«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί, κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας», έλεγε ο Κάρολος Κουν το 1943, ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης. Ηταν τότε 35 ετών και γύρω του άρχιζε να συσπειρώνεται μια ομάδα ταλαντούχων νέων ανθρώπων που έμελλε να αλλάξουν τη νεοελληνική τέχνη. Ανάμεσά τους και ο Μάνος Χατζιδάκις.
Η γνωριμία Κουν – Χατζιδάκι έγινε στην Κατοχή και η πρώτη καταγεγραμμένη συνεργασία τους ήταν το 1944 για το έργο του Αλέξη Σολομού «Ο τελευταίος ασπροκόρακας». Ηταν τότε ο Χατζιδάκις μόλις 19 ετών. Εκτοτε και επί πολλά χρόνια οι δυο τους αποτέλεσαν ένα καλλιτεχνικό δίδυμο που κληροδότησε στο ελληνικό θέατρο θησαυρούς –σκηνοθετικούς και μουσικούς– μολονότι, όπως λένε όσοι τους έζησαν, η μεταξύ τους συνεργασία υπήρξε άσκηση χαρακτήρα.
«Πιστεύω πως το κοινό στοιχείο τους ήταν η ευαισθησία τους καθώς και προσήλωσή τους στην ιδέα της ομορφιάς. Εξάλλου η επιλογή του ρεπερτορίου από τον Κουν ήταν πολύ κοντά στα ενδιαφέροντα του Χατζιδάκι και τα έργα για τα οποία του ανατέθηκε να συνθέσει μουσική ήταν απόλυτα συνδεδεμένα με το κοινό συναισθηματικό τους λεξιλόγιο», λέει στην «Κ» ο συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης. «Οι διαφορές τους; Ο Κουν ήταν απόλυτα προσηλωμένος στο χρονοδιάγραμμα που έθετε για το ανέβασμα της κάθε παράστασης. Ο Χατζιδάκις είχε τους δικούς του ρυθμούς. Πολύ συχνά έφτανε ένα τραγούδι στο θέατρο την τελευταία στιγμή γραμμένο σε ένα πρόχειρο χαρτί ή στο πίσω μέρος από ένα κουτί τσιγάρα».
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Χατζιδάκι και ως ελάχιστο χρέος τιμής στη μνήμη του η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει την προσεχή εβδομάδα ένα μέρος του συνθετικού έργου του που αφορά τη συνεργασία με το Θέατρο Τέχνης. Ο κ. Τσαλαχούρης, που επί 14 χρόνια εργάστηκε στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν (1991-2005), θα παρουσιάσει την εκδήλωση και θα ερμηνεύσει, παίζοντας πιάνο και τραγουδώντας, αποσπάσματα από μουσικές που ακόμη αποτελούν σημεία αναφοράς για θεατρικά έργα, όπως ο «Ματωμένος γάμος» (1947), οι «Ορνιθες» (1957), ο «Πλούτος» (1957), το «Λεωφορείο ο πόθος», το «Περλιμπλίν και Μπελίσα», το «Ορφέας και Ευρυδίκη».
Η γνωριμία με τον Κουν έγινε στην Κατοχή και η πρώτη καταγεγραμμένη συνεργασία τους ήταν το 1944 για το έργο του Αλέξη Σολομού «Ο τελευταίος ασπροκόρακας».
Συνολικά 17 μουσικές συνθέσεις για το θέατρο μας άφησε κληρονομιά η συνεργασία Θεάτρου Τέχνης και Χατζιδάκι, αν και το σύνολο ήταν πολύ μεγαλύτερο. «Η μουσική τότε ήταν ζωντανή και δεν έχουν σωθεί παρτιτούρες. Εχω, όμως, βρει κάποια κομμάτια, όπως το “Βαλς της Λάουρας” από τον “Γυάλινο κόσμο” ή το θέμα της Λατέρνας από τον “Πλούτο” του Αριστοφάνη», λέει ο κ. Τσαλαχούρης. «Ωστόσο, πολύ θα ήθελα να είχα στα χέρια μου τη μουσική για τον “Θάνατο του εμποράκου” ή τον “Ιώβ” του Αρτσιμπαλντ Μακλίς, παράξενο και δύσκολο έργο. Πώς θα είχε αποδώσει ο Μάνος Χατζιδάκις μουσικά την ατμόσφαιρα αυτής της αλληγορίας;».
Πάντως, όπως συμπληρώνει ο συνθέτης, ο Γιώργος Χατζιδάκις καταβάλλει προσπάθειες διατήρησης όλων όσα έχουν διασωθεί, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει την αναζήτηση για τα χαμένα, τα «σιωπηλά» έργα.
«Μάνος Χατζιδάκις και Κάρολος Κουν», Πύργος Βιβλίων – ΕΒΕ, 13/2 στις 7 μ.μ.
