Επαθα σοκ μόλις πληροφορήθηκα την είδηση της δολοφονίας του Τσάρλι Κερκ. Ο Κερκ ήταν σχεδόν στην ηλικία μου, 31. Αν κάποιος με δολοφονούσε πέρυσι, θα είχα χάσει μερικές από τις πιο όμορφες στιγμές της ζωής μου. Αν ο Κερκ είχε προλάβει να ζήσει λίγο παραπάνω, θα συνέχιζε να κάνει τον διαδικτυακό πλασιέ και να κερδίζει από την πώληση μίας δέσμης ελάχιστα επεξεργασμένων ιδεών: ξεκινούν από την αναγωγή της ελεύθερης αγοράς σε ιερή οντότητα και καταλήγουν στην ευγονική και στο «καθήκον» των γυναικών να κάνουν πολλά μωρά. Εμένα μου αρέσει, όμως, να σκέφτομαι ότι εάν ο Κερκ ζούσε, θα προλάβαινε ν’ αλλάξει απόψεις.
Πυροβολώντας τον Τσάρλι
Ας εξετάσουμε αυτό το εναλλακτικό σενάριο που ομολογουμένως απαιτεί μεγάλη φαντασία και μία καταστατική αφέλεια στην προσέγγιση των ανθρώπων: ο Τσάρλι ολοκληρώνει την ομιλία του, χωρίς να πυροβοληθεί. Ενας ρατσιστικός οχετός πασπαλισμένος με γνήσια εχθρότητα για τα τρανς άτομα και για ό,τι δεν του μοιάζει (λευκός, παχουλός, Αμερικανός άνδρας). Αφού κατέβει από το βήμα, το κινητό του δονείται. Στο Διαδίκτυο ξεκινάει η «διαμάχη» που τον τρέφει. Στα κοινωνικά δίκτυα, τα φόρουμ, τα σχόλια κάτω από ιστοσελίδες. Δεν πρόκειται, φυσικά, για συζήτηση, αλλά για πλήθος αντιδράσεων. Οσο πιο σοκαριστικές τόσο το καλύτερο! Ακούγονται τα κέρματα που πέφτουν στον κουμπαρά.
Ο Τσάρλι βάζει το κινητό του στην τσέπη και πίνει ένα ποτό με τους συμμετέχοντες στο ντιμπέιτ κλαμπ που διοργάνωσε την ομιλία. Μικρά παιδάκια, γύρω στα είκοσι, που εκτοξεύουν επιχειρήματα από τη μία και την άλλη πλευρά. Οι λέξεις σαν σφυριά πέφτουν στα κεφάλια. Η συζήτηση, ο λόγος, αποκόπτονται από την πραγματικότητα. Γίνονται παιχνίδι, τύπου σκάκι. Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν ότι δεν έχει σημασία τι λες, αλλά πώς το λες (γρήγορα, κοφτά, μ’ αυτοπεποίθηση) κι ότι για όλες τις απόψεις υπάρχουν δυο μεριές. Δεν χρειάζεται ν’ ακούσεις την άλλη. Οση ώρα μιλάει καλό είναι εσύ να ετοιμάζεσαι για την επίθεσή σου.
Ο Τσάρλι, όπως κι εγώ και όλοι όσοι πήγαν πανεπιστήμιο που σχετιζόταν με νομική, πολιτική, οικονομικά, τα παίζει στα δάχτυλα αυτά τα πράγματα. Δώστου ένα θέμα, μετανάστευση, για παράδειγμα, και μπορεί να σε σφυροκοπήσει σε δευτερόλεπτα. Τα υπερθεαματικά ντιμπέιτ, τα πόντκαστ, η κενολογία που αποκόπτει τον λόγο απ’ την πραγματικότητα είναι το φόρτε του. Ξέρει να λάβει χειροκρότημα, να φερθεί αλαζονικά, να γίνει βάιραλ. Σαν κοινωνιοπαθής μοιάζει. Είναι ένας κρίκος στην αλυσίδα από ηχητικά άρθρα, σχόλια, θεωρίες, ερμηνείες της ιστορίας κ.λπ. που προωθούν μία συγκεκριμένη δέσμη ιδεών που διαρκώς κερδίζει έδαφος και ο Τσάρλι την κάνει καλά τη δουλειά του. Ντύνει με σοβαροφανές πλαίσιο τις σαχλαμάρες που λένε τα αγόρια στο υπόγειο του γονεϊκού σπιτιού τους όταν έχουν παίξει υπερβολικά πολύ playstation. Φίλες κορίτσια δεν πρέπει να είχε.
Αν ο Τσάρλι ζούσε μέχρι τα βαθιά γεράματα, μπορεί, λοιπόν, να έκανε πολύ κακό. Αυτή η τοξική ιδεολογία μπορεί να διαχεόταν ακόμη βαθύτερα μέσα στις φλέβες μιας νηπιοποιημένης κοινωνίας που θέλει σαματά και χάος, μια κοινωνία της ντοπαμίνης. Ο Κερκ της πάει και γι’ αυτό θα θριάμβευε. Παιδί της εποχής μας, με τραβηγμένο το χαλί του νοήματος κάτω απ’ τα πόδια, όπως όλοι μας, γενιά του 1991-1992 κ.λπ.
