Αφού καταγράψαμε ενδελεχώς όσα συνέβησαν στον πολιτισμό το 2024, κάνουμε πλέον χώρο για το 2025. Τι θα φέρει η νέα χρονιά; Τι θα αλλάξει στις τέχνες; Ποιες ήδη υπάρχουσες τάσεις θα δούμε να αναπτύσσονται περαιτέρω τους επόμενους 12 μήνες;
Πέντε συντάκτες της «Κ» προσεγγίζουν, ο καθένας στον τομέα του, τη χρονιά που έρχεται υπό διπλό πρίσμα: κάνουν τις προβλέψεις τους για όσα εικάζουν πως θα συμβούν σε επίπεδο τάσεων στο σινεμά, το θέατρο, την τηλεόραση, τη μουσική και το βιβλίο και ύστερα αναπτύσσουν όσα θα ήθελαν εκείνοι να δουν σε αυτές τις τέχνες, αντίστοιχα.
Αιμίλιος Χαρμπής: Οι γυναίκες δημιουργοί στο κινηματογραφικό προσκήνιο
Τι προβλέπω για το σινεμά το 2025: Το σινεμά να συνεχίζει να ανακαλύπτει τη «θηλυκή» πλευρά του. Η τάση των τελευταίων ετών, μέσα και από τα διάφορα κινήματα, είναι οι γυναίκες δημιουργοί να βγουν δυναμικά στο προσκήνιο· να διαχειρίζονται μεγάλα μπάτζετ, να απολαμβάνουν πρωτόγνωρη εκφραστική ελευθερία, να βραβεύονται στα μεγάλα φεστιβάλ ξανά και ξανά. Επίσης οι πιο ενδιαφέροντες (μακράν) ρόλοι που γράφονται τα τελευταία χρόνια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, είναι γυναικείοι. Το πιο ουσιαστικό φυσικά σε όλη αυτή τη διαδικασία έχει να κάνει με το γυναικείο βλέμμα: το πώς οι κινηματογραφίστριες της εποχής μας δίνουν νέα διάσταση σε είδη (π.χ. το ερωτικό θρίλερ) που επί δεκαετίες αποτελούσαν πρακτικά μονοπώλιο των ανδρών συναδέλφων τους. Οταν με τον καιρό η ματιά τους γίνει περισσότερο στέρεα και λιγότερο «κινηματική», τα αποτελέσματα μπορούν να εμφυσήσουν νέα ζωή σε ολόκληρη την Εβδομή Τέχνη.
Οταν με τον καιρό η γυναικεία ματιά γίνει περισσότερο στέρεα και λιγότερο «κινηματική», τα αποτελέσματα μπορούν να εμφυσήσουν νέα ζωή σε ολόκληρη την Εβδομή Τέχνη.
Οσο για την Ελλάδα, αυτό που περιμένουμε –μαζί με όλη την κινηματογραφική κοινότητα– είναι η ομαλή λειτουργία του νέου νομοθετικού πλαισίου και μαζί του καινούριου οργανισμού (ΕΚΚΟΜΕΔ) για τα εγχώρια οπτικοακουστικά που θα το εφαρμόσει. Τα τελευταία χρόνια, οι Ελληνες παραγωγοί είναι ιδιαίτερα δραστήριοι, εντός και εκτός συνόρων, ωστόσο η στήριξη από ένα αποτελεσματικό και καλοχρηματοδοτημένο σύστημα είναι απαραίτητη. Περιμένουμε επίσης να δούμε κι άλλες ταινίες στα πρότυπα του «Υπάρχω», το οποίο σπάει ταμεία αυτές τις μέρες στις αίθουσες, με το εγχώριο εμπορικό σινεμά να στρέφεται περισσότερο σε τέτοιες αφηγήσεις παρά στις μεγάλες κωμικές επιτυχίες του παρελθόντος.
