ΔΗΜΗΤΡΑ ΛΟΥΚΑ
Η Περσεφόνη στο στόμα του λύκου
εκδ. Κίχλη, σελ. 144
Η Περσεφόνη, μπουχτισμένη από τα σκοτάδια του Κάτω Κόσμου και από τον αγριωπό σύζυγό της, δραπετεύει από τα λημέρια του Πλούτωνα και μετοικεί σε μια φυλή Ινδιάνων. «Eγινε η σαμάνα της φυλής». Μια άνοιξη η Περσεφόνη βγαίνει μέσα από τα χώματα και αφού καθαριστεί σχολαστικά κάνει μανικιούρ και αρωματίζεται. Περιμένει τον Πλούτωνα. «Για πρώτη φορά μετά από τόσους αιώνες γάμου νιώθει τις ρώγες της σκληρές και το αιδοίο της φουσκωμένο και κατακόκκινο». Η Περσεφόνη πλατσουρίζοντας στα νερά της Αχερουσίας ανακαλύπτει μια υπόγεια πηγή, που πολύ τη διασκεδάζει. «Κουνιέται πάνω κάτω ξέφρενα και ξεφωνίζει παράφορα», καθώς «το νερό μπήγεται σαν το τριβέλι μέσα στην τρύπα της». Η Περσεφόνη συμμετέχει σε μια λέσχη ανάγνωσης στο Μπιλόξι, μέχρι που συναντάει τον ποιητή Μπανόφσκι με «το ξεδιάντροπο κι αρπακτικό βλέμμα». Τελικά, η Περσεφόνη εισήχθη στο ψυχιατρείο του Μπιλόξι.
Αυτή είναι η τρίτη διηγηματογραφική συλλογή της Δήμητρας Λουκά, θα περίμενε λοιπόν κανείς να είναι πιο ευαισθητοποιημένη λογοτεχνικά. Ωστόσο, τα πεζά του βιβλίου επιδεικνύουν απερίγραπτη ακαλαισθησία, καταλήγοντας φαιδρά με τις διακειμενικές τους αυθαιρεσίες, οι οποίες επισημαίνονται επιλογικά προς επίρρωση της σοβαρότητας της συγγραφικής εργασίας. Ο αρχαίος μύθος της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, όπου συναιρείται ο θάνατος με την προσδοκία της ανάστασης, διαστρέφεται στα χέρια της Λουκά σε εξωφρενικές παραλλαγές. Το βουκολικό, επικολυρικό σκηνικό επιτείνει την κακογουστιά της αφήγησης. Χαρακτηριστική η γυναίκα που, σακατεμένη από την απώλεια της μητέρας της, περιπλανιέται μαζί με τα γίδια της στις παρόχθιες καλαμιές της Αχερουσίας, αναζητώντας τη σπηλιά της Περσεφόνης. Εξαντλημένη προχώρησε κάποτε «προς το υγρό σκοτάδι του βυθού». «Ο βυθός της λίμνης άρχισε να πρασινίζει και να βελάζει».
Υπάρχει ένα και μοναδικό πεζό που είναι εξαιρετικά καλό, στον βαθμό που εστιάζεται στο μείζον μοτίβο του μύθου, το πένθος. Μιλάει για μια μοιρολογίστρα της Ηπείρου, δεινή στο «τραγούδισμα του θανάτου», από τότε που ο Αχέροντας ξέβρασε την κόρη της. Εκτοτε μπροστά σε κάθε χαμό, «αναθέματα, χαιρετισμοί και ξεπροβοδίσματα» ανέβλυζαν «από το στόμα της σαν λαγαρό νερό». Η φωνή της ήταν αξεχώριστη από τους «λυγμούς και τις οιμωγές του θρήνου». Αντιθέτως, οι σεξομανείς Περσεφόνες προκαλούν γέλιο. Οπως εκείνη, που μεταμορφωμένη σε ηδυπαθή δαιμόνισσα, παραμόνευε στο «αφορισμένο δάσος» έναν ανύποπτο κυνηγό. «Επεσε πάνω του με την ορμή άγριας φοράδας». Αλλά και ο άνδρας δαιμονίστηκε αγρίως.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου επικεντρώνεται στο μοτίβο της αρπαγής, με αναφορές σε γυναίκες που καταδυναστεύονται από την ανδρική βία. Εδώ τα πράγματα είναι πιο παρακινδυνευμένα, διότι το επίκαιρο ζήτημα της βίας κατά των γυναικών δεν προσφέρεται ούτε για αστειότητες ούτε για ρηχό φεμινισμό. Γι’ αυτό δεν αντέχω να διαβάζω για έναν αιμοσταγή Ιάπωνα φεουδάρχη με το όνομα Μαγιαμούνε, που κακομεταχειριζόταν τις παλλακίδες του. Οπως επίσης βρίσκω κακόγουστη τη σκηνή όπου ένας σάτυρος βασιλιάς, μεταμφιεσμένος σε ταύρο, κουβαλάει στη ράχη του την ανήλικη ερωμένη του, καλπάζοντας και μουγκανίζοντας, αναπαριστώντας έτσι τον πίνακα του Τιτσιάνο «Η αρπαγή της Ευρώπης». Μια οικτρή μυθοπλαστική κακοτυχία βρίσκει και τη Μάργκαρετ, η οποία ποτέ δεν έγραψε το μυθιστόρημα που ήθελε επειδή στα είκοσι τρία της τη στρίμωξε πίσω από τον πάγκο ένας φαρμακοποιός, ξακουστός για το «αντριλίκι» του.
Πέρα από την υπόνοια ότι η Λουκά επιχειρεί να εκμεταλλευτεί μυθοπλαστικά το ολοένα διογκούμενο ζήτημα της βίας στην κοινωνία μας, εκείνο που πραγματικά με ενοχλεί είναι η κακοποίηση της αλληγορίας ενός τόσο όμορφου μύθου.