Ο δολοφόνος τού στέρησε το δικαίωμα ν’ αλλάξει απόψεις. Στα 31 είσαι πολύ νέος ή τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω. Δεν υπάρχει μεταμέλεια ή συγχώρεση για τον Κερκ, δεν υπάρχει το ενδεχόμενο μιας άλλης ζωής, κάπου μακριά από το τοξικό Influencing. Αυτή θα είναι η παρακαταθήκη του: το μίσος.
Οι αντιδράσεις
Μετά τον θάνατο του Τσάρλι Κερκ κάποιοι βρήκαν την ευκαιρία να πανηγυρίσουν στα κοινωνικά δίκτυα. Ας αφήσουμε στο πλάι το γεγονός ότι, στο πλαίσιο της τεχνολογικά υποβοηθούμενης αποκτήνωσης, καταναλώνουμε καθημερινά φωτογραφίες πεθαμένων και κάνουμε γελοίο και μπανάλ ακόμη και τον θάνατο. Ας αναρωτηθούμε στα σοβαρά: πώς συμβάλλεις στην κατανόηση και την τελική συντριβή του φασισμού όταν δημιουργείς/κοινοποιείς ένα βιντεάκι δευτερολέπτων όπου χαίρεσαι επειδή κάποιος εκτελέστηκε;
Για να αντιληφθούμε τον φασισμό, πρέπει να κάνουμε πολλά βήματα πίσω απ’ όσα λέει ο Κερκ και τ’ αγοράκια που αλάλαζουν στην ανδρόσφαιρα. Πρέπει να σκεφτούμε τις υλικές και πνευματικές συνθήκες της σύγχρονης ζωής που καθιστούν ελκυστικό τον λόγο του μίσους και όχι της ευγένειας. Πρέπει να αναλογιστούμε προσεκτικά πώς ζουν οι άνδρες που νανουρίζονται με τα πόντκαστ του Τζο Ρόγκαν, ακούνε τραπ με τους φίλους τους στο γυμναστήριο ή πιστεύουν πως η στροφή τους στην πλήρη κρεατοφαγία είναι σφαλιάρα στο απεχθές πρόσωπο του μετανάστη που πουλάει φαλάφελ. Τι μισθούς παίρνουν αυτοί οι άνδρες και για τι είδους δουλειά; Βρίσκονται σε επαφή με το συναίσθημά τους ή σχεδόν τους απαγορεύεται να νιώθουν; Εχουν γύρω τους γυναίκες στη δουλειά; (Η μαμά τους δεν πιάνεται).
Πέτα στην σκουπίδια τους άλλους ανθρώπους – μπορείς!
Το επιταχυμένο και προσωποποιημένο Διαδίκτυο έχει στερήσει από τους ανθρώπους την περίπλοκη υπόστασή τους. Είναι σαν να «επικοινωνούμε» φέροντας τη διανοητική σκευή που έχεις στα 15. Το θέαμα, η «τάπα» και το σφυροκόπημα, αυτά μετράνε. Εχουμε μάθει να μην ακούμε απολύτως τίποτα από την άλλη άποψη. Στη σφαίρα του ντιμπέιτ, όλα είναι αφηρημένα, μακρινά, εναλλάξιμα, οι λέξεις πέτρες, για να πετροβολήσεις τον απέναντι (το μυθιστόρημα Αμερικανική Αγωγή σχετίζεται μ’ αυτά τα πράγματα, ίσως αξίζει να το τσεκάρετε).
Εγώ δεν πιστεύω στα ντιμπέιτ, στα γραφήματα, στις πίτες των στατιστικολόγων. Ξέρω να γράφω καλά επιχειρήματα, γιατί πήγα πολλά χρόνια Νομική, όμως δεν είμαι καθόλου πιο κοντά στην αλήθεια όταν ξεδιπλώνω αυτήν τη –μάλλον τεχνική– δεξιότητα, την οποία αξίζει μόνον να την πουλήσει κανείς σε δικηγορικά γραφεία προκειμένου να βιοποριστεί. Ενα λογοτεχνικό έργο μπορεί να αναδείξει την περιπλοκότητα ενός συναισθήματος με βάθος και ένταση που δεν μπορεί να έχει ένα tweet 200 λέξεων – ας το παραδεχθούμε, μας έχουν βάλει να «επικοινωνούμε» με τόση ταχύτητα, τόσο συχνά, βιαστικά, άτσαλα και με τόσο λίγες λέξεις, ώστε να μην έρθουμε ποτέ ξανά σε γνήσια επαφή.