Τι θα ήθελα να δω στο σινεμά το 2025: Τα μεγάλα στούντιο να τολμούν λίγο παραπάνω, στηρίζοντας αποδεδειγμένα σπουδαίους δημιουργούς της ανεξάρτητης σκηνής. Το φετινό παράδειγμα της «Anora» του Σον Μπέικερ, τη διανομή της οποίας ανέλαβε η Universal, αλλά και αυτό του Γιώργου Λάνθιμου με τη Searchlight (δηλαδή την Ντίσνεϊ), είναι χαρακτηριστικά του τι μπορούν να γεννήσουν τέτοιες συνεργασίες. Το Χόλιγουντ άλλωστε βάδισε με επιτυχία σε αυτό το μονοπάτι στο παρελθόν, δημιουργώντας, μεταξύ άλλων το σπουδαίο αμερικανικό σινεμά της δεκαετίας του 1990· αντιθέτως ο συντηρητισμός της τελευταίας δεκαετίας έχει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Στα δικά μας, αυτό που χρειαζόμαστε είναι… ομόνοια και ευκαιρίες. Η γνωστή υπόθεση με την πρόταση της Ελλάδας για το διεθνές Οσκαρ, που έφερε σε σύγκρουση την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου και το υπουργείο Πολιτισμού –βάζοντας κάπου στη μέση και τη «Φόνισσα» της Εύας Νάθενα– ήταν ένα κλασικό ελληνικό φιάσκο, που δεν τιμά κανέναν από τους εμπλεκόμενους. Πόσο μάλλον που στο τελευταίο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, τα δείγματα από τους νέους δημιουργούς μας ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, πάρα τις αντικειμενικές δυσκολίες που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η εγχώρια κινηματογραφία. Αν αυτοί οι καλλιτέχνες βρουν τις ευκαιρίες για το επόμενο βήμα τους, το μέλλον του ελληνικού σινεμά θα γίνει λίγο πιο φωτεινό.
Γιώτα Συκκά: Η πολιτική ματιά των νέων στο ελληνικό θέατρο
Τι προβλέπω για το θέατρο το 2025: Στη μετά Covid εποχή οι θεατές επέστρεψαν στο θέατρο, κάθε χρόνο περισσότεροι, όμως το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι το ανακαλύπτουν νέες ηλικιακά ομάδες. Πληθωρική σε αριθμό παραγωγών θα είναι και η νέα χρονιά, με έργα κλασικά των Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Ιψεν, Στρίντμπεργκ, Ουίλλιαμς (ποτέ δεν χάνουν το ενδιαφέρον τους) μέσα από το πρίσμα της εποχή μας. Πολλές μεταγραφές, επίσης σύγχρονα κείμενα, μουσικές παραστάσεις, ακόμα περισσότερα ελληνικά έργα τα οποία φαίνεται να προκαλούν το ενδιαφέρον των θεατών ειδικά όταν καταπιάνονται με ζητήματα όπως: έμφυλες ταυτότητες, συμπερίληψη, διαφορετικότητα, βία και πόλεμοι, γυναικοκτονίες, προβληματική της αρρενωπότητας. Είναι η πολιτική ματιά πολλών νεανικών ομάδων.
Προκαλούνται περισσότερες ζυμώσεις, δοκιμάζονται ηθοποιοί και σκηνοθέτες, δίνεται βήμα σε νέα ταλέντα, παρότι σε κάποιες περιπτώσεις ενδίδουν σε τηλεοπτικούς κώδικες στη σκηνή. Το 2025 φαίνεται ότι θα είναι μια ακόμη πλουραλιστική χρονιά.
Οι ομάδες θα αυξηθούν αφού από τις δραματικές σχολές συνεχίζουν να αποφοιτούν εκατοντάδες παιδιά τα οποία συνασπίζονται για να εισχωρήσουν στον χώρο του θεάτρου, με έργα που συνήθως οι ίδιοι γράφουν, σκηνοθετούν και παίζουν. Θα δούμε όμως και νέες σκηνές, που προστίθενται κάθε χρόνο στον θεατρικό χάρτη, συνήθως πρώην κινηματογράφους ή ακατάλληλους βιομηχανικούς χώρους, λύση ανάγκης οι τελευταίοι για τις φρέσκες ομάδες. Ομως τόσο οι επαγγελματίες όσο και οι νεοεισερχόμενοι θα έχουν να αντιμετωπίσουν μία ακόμη αύξηση ενοικίων.
Κυρίαρχες τάσεις και θεατρικό στίγμα δεν υπάρχουν τα τελευταία χρόνια, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό. Αναζητώντας νέα ρεύματα και κατευθύνσεις, καινούργια έργα, ιδέες, προκαλούνται περισσότερες ζυμώσεις, δοκιμάζονται ηθοποιοί και σκηνοθέτες, δίνεται βήμα σε νέα ταλέντα, παρότι σε κάποιες περιπτώσεις ενδίδουν σε τηλεοπτικούς κώδικες στη σκηνή. Το 2025 φαίνεται ότι θα είναι μια ακόμη πλουραλιστική χρονιά.
