Mια ομάδα σκύλων καταφτάνει σε ένα χωριό με σκοπό να διαλευκάνει τα γεγονότα γύρω από τον άγριο βασανισμό και τη θανάτωση ενός κατοικίδιου ζώου. Κάνουν άβολες ερωτήσεις στον ομοφοβικό σκύλο του παπά, στον σεξιστή σκύλο του αστυνομικού, αναζητούν τετράποδους αυτόπτες μάρτυρες, συνομιλούν με τα ζώα που συναναστρεφόταν το «θύμα», με τους «σκύλους-τουρίστες» που έτυχε να βρίσκονται στο χωριό την ημέρα του εγκλήματος.
«Οι άνθρωποι σε αυτό το έργο υπάρχουν μόνο σαν σκιά», εξηγεί ο Ανέστης Αζάς, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία στο έργο «Τα σκυλιά», που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Την εποχή που κυκλοφόρησε η είδηση για τη βάναυση κακοποίηση του Ολιβερ, του χάσκι που βρήκε φρικτό θάνατο στην Αράχωβα, ο Ανέστης διάβαζε Αριστοφάνη θέλοντας να δουλέψει πάνω σε κάποιο έργο του Αθηναίου κωμικού ποιητή. «Διαπιστώνοντας όλο αυτόν τον θόρυβο που είχε προκληθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επηρεασμένος από τους “Ορνιθες”, σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα πρωτότυπο έργο όπου τα ζώα αυτή τη φορά θα πήγαιναν στον κόσμο των ανθρώπων». Στο κείμενο που συνυπογράφει με τους Γεράσιμο Μπέκα και Μιχάλη Πητίδη, ο σκηνοθέτης της «Δημοκρατίας του Μπακλαβά» δίνει τον πρώτο λόγο στα σκυλιά, διευκρινίζοντας πως, ενώ υπάρχει σάτιρα, δεν δουλεύει με τους κώδικες της αρχαίας κωμωδίας.
«Επηρεασμένος από τους “Ορνιθες» του Αριστοφάνη, σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα πρωτότυπο έργο όπου τα ζώα αυτή τη φορά θα πήγαιναν στον κόσμο των ανθρώπων», εξηγεί ο σκηνοθέτης.
«Πιο πολύ κοντά στο αστυνομικό μυθιστόρημα πηγαίνουμε. Αν έπρεπε να το περιγράψω, θα έλεγα ότι κάνουμε ένα καρτούν νουάρ με θεατρικά μέσα». Γιατί όμως χτύπησε νεύρο στον ίδιο η συγκεκριμένη ιστορία κακοποίησης; Λόγω της προσπάθειας που έκανε η τοπική κοινωνία να συγκαλύψει το γεγονός; Επειδή ο κόσμος διαμαρτυρήθηκε μαζικά ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη για τη βιαιότητα που επέδειξαν στο ζώο; «Αυτή η ιστορία είναι τόσο τρελή, που αν δεν ήταν πραγματικότητα, θα έπρεπε να την έχει γράψει ο Μπουλγκάκοφ. Κάποιος τύπος έκανε αυτό το φρικτό έγκλημα θεωρώντας ότι δεν θα ευαισθητοποιηθεί ποτέ μια κοινωνία για ένα ζώο. Η συλλογική αντίδραση –φιλοζωικών οργανώσεων και πολιτών– πυροδότησε μια σειρά από απρόβλεπτες εξελίξεις και κινητοποίησε ένα σύστημα που αποπειράθηκε να κουκουλώσει το έγκλημα. Οσο φρικτό και αν είναι όλο αυτό, έχει στοιχεία κωμωδίας ή σκοτεινής σάτιρας», υποστηρίζει ο εμπνευστής του έργου.
Επισημαίνει, βέβαια, ότι στην παράσταση χρησιμοποιούν το πραγματικό περιστατικό συμβολικά, δεν αναφέρουν ονόματα πόλεων ή ανθρώπων που συνδέονται με αυτό, δεν προσπαθούν να υποκαταστήσουν τα δικαστήρια. «Το συγκεκριμένο έργο πατάει σε δύο άξονες, έχει έρευνα καθώς συνδέεται και με μια θεατρική παράδοση από την οποία προέρχομαι εγώ, αλλά έχει και πολλά μυθοπλαστικά στοιχεία».
Λεπτή γραμμή
Οι συντελεστές, Γιώργος Κατσής, Ελενα Μαυρίδου, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Μαρία Πετεβή, Γκάρι Σάλομον, Τσεμ Γιζίτ Ουζούμογλου, κινούνται σε μια σκηνή γεμάτη με στρώματα, σαν αυτά που χρησιμοποιούμε σε αθλητικές δραστηριότητες. Οι ηθοποιοί δεν φορούν μάσκες ζώου, ούτε βαρύ κοστούμι, ωστόσο η κίνησή τους προδίδει την αντίδραση ενός ζώου. Τον ρωτώ γιατί επίλεξε να φέρει ζώα πάνω στη σκηνή; «Για το κωμικό του πράγματος, είναι αρκετά απελευθερωτικό στη φαντασία να παίξεις με συμπεριφορές και κινησιολογικά μοτίβα ενός σκύλου, κι έπειτα είναι αυτό το κλασικό τέχνασμα ανθρωπομορφισμού και ζωομορφισμού, όπου συγγραφείς και σκηνοθέτες αναθέτουν σε ζώα να μιλήσουν για την ανθρώπινη κατάσταση». Σκέφτεται ξανά την απάντησή του και μου λέει πως δεν κάθισε να το αναλύσει ιδιαίτερα ως έμπνευση, απλά είχε στον νου του ότι είναι πολύ λεπτή η γραμμή που τον χώριζε από το κακό παιδικό θέατρο. «Εχω ιδιαίτερη εκτίμηση στο παιδικό θέατρο, αλλά μια τέτοια επιλογή εύκολα μπορεί να σου ξυπνήσει τέτοιες αναφορές». Σε όλα τα έργα του ενσωματώνει έντονα το κωμικό στοιχείο. «Το χιούμορ είναι κλειδί για τη λειτουργία του θεάτρου. Το 1996 είχα δει τον Τζίμη Πανούση live, θυμάμαι πώς πονούσε η κοιλιά μου από τα γέλια, είναι εκτονωτικό το γέλιο, κινητοποιεί το σώμα». Παρατηρεί, βέβαια ότι το πού σταματάει το κωμικό μέρος μιας σκηνής είναι θέμα αισθητικής. «Επίσης είναι ένα ερώτημα με το τι γελάμε, δείχνει μια κοινωνική πραγματικότητα», σχολιάζει, προσθέτοντας ότι είναι ευθύνη των δημιουργών το πώς θα χειριστούν το αστείο. «Γελάς με τη μειονότητα ή με τον ρατσιστή, με τον αδύναμο ή με τον δυνατό; Θυμήσου τους τύπους από την Κου Κλουξ Κλαν στο “Django” του Ταραντίνο, οι οποίοι δεν είχαν ράψει καλά τις κουκούλες και δεν μπορούσαν να δουν και αρχίζουν να μαλώνουν για το ποιος τις έραψε. Γελάς με αυτούς που καταδικάζεις, υπάρχει μια τέτοια πολιτική λειτουργία στην κωμωδία».
«Τα σκυλιά», από 19 έως 21 Ιουλίου, Πειραιώς 260. H παράσταση εντάσσεται στην πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, Grape – Greek Agora of Performance, που στόχο έχει την προβολή Ελλήνων καλλιτεχνών σε διεθνείς σκηνές.