Ωστε να γίνουμε διακριτές ομάδες στις οποίες μπορεί κανείς εύκολα να πουλάει διαφοροποιημένα πακέτα ιδεών, προϊόντων και υπηρεσιών. Ο Φίλιπ Ροθ, ένας από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της Αμερικής, είχε ήδη προβλέψει την κατρακύλα της χώρας όταν έλεγε ότι πεθαίνει το μυθιστόρημα ως μέθοδος γνώσης του κόσμου, επειδή οι Αμερικανοί διάβαζαν ολοένα και λιγότερο. Οι αληθινοί άνθρωποι, όχι οι ψεύτικοι ψηφιακοί πομποί και δέκτες, μοιάζουν με μουσικές φράσεις σε έργο του Μπαχ. Αλλάζουν, έχουν μυστήριο και μία σαγηνευτική αύρα. Τα διαδικτυακά ντιμπέιτ που κανόνιζε ο δολοφονημένος την κουρελιάζουν αυτή την περιπλοκότητα.
Εκφασισμός
Πολλοί προοδευτικοί ένιωσαν μια ψευδή αίσθηση κατεπείγοντος. Επρεπε να πανηγυρίσουν τον θάνατο του Τσάρλι Κερκ, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι κι αυτοί οι ίδιοι είναι μέρος του ίδιου ακριβώς προβλήματος. Οτι οι σύγχρονες τεχνολογίες οδηγούν στον φασισμό επειδή αισθητικοποιούν και επιταχύνουν.
Οτι είναι μπαναλ και επιφανειακό να τρέπεις το παλαιστινιακό ζήτημα σε επιδερμική αντίδραση στα σόσιαλ μίντια. Οτι είναι θλιβερό να μην αντιλαμβάνεσαι τη μοναξιά και την εγκατάλειψη μεγάλου μέρους της λευκής εργατικής τάξης ή των αγροτών στην Ευρώπη. Οτι υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο που επικοινωνούν τα διάφορα φύλα κι οι διάφορες σεξουαλικότητες. Μπορούν αυτά τα πράγματα ν’ αναλυθούν μ’ ένα reel; Λυπάμαι, όχι. Σε τι συμβάλλεις όταν μοιράζεσαι στο Διαδίκτυο της αισχρότερες στιγμές απ’ την «καριέρα» του δολοφονημένου κι ύστερα ένα βίντεο με χορούς (υπονοείται: πάνω απ’ τον τάφο του);
Γινόμαστε όλοι ίδιοι;
Το γεγονός ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στην ψευδή ανάγκη να «παίρνουν θέση» μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου, τους «μπετονάρει» πίσω από μια σειρά απόψεων τις οποίες παύουν να εξετάζουν κριτικά. Τους τρέπει σε καθυστερημένα από το ντιμπέιτ κλαμπ που τραβάνε την καρτούλα με το θέμα τους και νομίζουν ότι κατάλαβαν, γιατί μπορούν να επιχειρηματολογήσουν υπέρ και κατά. Υπήρξα τέτοιο παιδάκι, γι’ αυτό εκφράζομαι με τόση σκληρότητα (είναι το μίσος για τον παλιό εαυτό).
Μεγάλο μέρος της προοδευτικής νεολαίας που, ορθώς, θεωρεί πανηλίθιους τους οπαδούς του Κερκ, που γίνονται ακροδεξιοί επειδή είδαν δυο χαζά βίντεο του στυλ «καθηγητής πανεπιστημίου διαλύει τον φεμινισμό σε 2 δευτερόλεπτα», είναι εξίσου εθισμένοι σε γεωπολιτικές αναλύσεις ή «ανατριχιαστικές δηλώσεις» καλλιτεχνών που περιέχουν τριάντα λέξεις κατά μέσο όρο. Παράλληλα, υπάρχουν πολιτικοί που θεωρουν «ριζοσπαστικά αριστερή» την ιδέα ότι όλοι πρέπει να έχουμε στέγη.
Δεν πρόκειται, λοιπόν, να συνομιλήσουμε μεταξύ μας, εάν δεν δείξουμε μια συναισθηματική προθυμία. Συναισθηματική προθυμία να καταλάβουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας, τις ροές χρήματος και πληροφορίας που γεννούν τους Κερκ και τους οπαδούς τους, τις δομές εξουσίας που ορίζουν τη ζωή μας, την ανάγκη για νόημα και εκπροσώπηση στους νέους, τη σαγήνη του να λες «απαγορευμένες λέξεις» κ.λπ. Πρέπει να αναχθούμε σ’ όλα αυτά. Δεν είναι εύκολη δουλειά. Είναι σχετικά εύκολο να πυροβολήσεις τον άνθρωπο εάν είσαι επαρκώς διαταραγμένος. Είναι, όμως, δύσκολο να καταλάβεις.
Πράγματα Που Με Κάνουν Να Πιστεύω Στην Ανθρωπότητα Αυτήν Την Εβδομάδα
Αυτές εδώ οι playlist κλασικής μουσικής από την ΕΡΤ, ιδανικές για συγκέντρωση. Οι ήσυχοι άνθρωποι που δεν υποψιάζεσαι καν ότι ζουν δίπλα σου στην πολυκατοικία. Τα σινεμά, εκείνα τα πρώτα δευτερόλεπτα αφότου χαμηλώσουν τα φώτα. Το φθινοπωρινό φως.