Τι θα ήθελα να δω στο θέατρο το 2025: Τι άλλο; Ακόμα καλύτερο θέατρο. Και αυτό δεν εξαρτάται μόνο από το ταλέντο, την αφοσίωση, τη φιλοτιμία των συντελεστών που υπάρχει, αλλά και την κρατική πολιτική που οφείλει να παρακολουθεί αυστηρότερα τις ιδιωτικές σχολές και να πραγματοποιήσει ουσιαστική μεταρρύθμιση, την Ανώτατη Σχολή Παραστατικών Τεχνών. Επιπλέον να ενισχύει τις σοβαρές προσπάθειες, το θέατρο ρεπερτορίου, ώστε να μην καταφεύγουν οι δημιουργοί του στην ενοικίαση σκηνών για να επιβιώσουν. Καιρός είναι να αρχίσουν να πληρώνουν οι παραγωγοί του ελεύθερου θεάτρου τις πρόβες, κάτι που κάνουν ελάχιστοι, εκμεταλλευόμενοι όχι μόνο το πάθος των άγουρων καλλιτεχνών, αλλά και την ανάγκη καταξιωμένων επί δεκαετίες ηθοποιών.
Κατά τα άλλα: Ας μην είναι ο πειραματισμός δικαιολογία για παραστάσεις που οικειοποιούνται αρχαίους μύθους τραγικών ποιητών και κλασικά έργα. Πρέπει φυσικά να είμαστε ανοιχτοί στον γόνιμο πειραματισμό, αλλά η αληθινή πρόκληση είναι να παρουσιάζεται δίχως περιφρόνηση στο κλασικό. Ακόμη, λιγότερος διδακτισμός, παραστάσεις χωρίς δομή, περφόρμανς πρωταθλητισμού, σκηνικές μεταγραφές λογοτεχνικών αριστουργημάτων σε πρόχειρα κείμενα. Ευτυχώς υπάρχουν και επιτυχημένες απόπειρες που παραδίδουν εμπνευσμένη δραματουργία με σύγχρονο βλέμμα. Επίσης, λιγότερες «ψείρες» (μικροσκοπικά μικρόφωνα) ιδίως στην Επίδαυρο στην οποία έγιναν απαραίτητες από τότε που έπαψε να είναι απαραίτητη η κατάλληλη φωνή για το αργολικό θέατρο. Επιπλέον, καλούς θεατές, γιατί συνηθίσαμε στην αγένεια του εξαρτημένου από το κινητό.
Προσδοκώ εν τέλει περισσότερες παραστάσεις οι οποίες γεννούν συναίσθημα, ποίηση, οξύνουν τη φαντασία, προκαλούν σκέψεις, συζήτηση ακόμα και αν διαφωνείς, ευγνωμονώντας τους ανθρώπους που αφοσιώθηκαν σε αυτή την τέχνη.
Αλεξάνδρα Σκαράκη: «Mid TV» στις πλατφόρμες, σειρές εποχής στην ελληνική τηλεόραση
Τι προβλέπω για την τηλεόραση το 2025: Μουδιασμένοι από την ιστορική διπλή απεργία του Χόλιγουντ, που το 2023 αναστάτωσε την αμερικανική βιομηχανία ψυχαγωγίας, οι σεναριογράφοι και οι ηθοποιοί επέστρεψαν στις τηλεοπτικές παραγωγές αντιμετωπίζοντας μια διαφορετική πραγματικότητα με ρυθμούς κατώτερους από αυτούς παλαιότερων δεκαετιών. Πολλά πρότζεκτ ακυρώθηκαν, τα γυρίσματα για νέους κύκλους επεισοδίων αγαπημένων σειρών αναβλήθηκαν, ενώ δεν έλειψαν οι περικοπές εργαζομένων και υπηρεσιών από επικεφαλής μεγάλων στούντιο. Οπως παρακολουθήσαμε στο 2024, έτσι και το 2025 θα υπάρχουν σημαντικά χρονικά διαστήματα ανάμεσα στην κυκλοφορία βραβευμένων παραγωγών που επηρεάστηκαν από την απεργία όπως το “Stranger Things” του Netflix ή το “Euphoria” του HBO.
