Πόσο μεγάλος να ήταν άραγε ο φόβος του θανάτου; Κάθε φορά που διαβάζουμε μια είδηση για μια νέα ανακάλυψη στον αρχαιολογικό χώρο της Πομπηίας, την έκπληξη από το πόσο καλά συντηρημένα εντοπίζονται ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, ολόκληρα δωμάτια αυτής της μοιραίας πόλης, χάρη στην ηφαιστειακή τέφρα, ακολουθεί η απορία για τις τελευταίες εκείνες στιγμές των ανθρώπων που χάθηκαν στην έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ. Οι εκρήξεις ξεκίνησαν το μεσημέρι εκείνης της ημέρας και μέχρι το βράδυ η Πομπηία είχε καλυφθεί από περίπου τέσσερα μέτρα πυροκλαστικών υλικών σταματώντας τον χρόνο και τη ζωή από καθετί που βρέθηκε στο διάβα της ηφαιστειακής λάβας.
Παρόμοιες απορίες γεννήθηκαν και στους αρχαιολόγους που έφεραν στο φως το νεότερο εύρημα της αρχαίας πόλης: ένα σχεδόν άθικτο, πολυτελές, ιδιωτικό σύμπλεγμα λουτρών το οποίο συνδέεται με μια έπαυλη και πρόσφερε στους ιδιοκτήτες του ζεστά και κρύα μπάνια και ήταν διακοσμημένο με περίτεχνες τοιχογραφίες. Σε ένα από τα δωμάτια των λουτρών βρέθηκαν και δύο ανθρώπινοι σκελετοί, ενός άνδρα και μιας γυναίκας που σκοτώθηκαν την ημέρα της έκρηξης. Ο άνδρας, εικάζουν οι αρχαιολόγοι, πρέπει να ήταν δούλος ή κατώτερης τάξης, καθώς τα οστά του είχαν σημάδια φθοράς παρότι ηλικιακά ήταν νέος. Η γυναίκα, αν και μεγαλύτερη ηλικιακά, πρέπει να ανήκε σε ανώτερη τάξη, καθώς έφερε χρυσά κοσμήματα και νομίσματα και τα οστά και τα δόντια της ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Το πυροκλαστικό κύμα γκρέμισε έναν τοίχο που καταπλάκωσε τον άνδρα, ενώ η γυναίκα βρήκε λίγο αργότερα τον θάνατο από τα επόμενα κύματα, που ανέπτυσσαν θερμοκρασίες 300 βαθμών Κελσίου.
Το ρωμαϊκό «σπα» είναι το μεγαλύτερο ιδιωτικό σύμπλεγμα λουτρών που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στην Πομπηία και το πιο περίπλοκο από άποψη κατασκευής. Το μέγεθός του και η σύνδεσή του με την έπαυλη που βρίσκεται στον ίδιο χώρο δείχνουν ότι μάλλον χρησιμοποιούνταν για γιορτές και συναθροίσεις –κάτι σαν πάρτι– που μεταξύ άλλων μαρτυρούσαν και την ανώτερη κοινωνική θέση του διοργανωτή.
«Οι τοιχογραφίες με θέματα από τον Τρωικό Πόλεμο, τους αθλητές στο περιστύλιο έδιναν μια ατμόσφαιρα ελληνικότητας», λέει ο διευθυντής του αρ- χαιολογικού χώρου, Γκάμπριελ Ζαχτρίγκελ.
Τα λουτρά αποτελούνταν από αποδυτήρια που μπορούσαν να φιλοξενήσουν μέχρι και 30 άτομα, μια αίθουσα για προετοιμασία του σώματος με ζεστή θερμοκρασία, κάτι σαν λουτρά με σάουνα, μια άλλη όπου η θερμοκρασία αυξανόταν και γίνονταν μασάζ, και στο τέλος οι επισκέπτες κατέληγαν στο κρύο (frigidarium) και πιο εντυπωσιακό δωμάτιο, το οποίο αποτελούνταν από κολόνες κόκκινου χρώματος, τοιχογραφίες αθλητών και μια πισίνα στο κέντρο, όπου μπορούσαν να δροσιστούν.
Τα παραπάνω στοιχεία μαρτυρούν, όπως αναφέρει η χθεσινή ανακοίνωση του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, ότι οι ιδιοκτήτες της βίλας και των λουτρών ανήκαν στα υψηλότερα στρώματα της κοινωνίας. «Ολα ήταν με τέτοιο τρόπο κατασκευασμένα για να δοθεί η εντύπωση ενός σόου, στο κέντρο του οποίου ήταν ο ιδιοκτήτης των λουτρών. Οι τοιχογραφίες με θέματα από τον Τρωικό Πόλεμο, τους αθλητές στο περιστύλιο έδιναν μια ατμόσφαιρα ελληνικότητας», όπως επισημαίνει σε δηλώσεις του ο διευθυντής του αρχαιολογικού χώρου, Γκάμπριελ Ζαχτρίγκελ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, οι εικόνες των αθλητών και η διάταξη του χώρου είχαν στόχο να δημιουργηθεί το «σκηνικό» ενός αρχαιοελληνικού Γυμνασίου, όπου οι καλεσμένοι θα διασκέδαζαν στα λουτρά χωρίς όμως να κοπιάσουν.
Πρόκειται για εύρημα που εντοπίζεται μία φορά στα εκατό χρόνια, όπως δήλωσαν αρχαιολόγοι στο βρετανικό BBC, το οποίο κατέγραψε την ανασκαφή (η οποία διεξάγεται τα τελευταία δύο χρόνια) και θα παρουσιάσει ένα ντοκιμαντέρ για τα νέα ευρήματα της Πομπηίας τη Δευτέρα 20 Ιανουαρίου (BBC iPlayer, BBC Two). Υπάρχει όμως και μια πιο «σκοτεινή» πτυχή, όπως επισημαίνει το βρετανικό δίκτυο, που μαρτυρεί τη δύσκολη ζωή των δούλων και τις μεγάλες ανισότητες που επικρατούσαν στην Πομπηία.
Το λουτρικό σύμπλεγμα λειτουργούσε με ένα δίκτυο σωληνώσεων το οποίο μετέφερε το νερό από μια εξωτερική πηγή και το διοχέτευε σε δύο σημεία: είτε στην κρύα πισίνα είτε στην αίθουσα με τον καυστήρα της εποχής για να ζεστάνει μετά τα δωμάτια. Οι συνθήκες μέσα στο δωμάτιο του καυστήρα, τον οποίο οι δούλοι έπρεπε να κρατούν σε υψηλή θερμοκρασία, θα πρέπει να ήταν αβίωτες. «Το πιο σημαντικό στοιχείο αυτών των ανασκαφών είναι η τεράστια αντίθεση ανάμεσα στη ζωή των σκλάβων και σε εκείνη των πολύ πλουσίων», όπως δηλώνει η αρχαιολόγος της Πομπηίας Σόφι Χέι στο BBC.
