Τα ξεχασμένα σπίτια στις παλιές, αστικές γειτονιές της Αθήνας στέκουν σε ένα καθεστώς μοναξιάς, συχνά πένθιμο, αλλά ενίοτε ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό. Τα συναντάς μπροστά σου σαν οπτασία ανάμεσα σε πολυκατοικίες, και είναι από μόνα τους πηγές μιας ποιητικής ζωής. Προσεγγίζοντας ένα από αυτά τα σιωπηλά κτίρια της Αθήνας, στην οδό Αγίου Μελετίου 140, αρκετά χαμηλά, γωνία με την Αριστομένους, και λίγο πάνω από τις γραμμές του τρένου, ένιωσα πως ξεπλήρωνα ένα χρέος απέναντι σε κάτι που δεν ήξερα ακριβώς τι εκπροσωπούσε, αλλά ήξερα πως από μόνο του είχε ένα βάρος, σημαντικό για την πόλη.
Αυτό το σπίτι της Αγίου Μελετίου, παρατημένο και αλλοιωμένο σήμερα, άλλοτε σχολείο διαβάζω, ίσως την εποχή που ζούσαν πολλές οικογένειες ολόγυρα, σε σπίτια και νεόδμητες πολυκατοικίες. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς τις όψεις των κτιρίων σε αυτό το κομμάτι της παλιάς Αθήνας και θα δει πως όποιες παλιές πολυκατοικίες χτίστηκαν πριν από το 1970 είναι καλοσχεδιασμένες και σήμερα, παρά την έλλειψη φροντίδας, έχουν αστική πατίνα και αισθητική ταυτότητα. Το σπίτι στο 140 της Αγίου Μελετίου, αναπόφευκτα τραβούσε το βλέμμα μου. Ηταν το πιο εντυπωσιακό θέαμα της γειτονιάς και η έλξη που ασκούσε μοιραζόταν ισοβαρώς ανάμεσα σε αυτό που φανταζόμουν ότι ήταν το σπίτι αυτό στην ακμή του και σε αυτό που αντίκριζα τώρα, ένα σπίτι-μαυσωλείο. Η ένταση ανάμεσα στις δύο προβολές στην οθόνη του νου, γεννούσε αυτήν την επιθυμία να σταθεί κανείς απέναντι σε αυτό που υπήρξε, απέναντι σε αυτό που είναι.
Πώς μπορεί ένα σπίτι χτισμένο (πότε άραγε;) ίσως το 1910 να εκπέμπει ώς σήμερα όλους αυτούς τους ατμούς της μνήμης; Το φαντάστηκα όταν θα χτίστηκε. Διώροφο αρχοντικό με δωρικό πρόπυλο και εξώστη. Τι ωραία βεράντα θα ήταν αυτή πάνω από το πρόπυλο… σήμερα –εδώ και πολλά χρόνια– χαντακωμένη με μία τζαμαρία που αλλοιώνει την αίσθηση της κλίμακας, το ζύγι της αρμονίας. Τα ακροκέραμα σε γιρλάντα, οι κορνίζες των παραθύρων λιτές και αρχοντικές, η καγκελόπορτα έδειχνε κύρος και διάθεση γοήτρου.
Το σκέφτομαι με πρασινάδες και λουλούδια της Αττικής στον φράκτη, βιβλιοθήκες, και πιάνο, και ξύλινη σκάλα στο εσωτερικό. Ολόγυρα μικρά σπίτια, μερικά οικόπεδα ακόμη άχτιστα. Θα είχε και δυο-τρεις ταβέρνες, θα πουλούσαν και κρασί, θα είχε και καφενεία, και ίσως κανένα καρβουνάδικο και αποθήκες. Θα είχε και μερικά σπίτια αστικά, γιατί όλη αυτή η συνοικία ώς τον Μεσοπόλεμο είχε πλήρως αστικοποιηθεί.
Παράδειγμα το απέναντι διώροφο στο 147 της Αγίου Μελετίου με τις θαυμάσιες, ξύλινες, αρ ντεκό πράσινες εξώθυρές του. Και δίπλα, στο 149, μια προπολεμική πολυκατοικία, τριώροφη, με το ισόγειό της αλλοιωμένο. Αλλά δείχνει μια στάθμη του αστικού παρελθόντος. Τα περισσότερα παλιά σπίτια στη γειτονιά έχουν φύγει προ πολλού. Οι παλιές πολυκατοικίες εκείνης της «καλής» μεταπολεμικής εποχής, από το 1955 ώς το 1965, στη διάρκεια της οποίας χτίζονταν κτίρια με μια στοιχειώδη αισθητική στις προσόψεις, βρίσκονται και αυτές ολόγυρα, στο 123 και στο 125 της οδού Αριστομένους, αλλά με ξηλωμένες τις αυθεντικές εισόδους.
Σε αυτό το σπίτι της Αγίου Μελετίου που μου τράβηξε την προσοχή θα κατοικούν τώρα πουλιά, γάτες, τρωκτικά και έντομα. Στο εσωτερικό ενδέχεται να υπάρχουν έπιπλα και αντικείμενα. Μια ζωή ταριχευμένη σε έναν χρόνο νεκρό, αλλά κατά μία έννοια έναν χρόνο αναβλύζοντα, ικανό να γεννήσει ιστορίες, συναισθήματα και να δώσει νόημα σε αυτό που νιώθει φευγαλέα ένας διαβάτης στη θέα ενός λανθάνοντος κόσμου. Αυτό το σπίτι πρέπει να διασωθεί και να επανέλθει στην αρχική μορφή του. Να μας δείχνει μια σελίδα έστω από την ιστορία αυτής της πόλης…