Οι μίνι σειρές, που αποτελούνται συνολικά από 8 έως 12 επεισόδια, θα εξακολουθήσουν να κυριαρχούν στο τηλεοπτικό πεδίο. Κι αυτό επειδή η αφηγηματική τους δομή εξυπηρετεί τόσο τις πλατφόρμες όσο και το κοινό που παρακολουθεί ακόμα και όταν ο ελεύθερος χρόνος είναι περιορισμένος. Το 2025, οι ταινιοθήκες streaming υπηρεσιών όπως το Netflix, το Disney+, το Amazon Prime Video και η Apple TV+, θα γεμίζουν ολοένα και περισσότερο καθώς ο ανταγωνισμός έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Οι μίνι σειρές (8 έως 12 επεισόδια) θα εξακολουθήσουν να κυριαρχούν στο τηλεοπτικό πεδίο. Κι αυτό επειδή η αφηγηματική τους δομή εξυπηρετεί τόσο τις πλατφόρμες όσο και το κοινό.
Οσον αφορά το περιεχόμενο, βρισκόμαστε ήδη στην εποχή της «Mid TV», έναν όρο που μας σύστησε για πρώτη φορά ο τηλεκριτικός των New York Times Τζέιμς Πονιεγουόζικ και αποδίδεται ως «μέτρια τηλεόραση». Αυτό σημαίνει ότι οι τηλεοπτικές σειρές είναι άρτιες στο τεχνικό κομμάτι (φωτογραφία, σκηνοθεσία, μοντάζ) και συνήθως απαρτίζονται από ένα λαμπερό καστ, αλλά το σενάριο δεν ενθουσιάζει. Μια από τις παραγωγές που εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία είναι «Το Τέλειο Ζευγάρι» στο Netflix με πρωταγωνιστές τη Νικόλ Κίντμαν και τον Λιβ Σράιμπερ. Στον προγραμματισμό του streaming προστίθενται και ριμέικ, πρίκουελ και σίκουελ σειρών και ταινιών που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Για παράδειγμα, το “House of the Dragon” παρακολουθούν πιστά οι θαυμαστές του “Game of Thrones”. Αντίστοιχα, τα “The Rings of Power” και “Dune: Prophecy” έχουν κερδίσει μια θέση στην καρδιά θεατών από όλο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, η μυθοπλασία που έχει κατακτήσει τη μικρή οθόνη, συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Μάλιστα, φαίνεται να προτιμώνται οι σειρές εποχής όπως ο «Αγιος Ερωτας» (σύμφωνα με τα στοιχεία της Nielsen, πριν από τα Χριστούγεννα συγκέντρωσε ένα 15,5% στο δυναμικό κοινό), η «Μαρία που Εγινε Κάλλας» που έκανε ρεκόρ τηλεθέασης στο Ertflix και η «Παραλία» της ΕΡΤ. Τη νέα χρονιά, ο Βαρδής Μαρινάκης θα παρουσιάσει την πολυαναμενόμενη τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας», μια μεγάλη συμπαραγωγή με γυρίσματα στη Σύρο.
Τι θα ήθελα να δω στην τηλεόραση το 2025: Οσο δύσκολο κι αν μοιάζει, οι σειρές που αποτελούνται από 20 επεισόδια και καλύπτουν ολόκληρη την τηλεοπτική σεζόν από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη, θα μετέφεραν το κοινό πίσω σε παλιές συνήθειες. Σε εποχές που μεσολαβούσε μια εβδομάδα μέχρι το επόμενο επεισόδιο με τα τρέιλερ και τις διαδικτυακές συζητήσεις γύρω από την ιστορία να εντείνουν την αναμονή. Μερικές πλατφόρμες, όπως το Amazon Prime Video, έχουν καθιερώσει ξανά την εβδομαδιαία κυκλοφορία των επεισοδίων καταργώντας κατά κάποιο τρόπο το binge watching στο οποίο συνηθίσαμε τα τελευταία χρόνια.
Στη χώρα μας, θα ήθελα να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε περισσότεροι σεναριογράφοι/σκηνοθέτες/ηθοποιοί να βρουν τη φωνή τους μέσα από ιστορίες που θα «φωτίζουν» το ταλέντο τους. Η επιτυχία που πλέον σημειώνουν πολλές ελληνικές παραγωγές στο εξωτερικό, επιβεβαιώνει ότι η εγχώρια τηλεόραση έχει λαμπρό μέλλον.
