«Βγάλε την μπότα σου! είπα· και πήγα τρέχοντας στην κουζίνα, άρπαξα ένα πακέτο κατεψυγμένο αρακά και έτρεξα ξανά πίσω. Ο Αϊ-Βασίλης πήρε μια κοφτή εισπνοή καθώς τύλιγα τον αρακά γύρω από αυτό που πρέπει να σας πω ότι ήταν μια αρκετά ιδρωμένη κάλτσα. “Αου!” είπε. “Είναι παγωμένο!”». Και (σε άλλο βιβλίο): «Την άνοιξη, ο Μπιορν κοιμόταν πάνω σε ένα στρώμα από κατεψυγμένο αρακά. Το καλοκαίρι γέμιζαν την μπανιέρα τους με πάγο. Το φθινόπωρο δανείστηκαν έναν τεράστιο καταψύκτη από ένα μαγαζί».
Ο κατεψυγμένος αρακάς είναι, φαίνεται, σε πρώτη ζήτηση στα βρετανικά νοικοκυριά – πώς αλλιώς να εξηγήσουμε ότι συμπρωταγωνιστεί σε γιορτινά βιβλία βρετανικής προέλευσης; Σε πρώτη ζήτηση είναι και ο μύθος του Αϊ-Βασίλη, ποικιλότροπα παραλλαγμένος και διασκευασμένος. Σε αντίθεση με τη θρησκευτική ιστορία της γέννησης του Ιησού, που η σύγχρονη μυθοπλασία την πλησιάζει μόνο πλάγια, π.χ. μέσα από τη μαγεία του αστεριού, ο Αϊ-Βασίλης είναι ένα προσιτό παραμύθι του μοντέρνου πολιτισμού. Σύγχρονοι παραμυθάδες το ξαναγράφουν άφοβα, με τον δικό τους τρόπο, ενώ οι εικονογράφοι το σκηνοθετούν ξανά και ξανά.
Ο κατεψυγμένος αρακάς είναι λοιπόν το γιατροσόφι που ο μικρός Τζάκσον σκαρφίζεται για τον στραμπουληγμένο αστράγαλο του μικροσκοπικού Αϊ-Βασίλη-ξωτικού, που το «κανονικό» όνομά του στο βιβλίο «Τη νύχτα που συνάντησα τον Αϊ-Βασίλη» (εκδόσεις Ψυχογιός) είναι Τόρβιλ Κρίστμας. Ο Βρετανός Μπεν Μίλερ επινοεί έναν περιπετειώδη μύθο με καλά χωνεμένα στοιχεία από τον Σκρουτζ του Ντίκενς. Για μια ακόμη φορά θαυμάζουμε την ικανότητα των Βρετανών παραμυθάδων να εγγράφονται αβίαστα μέσα στην παράδοσή τους, που έχει δίκαια προσλάβει οικουμενικά χαρακτηριστικά. Οι εκδότες προτείνουν για 10 ετών και άνω το περίπου διακοσίων σελίδων βιβλίο, θα στοιχημάτιζα όμως ότι και μικρότερα παιδιά μπορούν να το διαβάσουν (ή να ακούσουν κάποιον να τους το διαβάζει).
Ο μικρός Αρθουρ, πάλι, χρησιμοποιεί στο βιβλίο «Μια χριστουγεννιάτικη ευχή» (εκδόσεις Μάρτης) τον αρακά για να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για το πολικό αρκουδάκι του, τον Μπιορν. Ο επίσης Βρετανός Σάμιουελ Λάγκλεϊ-Σουέιν γράφει εδώ μια τρυφερή ιστορία για πολύ μικρά παιδιά, με όμορφη εικονογράφηση της Μίρνα Ιμάμοβιτς. Η «ταπετσαρία» του εσωφύλλου και του οπισθοφύλλου με τα πολικά ζώα είναι μια μικρή εγκυκλοπαίδεια χωρίς λόγια, ενώ η υπόθεση του βιβλίου δεν στερείται περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Σελίδες με τραγούδια
Βιβλίο-μιούζικαλ; Ασυνήθιστο, αλλά το «Αγόρι που πέρασε κοιμισμένο τα Χριστούγεννα» του Ματ Λούκας (εκδόσεις Πατάκη) δεν θέλεις να το αφήσεις από τα χέρια σου. Ισως παίζει ρόλο ότι το μετέφρασε ο ταλαντούχος συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Γιώργος Παναγιωτάκης; Οτι το συγκεκριμένο βιβλίο ταιριάζει στο ύφος του (χιουμοριστικό και τρυφερά «μαύρο»); Στη διάρκεια της απίθανης δράσης ο μικρός Λίο «παίρνει πάνω του» για χάρη όλης της οικογένειας την υπόθεση του εορτασμού των πρώτων Χριστουγέννων μετά την απώλεια της μαμάς. Διαβάζοντας συναντάμε σποραδικά είκοσι κωδικούς QR. Αν τους σκανάρουμε με το κινητό, μας περιμένουν τραγούδια μιούζικαλ, που ο Λούκας συνέθεσε ειδικά για το βιβλίο αυτό. Ξεκαρδιστικό, ναι, αλλά και γκροτέσκο, και με ένα διαρκώς συγκρατημένο μεγάλο δάκρυ να σιγοβράζει. Κατάλληλο από 8 ετών, αλλά και πάλι: μικρότερα παιδιά μπορούν επίσης να το ακούσουν αν τους το διαβάσει κάποιος.
