσιοκρατικό, προχριστιανικό, καλογερικό» –σύμφωνα με τα γραφόμενά του– ηδονισμό του. «Δεν έχω ευνοούμενες, όπως λέτε», γράφει ο ίδιος σε επιστολή στην κόρη του Ναυσικά. «Κρίμα που δεν το καταλάβατε, κρίμα για την πεζή αντίληψη της ζωής που δείχνετε».
«Ο ποιητής όσο βαθύτερα αισθάνεται τόσο βαθύτερα σκέπτεται και όσο σκέπτεται τόσο αισθάνεται», σημειώνει ο ίδιος ο Παλαμάς στην Ποιητική του.
Αντίθετα, για τον ίδιο τον ποιητή το κοίταγμα των πραγμάτων με τη συνδρομή της έντασης, που έρχεται να συνεισφέρει η διάδραση με τη μούσα του, γίνεται «απ’ τη βαθιά και ωραία τους όψη, που είναι η μόνη αληθινή», σαν κάτι που μετατρέπεται από «σκέψη σε αίσθημα και από αίσθημα σε πάθος και σε στίχο από πάθος», συλλαμβάνοντας την «πλατωνική ιδέα πολύ περισσότερο από τα πρόσωπα και τα ορατά τριγύρω παρά από τα ιδεατά από πάνω».
Μασκαράτες που παραπέμπουν στον Ερωτόκριτο και τον Οθέλλο, Αραπίνες που θυμίζουν εξωτικές Αφροδίτες, γέλια, χαριτωμένα πρόσωπα μεταμορφωμένα, ευλαβικές ανευλάβειες, γιορτινές χαρές, αποκριάτικες απογευματινές έξοδοι με συνοδό, η τρελή Αποκριά τού τότε στο αποκορύφωμά της – στην ακμή μιας εποχής που η έξοδος με συνοδό ηχούσε διαφορετικά στη διαπασών μιας νεαρής γυναικείας ύπαρξης. «Ο,τι ξεχύνεται» στον παλαμικό στίχο, όσο «μικρό», αποκτά την πατίνα της φιλοσοφικής, της βαθιά στοχαστικής συγκίνησης, φωτίζει τα πράγματα στην εσχατολογική προέκτασή τους, πέρα από τις δεσμεύσεις συγκεκριμένου χώρου ή χρόνου, μετατρέποντάς τα σε άρτιο έργο της τέχνης του λόγου, σε μια κατάθεση ακόμη και σήμερα αφοπλιστικά επίκαιρη.
16 Μαρτίου 1929
Τοῦ Μαρτιοῦ δεκάξη. Τυρινή.
Κ’ ἔξαφνα κι ἀπογεματιανή,
μὲ τὸν Ἀντωνάκη συνοδό,
τί χαρά! Καὶ μασκαράτα νὰ σὲ ἰδῶ.
*
Ἄ! μὲ κάποιαν ἀνεβλάβεια, βεβαιώσου,
στὸ χαριτωμένο πρόσωπό σου
πού, ποιητής, εὐλαβικὰ τ’ ἀγάπησα,
βάζεις χέρι, κ’ ἔγινες… Ἀράπισσα!
*
Γιὰ τὰ γέλια κι ἂν μεταμορφώθηκες,
μὰ δὲν ἤσουν γιὰ τὰ γέλια.
Στὴν ἀπόκρια τὴν τρελὴ κι ἂν παραδόθηκες,
βγῆκες Ἀραπίνα… στην ἐντέλεια.
*
Καὶ μοῦ θύμισες, καὶ δίχως νὰ τὸ θέλω,
κ’ Ἐρωτόκριτο καὶ λίγο Ὀθέλλο.
Πιὸ πολύ, ἀλλοῦ κάπου στὸν πλανήτη,
καὶ τὴ μαύρη, ποὺ λατρεύεται, Ἀφροδίτη.
Κωστῆς Παλαμᾶς
Η κ. Δήμητρα Κωτούλα είναι ποιήτρια