Ελένη Τζαννάτου: Η ποπ στα χέρια των εκλεκτών, το μουσικό γούστο στα χέρια του αλγορίθμου
Τι προβλέπω για τη μουσική το 2025: Η μουσική φαίνεται να ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με αυτόν του πλούτου: όπως «οι πλούσιοι είναι πλουσιότεροι από ποτέ» και οι λίγοι συγκεντρώνουν τα πολλά, έτσι και η μουσική βιομηχανία γεννά και θρέφει σταρ με επιτεύγματα εξωπραγματικά, που μαζεύουν (δισ)εκατομμύρια streams και δολάρια.
Φυσικά, ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η Τέιλορ Σουίφτ. Εικάζω πως το 2025, αυτά τα νούμερα που προκαλούν ιλίγγους θα είναι αδύνατο να επιτευχθούν ξανά, ακόμα και από την ίδια τη Σουίφτ (που ίσως διανύσει τη λιγότερο «επιτυχημένη» χρονιά της των τελευταίων ετών).
Πάντως, είναι σχεδόν σίγουρο πως η βιομηχανία θα προσπαθήσει να χτίσει πάνω σε παρόμοια πρότυπα ποπ σταρ. Hδη ακούμε μελωδίες «ποπ καμβά», είτε μιλάμε για τη Σαμπρίνα Κάρπεντερ, είτε για μικρότερου βεληνεκούς και ελαφρώς εναλλακτικότερης κατεύθυνσης ονόματα (Pom Pom Squad, Girl In Red, Γκρέισι Αμπραμς). Οσο για την ποπ που θέλει να ξεφύγει από αυτό, θα συνεχίζει να «μαγειρεύει» την παρακαταθήκη της δεκαετίας του 2000, κάνοντας τους τριαντάρηδες τη νεότερη γενιά που μαθαίνει να νοσταλγεί.
Η εγχώρια συναυλιακή αγορά τολμά περισσότερο, φέρνει πιο φρέσκα πράγματα, μεγαλώνει το εκτόπισμά της. Προβλέπω πως θα έχουμε και το 2025 ανακοινώσεις που θα το επιβεβαιώσουν.
Το TikTok θα συνεχίσει να λειτουργεί ως το μέτρο του απροσδόκητου στην επιτυχία: άραγε ποιο παλαιότερο κομμάτι θα ζήσει φέτος ημέρες δόξας στην πλατφόρμα και θα γίνει για λίγο νέο-παλιό αγαπημένο; Αυτό είναι ένα από τα καλά του αλγόριθμου: μπροστά στην προβλεψιμότητά του, κάνει ενίοτε χώρο και για αυτό που δεν περιμένουμε.
Τέλος, όπως αποδεδειγμένα κάνει τα τελευταία χρόνια, η εγχώρια συναυλιακή αγορά τολμά περισσότερο, φέρνει πιο φρέσκα πράγματα, μεγαλώνει το εκτόπισμά της. Προβλέπω πως θα έχουμε και το 2025 ανακοινώσεις που θα το επιβεβαιώσουν.
Τι θα ήθελα να δω στη μουσική το 2025: Τη στιγμή που η πληροφορία είναι πιο αχανής και καταιγιστική από ποτέ και για την προσοχή μας ισχύει το αντιστρόφως ανάλογο, η έννοια του μουσικοκριτικού-curator είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Αντ’ αυτού, οι λίστες μοιάζουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους, τα μουσικά (και μη) μέσα νιώθουν όλο και πιο υποχρεωμένα να «αρμέγουν» συγκεκριμένες αγελάδες, η διαφορετική ματιά προσεγγίζεται σχεδόν σαν παραφωνία, αντί για την πλέον απτή απόδειξη της –απαραίτητης– γνώμης.
Ολα αυτά είναι με έναν τρόπο πάνε χέρι χέρι με τα προαναφερθέντα: ο αλγόριθμος σχεδόν ισοπεδώνει τα ερεθίσματα και το γούστο μας κι εμείς δείχνουμε συγκατάβαση με κάθε επόμενο παθητικό σκρολ, σε κάθε ακρόαση που παίζει στο φόντο, δίνοντας τα εύσημα σε αυτά «που γυρίζουν». Το 2025 θα ήθελα λοιπόν να δω μεγαλύτερη διάθεση για ανακάλυψη από τους «πυλωρούς» της μουσικοκριτικής. Δεν θέλω να διαβάσω ένα ακόμα κείμενο που μου προτείνει το «Brat» για τους λόγους που ξέρω. Αλλά κάτι που ακόμα και αν μου προτείνει για νιοστή φορά «τον δίσκο της χρονιάς», μου δίνει μια οπτική πάνω σε αυτόν που ως τότε δεν είχα σκεφτεί.
