Πού μπορεί να δει κανείς λίγη καλή τέχνη φέτος το καλοκαίρι; Να μια εντελώς αυθαίρετη λίστα από μέρη και μουσεία που έχω συνθέσει και ήθελα να μοιραστώ μαζί σας.
1) Αμβούργο
Ενα από τα αγαπημένα μου μέρη στη Γερμανία είναι η Hamburger Kunsthalle, τόπος παρηγοριάς για εμένα στα χρόνια του διδακτορικού και σημείο διαρκούς προσκυνήματος έκτοτε. Ουσιαστικά πρόκειται για μία τεράστια πινακοθήκη, όπου μπορεί κανείς να ξοδέψει άνετα μία ολόκληρη μέρα κι ύστερα να κατηφορίσει προς τις λίμνες και τα κεντρικά πάρκα της πόλης, για διαλογισμό και χαλάρωση. Εκτός από τη μόνιμη συλλογή που περιέχει γλυπτά και πίνακες του υψηλότερου επιπέδου, αυτές τις ημέρες και μέχρι τον Οκτώβριο «τρέχει» η έκθεση Ραντεβού Των Ονείρων, Σουρεαλισμός και Γερμανικός Ρομαντισμός. Ο σουρεαλισμός συχνά με κουράζει. Κρίνοντας, όμως, από εκθέσεις που έχω παρακολουθήσει στο παρελθόν σ’ αυτόν τον χώρο, η φροντίδα της έκθεσης και η πλαισίωση, η επιλογή έργων και η αφήγηση θα είναι απαράμιλλες. Αξίζει κάθε φορά τη βόλτα μέχρι το κέντρο του Αμβούργου, ενώ το μουσείο δεν υποφέρει από υπερτουρισμό, από φανταχτερές καμπάνιες προώθησης ή από την επιθετική παρουσία τεχνολογίας.
2) Παρίσι
Αν υποτεθεί ότι βρίσκεται κανείς στο Παρίσι καλοκαίρι και δεν μελαγχολεί όπως οι ηρωίδες στις ταινίες του Ρομέρ, υπάρχουν, προφανώς, συναρπαστικά πράγματα να κάνει. Το Μουσείο Ορσέ είναι μία προφανής επιλογή. Είναι δύσκολο να μη νιώσει κανείς ανάταση ανάμεσα σε Monet, Renoir και όλη αυτή την επίθεση από χρώματα. Μια ιδέα μπορείτε να πάρετε ήδη από εδώ, εμένα μού τρέχουν τα σάλια μπροστά σε όλα αυτά.
Στο Fondation Louis Vuitton μπορεί να εκτεθεί κανείς στην παιχνιδιάρικη αισιοδοξία, στις λεμονιές, τις πισίνες, στα ωραία ροζ αγόρια, στους μοβ κορμούς δέντρων και σε ό,τι άλλο συνθέτει το σύμπαν του David Hockney. Αυτό διαρκεί μέχρι τέλος Αυγούστου και δεν θα καταφέρω να πάω. Μπορώ, όμως, να ζηλέψω ανένοχα όσους θα βρεθούν ανάμεσα στα δέντρα και τα νερά του Hockney. Ολο αυτό το χρώμα που μπουκώνει το μάτι.
3) Λονδίνο
Η σίγουρη επιλογή για όσους βρεθούν οποτεδήποτε στο Λονδίνο είναι η Tate Modern. Φέτος το καλοκαίρι μπορεί να βυθιστεί κανείς στο σύμπαν του Leigh Bowery και να αντλήσει λίγη έμπνευση από αυτή την ακατάταχτη περσόνα. Μπορεί ν’ αμφισβητήσει τα κατασκευασμένα όρια του φύλου και της σεξουαλικότητας και να αναγνωρίσει την επίδραση του καλλιτέχνη στις παραστατικές τέχνες και στην ποπ κουλτούρα της εποχής μας. Η έκθεση μυρίζει περίεργα αξεσουάρ, ρούχα και ατμόσφαιρα πρωτοπορίας.
Μία απολαυστική και ξεκάθαρα κουλ επίσκεψη, αν σου αρέσει να ανατριχιάζεις από τη μητροπολιτική αίσθηση που τόσο εύκολα αναδίνει το Λονδίνο, ειδικά όταν μνημονεύει την καλλιτεχνική ζωή στην πόλη στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Ο Bowery ασχολήθηκε με τα ρούχα, τις μάσκες, το περφόρμανς, την τηλεόραση, την κουλτούρα των κλαμπ, τον χορό, το μόντελινγκ και σχεδόν κάθε μορφή παραστατικής τέχνης, μπλέκοντας ζωή και τέχνη, ώσπου πέθανε, υπερβολικά νέος, στα 33. Οι New York Times κατατάσσουν αυτή την έκθεση της Tate στις 9 πιο αξιόλογες της Ευρώπης για το 2025 και στους λόγους για να ταξιδέψει κανείς μέχρι το Λονδίνο.
