Σε μια «τραμπική» Δύση θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σήμερα η δράση του «True West» (1980), του κοινωνικού δράματος του Σαμ Σέπαρντ, όπου ολόκληρη η κατάρρευση του αμερικανικού ονείρου αποτυπώνεται στην προβληματική σχέση δύο αδελφών, του ανυπότακτου Λι και του πραγματιστή Οστιν. Ο ένας πίνει μπίρα, ο άλλος πίνει τσάι. Και οι δύο αποδύονται στο κυνήγι ενός θησαυρού που στην πραγματικότητα δεν θα βρεθεί ποτέ, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει. Και καθώς το αμερικανικό όνειρο ξεφτίζει, ο μόνος θησαυρός τους είναι μερικές φρυγανιέρες, κλεμμένες από τα γειτονικά σπίτια, σε ένα προάστιο της Νότιας Καρολίνας, ανατολικά του Λος Aντζελες.
Ο Σαμ Σέπαρντ είναι ρεαλιστικά ειρωνικός. Γνωρίζει ότι η αμερικανική κοινωνία είναι αδυσώπητη, δεν ονειρεύεται να την αλλάξει, επειδή είναι βέβαιος ότι δεν πρόκειται τίποτε να αλλάξει, ότι το σύστημα θα συνθλίψει την οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής του.
Η Eλενα Καρακούλη, ως ευφυής παρατηρήτρια της νοσηρής αλληλεξάρτησης των δύο αδελφών, των λεκτικών και σωματικών τους διαξιφισμών αλλά και της τελικής αντιστροφής των ρόλων τους, ενεργοποίησε τον διεισδυτικό σκηνοθετικό φακό της κι έδωσε πνοή στο «Τrue West», διατηρώντας εύστοχα τον πρωτότυπο τίτλο του αμετάφραστο. Μέσα από μια εξαντλητική εμβάθυνση στο κείμενο, σκηνοθέτησε την «άγρια» και «μυστηριώδη» Δύση ως μαύρη κωμωδία με στοιχεία θρίλερ, καθώς το αίσθημα μιας αόρατης απειλής είναι έντονο σε καίρια σημεία της δράσης. Μετέφρασε και επεξεργάστηκε δραματουργικά την καυστική και οριακά κωμική στάση του Σέπαρντ απέναντι στο φουσκωμένο μπαλόνι της αμερικανικής ευημερίας. Απέφυγε τη σκηνική φλυαρία του έργου, αφήνοντας τα ίδια τα πρόσωπα να «μιλήσουν». Ζύγισε σωστά τα δραματικά και τα κωμικά φορτία, ενίσχυσε με αρκετές δόσεις μαύρου χιούμορ την κωμική υφή του έργου, ελαφραίνοντας τους δραματικούς τόνους κυρίως στα σημεία επαλήθευσης του θεωρητικού προβληματισμού του Σέπαρντ.
Γρήγοροι ρυθμοί, ταχύτητα, ωμότητα, εξωτερίκευση, νατουραλιστική έξαψη, μετωπική απεύθυνση στο κοινό μέσω μικροφώνου, ρεαλιστική απεικόνιση των νευρώσεων της καθημερινότητας, συνθέτουν μια συγκροτημένη σκηνοθετική τεχνική, η οποία αναδεικνύει παράλληλα και μια σκηνική γλώσσα συχνά βωμολοχούσα, εξαρθρωμένη και αντιποιητική.
Η σκηνοθέτις εμβαθύνει στον ρόλο του συγγραφέα που προσπαθεί να αφηγηθεί μια ιστορία, που βασανίζεται πάνω από τα πλήκτρα της γραφομηχανής του για να συντάξει το κείμενο που θα τον καταξιώσει στο τόσο δύσκολο είδος της τέχνης του λόγου, ακόμη και στην περίπτωση συγγραφής ενός σεναρίου κινηματογραφικής ταινίας, προορισμένης να καταναλωθεί από τη βιομηχανία του Χόλιγουντ.
Ο Κωνσταντίνος Σκουρλέτης σκηνογράφησε με εντυπωσιακή εμμονή στη νατουραλιστική λεπτομέρεια των οδηγιών του Σέπαρντ και τις εννέα σκηνές που εκτυλίσσονται στο ίδιο σκηνικό μιας κουζίνας και μιας κλειστής τζαμωτής βεράντας με λευκά έπιπλα φερ φορζέ, γεμάτης από φυτά εσωτερικού χώρου, κυρίως φτέρες, σε διάφορες γλάστρες που κρέμονται από διαφορετικά ύψη. Η ενδυματολογική άποψη της Εβελίνας Δαρζέντα λειτούργησε συνδυαστικά με την εικαστική οπτική της σκηνογραφίας, ενώ η live μουσική του Μίκη Παντελούς συνέβαλε ουσιαστικά στη δημιουργία μιας κάντρι γλυκά νοσταλγικής αλλά και μοναχικής δραματικής ατμόσφαιρας.
