Η έλξη που ασκεί η παλαιότερη ελληνική γραμματεία είναι ένα φαινόμενο, περιορισμένο μεν σε θυλάκους του βιβλιόφιλου κοινού και του θεατρικού κόσμου, αλλά αναγνωρισμένο και με διαρκή δυνατότητα ανανέωσης. Τα πρόσφατα παραδείγματα από θεατρικά ανεβάσματα, αναλόγια και εκδοτικές πρωτοβουλίες, δείχνουν πως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, π.χ., αποτελεί ένα σταθερό σημείο έμπνευσης και πως, χωρίς αμφιβολία, δεν είναι ο μόνος. Νωπές είναι ακόμη οι εντυπώσεις από την επιτυχία που είχε η κινηματογραφική «Φόνισσα» της Εύας Νάθενα αλλά και κάθε σχεδόν προσέγγιση παλαιών κειμένων που προκαλούν νέες φιλολογικές επιμέλειες ή σκηνοθετικές προσεγγίσεις. Το ανέβασμα από τον Δήμο Αβδελιώδη των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη «Ονειρο στο κύμα – Ερως Ηρως» (Θέατρο Αθηνών, έως 10/12) με τον Θεμιστοκλή Καρποδίνη είναι μια καταβύθιση σε έναν κόσμο σχεδόν μυστηριακό και αισθητηριακό. Ο «Ξεπεσμένος Δερβίσης» από τα πιο ιδιαίτερα και σπαρακτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη παρουσιάζεται από τη Φένια Παπαδόδημα στο θέατρο «Μπέλλος» (από 9/12) και το χριστουγεννιάτικο διήγημα «Στο Χριστό στο Κάστρο» εκδόθηκε μόλις ως γκράφικ νόβελ από τις εκδόσεις Ακρίτας σε πολύ ενδιαφέρουσα εικονογράφηση του εικαστικού Ελευθερίου Μύστακα.
Ολα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που φέρνει ξανά σε νεαρότερα ακροατήρια κλασικές επαναβαπτίσεις ή πειραματισμούς σε ό,τι θα λέγαμε πως αποτελεί την παράδοση της γραμματείας μας από τον 19ο αιώνα ως ακόμη και αυτές τις νεωτερικές, μοντερνιστικές εκδοχές του Μεσοπολέμου.
Θυμόμαστε πως πρόσφατα επίσης, ο Δήμος Σκιάθου, που δεν ξεχνά τον Παπαδιαμάντη, είχε οργανώσει μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα στον έτερο Σκιαθίτη, τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη (σε επιμέλεια Ιριδος Κρητικού) και πως το Εθνικό Θέατρο, στην Πειραματική Σκηνή του, πρόσφατα επίσης προσέγγισε τον σπουδαίο Ανδρέα Καρκαβίτσα ανεβάζοντας τη «Λυγερή» σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπροπούλου. Το θέατρο «Φούρνος», επίσης, ανέβασε αυτό το φθινόπωρο τα «Λόγια της Πλώρης» σε σκηνοθεσία Γιάννη Βαρβαρέσου, υπενθυμίζοντάς μας τις τεράστιες δυνατότητες που έχει ο λόγος του Καρκαβίτσα, ενίοτε ιδιαίτερα νεωτερικός.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα θυμόμαστε τη σθεναρή στάση που κρατάει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) με τον Σταύρο Ζουμπουλάκη ως πνευματική δεξαμενή και εντοπίζουμε στις πρόσφατες εκδόσεις της τον «Αυτοκτόνο» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, σε φιλολογική επιμέλεια Λαμπρινής Τριανταφυλλοπούλου, μια πολύτιμη, χαμηλόφωνη και ουσιαστική έκδοση που δίνει υπόσταση και νόημα σε όλη την εκδοτική παραγωγή της ΕΒΕ. Από την Εθνική Βιβλιοθήκη επίσης είδαμε αυτή την περίοδο και το ενδιαφέρον της για τον Κοσμά Πολίτη, σε επιμέλεια Σταύρου Ζουμπουλάκη, μια έκδοση που εκφράζει την περιέργεια αλλά και τη δυνατότητα νέων φιλολογικών και ερμηνευτικών προσεγγίσεων σημαντικών πεζογράφων του αστικού παρελθόντος μας. Οχι τυχαία, αλλά σε σύμπνοια με το κλίμα, η νέα εκδοτική πρωτοβουλία των εκδόσεων Σοκόλη μάς προσφέρει τη μεσοπολεμική «Εκάτη» του Κοσμά Πολίτη, με πρόλογο και επιστημονική επίβλεψη Αγγέλας Καστρινάκη και επιμέλεια-επίμετρο της Ειρηάνας Ρουσογιαννάκη θυμίζοντας εκδοτικούς σκαπανείς όπως τη σειρά νεοελληνικής πεζογραφίας της πρώτης διδάξασας «Εστίας», αλλά και της εξαιρετικών επίσης πρωτοβουλιών «Νεφέλης», των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης και άλλων.