Βίβιαν Στεργίου: Η λογοτεχνία ως καταφύγιο
Τι προβλέπω για το βιβλίο το 2025: Δεν είμαι και πολύ καλή στις προβλέψεις, γι’ αυτό θα κάνω μόνο μία. Το 2025 θα δούμε να μεταφράζονται και να εκδίδονται με επιτυχία ακόμη περισσότερα έργα από την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, κ.λπ. Βασίζω αυτήν την πρόβλεψή μου σε δύο ενδείκτες: 1) την επιτυχία συγγραφέων όπως η Κιμ Χιε Τζιν (διαβάστε το «Η Κόρη Μου») και, φυσικά, η Χαν Κανγκ στο ελληνόφωνο κοινό 2) τη γοητεία που ασκούν στους νέους ανθρώπους τα μάνγκα, το Τόκιο, οι παρηγορητικές εύπεπτες μυθιστορίες που εξάγει η Κορέα.
Οι άνθρωποι συντετριμμένοι από τις διαρκείς συγκρίσεις με άτομα που δεν έχουν δει εδώ και μία δεκαετία, εξουθενωμένοι από διαδικτυακούς καβγάδες χαμηλής στάθμης, σαπισμένοι εσωτερικά από τα βίντεο με γάτες, θα στραφούν στη γαλήνια φωνή κάποιας Μπάιατ.
Αντε, ακόμη μία πρόβλεψη: το καταφύγιο της λογοτεχνίας θα συνεχίσει να είναι εκεί, ολόφωτο, ενώ η εξάπλωση της οικονομίας της προσοχής θα καλπάζει στην Ελλάδα, όπως έχει συμβεί από χρόνια αλλού. Οι άνθρωποι συντετριμμένοι από τις διαρκείς συγκρίσεις με άτομα που δεν έχουν δει εδώ και μία δεκαετία, εξουθενωμένοι από διαδικτυακούς καβγάδες χαμηλής στάθμης, σαπισμένοι εσωτερικά από τα βίντεο με γάτες, θα στραφούν στη γαλήνια φωνή κάποιας Μπάιατ. Ή έτσι πιστεύω.
Τι θα ήθελα να δω στο βιβλίο το 2025: Θα ήθελα να δω να γράφονται και να εκδίδονται περισσότερα μη μυθοπλαστικά έργα από Ελληνίδες. Φυσικά για να είσαι γυναίκα και να πεις κάτι μη μυθοπλαστικό, πρέπει να διαθέτεις διπλάσιες περγαμηνές από κάποιον άνδρα με άποψη και εκ γενετής αυτοπεποίθηση, αλλά και τι μ’ αυτό; Κορίτσια, ξεπεράστε τη συστολή σας και την αυτολογοκρισία σας και γράψτε εκείνο εκεί το δοκίμιο που λέγατε να γράψετε.
Θα ήθελα να δω περισσότερη φαντασία στον τρόπο που μιλάμε για βιβλία (αμήν) και λιγότερη «μιζερομιζέρια» (αμήν, ξανά). Λίγο λιγότερο βαλκανικό κόμπλεξ: παιδιά, ούτε θεοί είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς ούτε για πέταμα στα σκουπίδια. «Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση». Περιμένω πώς και πώς να διαβάσω τι καινούριους Ελληνες δημιουργούς έχουν να μας προτείνουν οι εκδότες. Δυστυχώς και δω τα κλισέ θα περισσεύουν, «πρωτοεμφανιζόμενοι» και άλλοι τίτλοι τέλους θα με κριντζάρουν πάλι, αλλά θα επιμείνω ώσπου να βρω νέες φωνές που θα αιμοδοτήσουν τη ροή των λέξεων.
Τέλος, προσδοκώ επανεκδόσεις κλασικών αριστουργημάτων σε καινούριες, ζουμερές μεταφράσεις. Είναι απίστευτο πόση πολύ καλή λογοτεχνία υπάρχει εκεί έξω. Οχι απλά καλή, μεγάλη λογοτεχνία. Ενα θα σας πω: τη χρονιά που φεύγει μπορούσε να διαβάσει κανείς σε ωραία ελληνικά και Φώκνερ και Αϊρις Μέρντοχ και Μούζιλ και Ρουσσώ. Είναι σημαντικά πράγματα αυτά, γεμάτα ελπίδα.
Κεντρική Φωτογραφία: Shutterstock