Ο Νίκος Ψαρράς, μοναχικός καβαλάρης στο ρόλο του Λι, διασχίζει την άγρια Δύση, αυτό το σύμβολο του αμερικανικού οράματος, ένα όνειρο που δικαιώνει πάντοτε τον εύστροφο, τον επινοητικό, τον αποφασιστικό, αυτόν που διαθέτει όλες τις δεξιότητες για να γίνει πλούσιος, διάσημος, κυριαρχικός. Διαγράφει με απίστευτη υποκριτική άνεση τη μεταστροφή του απατεωνίσκου Λι, αναδεικνύοντας όλες τις κωμικές σφήνες μέσα από ένα υπερτονισμένο παίξιμο, όπου οι σωματικές κινήσεις, οι μορφασμοί και οι χειρονομίες ενορχηστρώνονται σε ένα σχήμα παροξυσμού, διατηρώντας παράλληλα τα όρια μιας ποιοτικής επεξεργασίας του ρόλου. Αυτοσχολιασμοί, εσκεμμένα και στοχευμένα σχόλια, πόζες, χειρονομίες, όλα έγιναν με μέτρο και τρόπο θεατρικά λειτουργικό.
Ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης ενεργοποιεί όλες τις υποκριτικές δυνάμεις που διαθέτει για να σταθεί αυτοδύναμος στον ρόλο του μικρού αδελφού Οστιν, που «ζηλεύει» την έρημο του Λι, και αναζητά επίσης τις παραδείσιες υποσχέσεις μέσα από τη δύσκολη τέχνη της συγγραφής σεναρίων.
Το «True West» του Σαμ Σέπαρντ στο θέατρο Χώρα, σε σκηνοθεσία της Ελενας Καρακούλη.
Δύο διαφορετικοί ηθοποιοί στους ρόλους δύο διαφορετικών χαρακτήρων, διαθέτουν ωστόσο μια εκρηκτική χημεία μεταξύ τους και αποτυπώνουν σκηνικά το πιο ενδιαφέρον σημείο του έργου: την αδυναμία συμπόρευσης, την έλλειψη σύγκλισης, τις διαμετρικά αντίθετες συμπεριφορές, που οδηγούν σταδιακά στην απόλυτη ανατροπή, μια μεταστροφή στη συμπεριφορά τους που θα μπορούσε να εκτιμηθεί και ως αλλαγή ρόλων. Ο Λι γίνεται σεναριογράφος, ενώ ο αδελφός του αποφασίζει να γίνει διαρρήκτης.
Ο Νέστορας Κοψιδάς είναι απολαυστικός Σολ, παραγωγός χολιγουντιανών ταινιών, φοράει κόκκινα γυαλιά και ερμηνεύει με κομψό και έντονα χιουμοριστικό τρόπο τον ήρωα που εισβάλλει στη ζωή τους και τους οδηγεί στο σκηνικό παιχνίδι της τελικής μονομαχίας.
Διακριτική η παρουσία της Αλεξάνδρας Παντελάκη στον αδύναμο δραματουργικά ρόλο της απούσας μητέρας.
Ο ήχος των γρύλων
H ηχητική οδηγία του Σέπαρντ είναι σαφής: οι ήχοι των γρύλων να δοθούν ρεαλιστικά. «Οι γαμημένοι γρύλοι είναι οι πιο μονότονοι γρύλοι του κόσμου», διαπιστώνει ο Λι. Σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, ο ήχος αυτός είναι σημάδι επικείμενης βροχής ή προάγγελος θανάτου. Σε αφρικανικές χώρες, πάντως, προοικονομεί καλοτυχία και οικονομική ευημερία. Οι δύο αδελφοί πλακώνονται στο ξύλο όπως τα μικρά αγόρια που τσακώνονται σε έναν αγώνα χωρίς νικητή και ηττημένο.
H φωτισμένη ταμπέλα True West γέρνει απειλητικά. Το φινάλε παραμένει ανοιχτό.
*Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας, ΑΠΘ.