Από τον Ιούλιο θα ξεκινήσει και μία μεγάλη έκθεση με έργα της τεράστιας Emily Kam Kngwarray (Αυστραλία 1914-1996). Η έκθεση σίγουρα θα είναι εμπειρία, αφού όσοι την επισκεφθούν θα καταδυθούν στο σύμπαν μίας από τις πιο επιδραστικές καλλιτέχνιδες της Αυστραλίας του περασμένου αιώνα. Νομίζω ότι τα έργα της δεν μπορεί κανείς να τα απολαύσει πραγματικά στον υπολογιστή ή ακόμη και από ένα υψηλής αισθητικής βιβλίο τέχνης. Πρέπει να σταθεί μπροστά τους, όπως με τους πίνακες του Ρόθκο και τόσων άλλων και να βρει τα κλειδιά να διεισδύσει σε όλο αυτό το οικοσύστημα.
4) Βιέννη
Μπορείς να πεθάνεις από σύνδρομο Σταντάλ στη Βιέννη, ειδικά το καλοκαίρι. Η πόλη δεν είναι φρικτή τουριστική ατραξιόν όπως τους χειμερινούς μήνες και έχει κάτι πιο ήπιο και μετρημένο σε σχέση με την προηγούμενη επιλογή μας. Δεν χρειάζεται να πάρεις μετρό στη Βιέννη, δεν χρειάζεται να συνωστισθείς στο πλήθος. Οι ντόπιοι λείπουν ορειβασία στα βουνά ή για κολύμβηση στις λίμνες, οι ορδές τουριστών ασχολούνται τέτοια εποχή με τη Ρώμη και την Κρήτη κι έτσι μπορείς πραγματικά να γυρίζεις τους δρόμους μέσα στο δροσερό αεράκι, για να καταλήξεις στην Albertina, ένα μουσείο αναφοράς. Την πρώτη φορά που πήγα με το τρένο στη Βιέννη, άφραγκη ενήλικη, έτρωγα μόνο φαγητό από τον δρόμο, για να μπορώ να μπαίνω στην Albertina να κοιτάζω.
Η μόνη τακτική επιβίωσης σ’ ένα τόσο μεγάλο μουσείο είναι η άνευ όρων παράδοση στην ομορφιά. Νομίζω σ’ αυτό αναφερόταν ο Sebald όταν μιλούσε για μια αίσθηση ιλίγγου από το ταξίδι, αυτό είχε κατά νου ο Σέρχιο Πιτόλ όταν έλεγε πως είμαστε οι πίνακες που έχουμε κοιτάξει και δήλωνε πως «εντέλει, μόνο η πνευματική ζωή μετράει. Μόνο οι καρποί της σκέψης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας δικαιολογούν πραγματικά την παρουσία του ανθρώπου στον κόσμο». Κάθε λεπτό παραμονής στην Albertina επαληθεύει τέτοιες δηλώσεις.
Λίγους δρόμους κάτω από την κεντρική Albertina (όπου πολλοί εσφαλμένα πηγαίνουν ψάχνοντας τους πίνακες του Κλιμτ, ενώ αυτοί βρίσκονται αλλού) υπάρχει το λιγότερο δημοφιλές παρακλάδι της, η Albertina Modern, ένα ήσυχο, συμμαζεμένο μουσείο με ενδιαφέρουσες περιοδικές εκθέσεις. Φέτος το καλοκαίρι μάς μυεί στν φωτογραφία της Jitka Hanzlová που εγκατέλειψε τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία Της Τσεχοσλοβακίας, για να περάσει στη Γερμανία και να γίνει μία εκπληκτική φωτογράφος. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο επιδραστικές γυναίκες στη φωτογραφία, ενώ έχει βραβευτεί με διάφορες αφορμές. Η σόλο έκθεσή της στην Albertina Modern περιλαμβάνει σημαντικές φωτογραφίες από τα δάση όπου έπαιζε μικρή, το χωριό της και το Βερολίνο της δεκαετίας του ’90, μία πόλη-επίκεντρο της κοσμογονικής αλλαγής.
Πράγματα που με κάνουν να πιστεύω στην ανθρωπότητα αυτή την εβδομάδα
Ολα τα μουσεία που δεν χώρεσαν στη λίστα μου, αλλά τα αγαπώ, γιατί έχω ηρεμήσει, συνέλθει και συνδεθεί εκεί μέσα. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, για το οποίο σας λέω συνέχεια, γιατί μ’ ενθουσιάζει, το μουσείο σύγχρονης τέχνης, αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας MAAT στη Λισαβόνα και όλες οι διαδρομές που οδηγούν σε αυτό με τα πόδια (ατέλειωτη πεζοδρομημένη έκταση κοντά στο νερό). Οι άνθρωποι που βάζουν προσωπικό στόχο μία λίστα με βιβλία και ταινίες για το καλοκαίρι και τον πετυχαίνουν. Η ιδέα πως το καλοκαίρι μπορεί να είναι εποχή μεταμορφώσεων ή τουλάχιστον μία σπουδή στην τέχνη της φυγής.