Ο Αϊ-Βασίλης, ο Βόρειος Πόλος, οι τάρανδοι και τα ξωτικά είναι οι αγαπημένοι πρωταγωνιστές των παραμυθάδων.
Ο Μακ Μπάρνετ, τώρα, είναι Αμερικανός και πολυβραβευμένος. Στα «Πρώτα Χριστούγεννα του Αϊ-Βασίλη» (εκδόσεις Μεταίχμιο) δεν υπάρχει κατεψυγμένος αρακάς, υπάρχουν όμως πολική αρκούδα και ξωτικά. Ο συγγραφέας είναι πνεύμα επαναστατικό – άλλωστε είναι ο συντάκτης του «Μανιφέστου των Εικονογραφημένων Βιβλίων» (2011), όπου διαβάζουμε διακηρύξεις όπως: «η μίμηση, η τεμπελιά και η ατολμία δηλητηριάζουν μια μεγάλη μορφή τέχνης» και «χρειαζόμαστε μια πιο ισχυρή κριτική για να διατηρήσουμε την πρωτοτυπία μας». Χρήσιμες σκέψεις και για την ελληνική βιβλιοπαραγωγή του «παιδικού»! Σε κάθε περίπτωση, ο δικός του Αϊ-Βασίλης είναι εργασιομανής. Πρέπει λοιπόν να μάθει να διακόπτει και να γιορτάζει με τους αγαπημένους του. Ο εικαστικός Σίντνεϊ Σμιθ, που κέρδισε το φετινό εικονογραφικό βραβείο Αντερσεν, έχει κάνει σπουδαία δουλειά. Ο Βόρειος Πόλος πριν ανάψουν τα πολύχρωμα φωτάκια και, αμέσως κατόπιν, μετά το άναμμά τους αποδίδεται με μια απλή, ζωηρή, δραστική ζωγραφική, που θα συγκινήσει μικρούς και μεγάλους. Οι εκδότες το προτείνουν από 4 ετών, αλλά και τα τρίχρονα θα το χαρούν, τουλάχιστον τις εικόνες.
Μυστήριο
Η επιτυχημένη σειρά «Λέσχη μυστηρίου Σέργουφ Χολμς» (εκδόσεις Διόπτρα) περιλαμβάνει μια χριστουγεννιάτικη ιστορία με τίτλο «Ω έλατο, μυστήρια μας φέρνεις…». Εδώ ο Ισπανός δημιουργός Ισαάκ Παλμιόλα βάζει το γνωστό από τα άλλα βιβλία της σειράς αδελφικό δίδυμο Τζούλια και Ντιέγκο να αίρουν, με τη βοήθεια του χοντρούλη γάτου Γάτσον και του ικανότατου λαγωνικού Σέργουφ, το δημιουργικό μπλοκάρισμα του αγαπημένου τους συγγραφέα Δαβίδ Κακαλιάνου. Η υπόθεση περιλαμβάνει Βόρειο Πόλο και Αγιο Βασίλη αλλά σε ρόλο κομπάρσου, αφού όλη η (αστυνομική) δράση επικεντρώνεται στον Κακαλιάνο και στα πρόσωπα που τον περιβάλλουν. Κατάλληλο για παιδιά από 7 ετών.
Το «Αν ήμουν Αϊ-Βασίλης» επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αμμος, με πρωτότυπα στιχάκια της Μαριανίνας Κριεζή.
