Και οι δύο πλευρές έχουν τις ευθύνες τους για τα φακελάκια: και οι γιατροί που τα ζητούν ή τα δέχονται σιωπηλά, και οι πολίτες που τα προσφέρουν ή συναινούν αδιαμαρτύρητα στο να τα δώσουν. Υπάρχει όμως και η πλευρά του κράτους, η ολιγωρία του οποίου εξηγεί και τα φακελάκια και κάθε άλλο πρόβλημα σχετικό με πρακτικές ανεξέλεγκτης αυθαιρεσίας στο Δημόσιο. Ο καρδιοχειρουργός που συνελήφθη με προσημειωμένα χαρτονομίσματα τις προάλλες φαίνεται πως είχε καταδικαστεί πρωτόδικα και για άλλη παρόμοια υπόθεση. Το ότι συνέχισε παρ’ όλα αυτά να δουλεύει και να ζητάει κι άλλα μαύρα χρήματα από συγγενείς ασθενών δεν αποκαλύπτει γι’ αυτόν κάτι που δεν ξέραμε ήδη· αυτός θα εκμεταλλευτεί τις περιστάσεις χωρίς καμία αιδώ, είναι δεδομένο. Το κράτος όμως γιατί κάθεται και τον κοιτάει ατάραχο; Στις πόσες καταδίκες θα σταματήσει να του δίνει τη δυνατότητα να καταδικάζεται;
Δύσκολη ειλικρίνεια
Από την πλευρά του κράτους χρειάζεται περισσότερη αποφασιστικότητα αλλά και περισσότερη ειλικρίνεια. Το ότι ο πρωθυπουργός κουβεντιάζει με τον Ντέμη Χασάμπη για την τεχνητή νοημοσύνη και το μέλλον της είναι βέβαια ένα θετικό γεγονός· θέλουμε μια πολιτική ηγεσία εναρμονισμένη με τους καιρούς και κοντά στις εξελίξεις, όχι ένα τεχνοφοβικό ιερατείο με αλλεργία στην αλλαγή. Καλό θα ήταν όμως η κουβέντα να μην περιορίζεται στα συνεδριακά «ευκολάκια». Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει την αγορά και το Δημόσιο όσο δεν άλλαξαν εδώ και δεκαετίες. Ας παραδεχτεί λοιπόν κάποιος ευθέως πόσες δουλειές θα καταστούν περιττές, πόσες θέσεις εργασίας θα καταργηθούν αναγκαστικά· ας αποκαλύψει κάποιος από θέση ευθύνης στους πολίτες ότι για να επιβιώσουν πρέπει να επανεκπαιδευτούν πάνω – κάτω στα πάντα.
Περιττή εμβάθυνση
Αλλες φορές, οι αποκαλύψεις και η υπερανάλυση περιττεύουν. Τι σημασία έχει, για παράδειγμα, το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο του Τσάρλι Κερκ και του δολοφόνου του; Γιατί πρέπει να μάθουμε ό,τι είναι δυνατόν για την προσωπική ζωή και τα φρονήματά τους, αν δεν είμαστε βιογράφοι τους; Κάποιοι θα πουν ότι είναι καλό να ξέρουμε το πολιτισμικό πλαίσιο ενός εγκλήματος για να μπορέσουμε να το ερμηνεύσουμε καλύτερα. Είναι όμως η ορθή ερμηνεία αυτό που μας απασχολεί ή η χρησιμοθηρική; Οσο περισσότερο εμβαθύνουμε τόσο περισσότερα μαθαίνουμε· όσο περισσότερα μαθαίνουμε, τόσο περισσότερο μπορούμε να εκτρέψουμε το θέμα από την ουσία του, που είναι μία: κάποιος σκότωσε και κάποιος σκοτώθηκε. Για κάποιον λόγο, αυτό βιαζόμαστε να το ξεχάσουμε.
Υπομονή ή ήττα;
Μακάρι να είχαμε όλοι την υπομονή του Αλέξη Τσίπρα. Ο πρώην πρωθυπουργός δεν βιάζεται, δεν παθιάζεται, δεν αγωνιά. Ξεκουράζεται, παρατηρεί το τοπίο και περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να κάνει μια κίνηση που δεν είναι καν σίγουρος ότι θέλει να κάνει. Την πολυτελή του απάθεια μιμείται το κόμμα του (αν υποθέσουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ λογίζεται ακόμη ως κόμμα του). Δεν τον αποκηρύσσει, παρότι ο Τσίπρας διατηρεί δική του ατζέντα και ενεργεί ως εξωκομματική μονάδα· δεν τον επιπλήττει, γιατί ξέρει ότι χωρίς Τσίπρα η πολιτική μετοχή του θα κατρακυλήσει κι άλλο. Κάποτε όμως η υπομονή μετατρέπεται σε άτυπη συνθηκολόγηση με την ήττα. Υπομένεις επειδή δεν έχεις τίποτα άλλο να κάνεις.
Ματαιότητα
Οι 578 μετανάστες που προσέγγισαν μέσα σε ένα 24ωρο τη Γαύδο φωτίζουν το μάταιο της υπομονής αλλά και της ανερμάτιστης δράσης. Να που οι βάρκες δεν σταματούν να καταφθάνουν με νομοθετικές αυστηροποιήσεις της τελευταίας στιγμής. Να που η αλλαγή του «παράτυπος» σε «παράνομος» δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην απόφαση του μετανάστη να μεταναστεύσει. Οσο η μεταναστευτική πολιτική υποκλίνεται στη σκοπιμότητα της επικοινωνιακής στρατηγικής, τα αποτελέσματά της θα είναι συγκυριακά: πότε ευνοϊκά, πότε δυσάρεστα, αλλά ποτέ εντός ορισμένου σχεδίου.