Δύο νότιοι Γερμανοί, ο συγγραφέας Ερχαρντ Ντιτλ από τη Βαυαρία και η εικονογράφος Αντρέα Στεγκμάιερ από τη Βάδη-Βυρτεμβέργη, βασίστηκαν σε μια πραγματική ιστορία για να δημιουργήσουν «Ενα μικρό χριστουγεννιάτικο θαύμα» (εκδόσεις Παπαδόπουλος). Το 2020 μια μικρή κουκουβάγια βρέθηκε παγιδευμένη στα κλαδιά ενός τεράστιου ελάτου που στήθηκε έξω από το Κέντρο Ροκφέλερ στη Νέα Υόρκη, έχοντας ταξιδέψει έως εκεί από τα μακρινά δάση. Στο παραμύθι ο Μάριος, ο «υπεύθυνος» της όλης επιχείρησης, σκέφτεται αμέσως ότι η μικρή του κόρη, η Αιμιλία, που γνωρίζει πολλά πράγματα για τα άγρια ζώα, θα ξέρει τι πρέπει να γίνει για να σωθεί η φοβισμένη, αφυδατωμένη και υποσιτισμένη κουκουβάγια. Δεκαετίες πριν, αυτός ή αυτή που θα «ήξερε» θα ήταν ίσως κάποιος σοφός γερο-αγρότης ή κτηνοτρόφος. Τώρα, ο συγγραφέας το παραδέχεται: τα παιδιά έχουν καλύτερη γνώση από εμάς τους ενηλίκους όσον αφορά την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος. Η φάτσα της φοβισμένης κουκουβάγιας που σιγά σιγά συνέρχεται και επιστρέφει στο χιονισμένο δάσος είναι «όλα τα λεφτά».
Λαμπερή… Αμμος
Ο Αϊ-Βασίλης πρωταγωνιστεί στα τρία βιβλία των θρυλικών εκδόσεων Αμμος, που μετά την πολυετή διακοπή της λειτουργίας τους στις αρχές του 21ου αιώνα ξεκίνησαν πέρυσι και πάλι –πόσο ασυνήθιστο αυτό!– να λειτουργούν. Η Αμμος έγραψε ιστορία στο παιδικό βιβλίο από τη δεκαετία του ’80, με την απαράμιλλη αισθητική των προσεκτικών επιλογών της και τις μεταφράσεις – αποδόσεις της Μαριανίνας Κριεζή. Ποιος δεν θυμάται τη «Φρικαντέλα» του Τριβιζά, τη μάγισσα που μισεί τα κάλαντα και βρήκε στο μεταξύ νέα στέγη στις εκδόσεις Καλέντη; Ποιος δεν απόλαυσε το «Αχ, γιατί να είμαι γάτα» και τον «Μπακακούλη»; Η Αμμος είναι λοιπόν και πάλι εδώ, και μαζί τα εκτός συναγωνισμού βιβλία της. Πρώτα πρώτα το πολύ μεγάλου σχήματος «Ο Αγιος Βασίλης αγνοείται / Ψάξε-ψάξε και θα τον βρεις», με πανοραμικές πυκνές ζωγραφιές, όπου οι Γάλλοι Λοΐκ Κλεμάν και Αν Μοντέλ μας παρακινούν να ανακαλύψουμε τον αγνοούμενο, ενώ ταυτόχρονα δεν κρατιούνται και «τα χώνουν» απρόκλητα στους Βρετανούς (!): «Η παράδοση των (άσχημων) χριστουγεννιάτικων πουλόβερ χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ορισμένοι φαρμακόγλωσσοι διατείνονται ότι χρωστάμε αυτή τη διφορούμενη μόδα στους Αγγλοσάξονες, αλλά μάλλον επειδή θέλουν να δυσφημήσουν αυτόν τον τόσο έγκριτο λαό».
Στο μεταξύ, το μάτι μας ψάχνει τον αγνοούμενο Αγιο μέσα στο εργαστήριο ραπτικής, «όπου φτιάχνονται οι κάλτσες μέσα στις οποίες χώνει ο Αγιος Βασίλης τα χριστουγεννιάτικα δώρα». Κι υπάρχει ακόμα το απίθανα διασκευασμένο από τη Μαριανίνα Κριεζή «Λεξικό του Αϊ-Βασίλη», βιβλίο μικρού σχήματος αυτό, διά χειρός του αλεξανδρινής καταγωγής Γάλλου Γκρεγκουάρ Σολοταρέφ. Και τι να πούμε για την ιδέα της Αμμου να επανακυκλοφορήσει το «Αν ήμουν Αϊ-Βασίλης», με πρωτότυπα στιχάκια της Κριεζή, εικονογραφημένο εκ νέου με τα κολάζ του Δημήτρη Τσουμπλέκα, που αλλοιώνουν ονειρικά τον καθημερινό μας χώρο; «Πήγαινέ με πάλι πίσω/ για να ξαναξεκινήσω/ με τραινάκι, με βαπόρι/ με τον τάρανδο Γρηγόρη!». Κάπως έτσι, γιορταστικά, ανεβαίνουμε επίπεδο.
