Επειδή έχω μετακομίσει πολλές φορές σε διάφορες χώρες και πόλεις, ακόμα και βιβλία που τα είχα διπλά έχουν χαθεί. Ετσι, θα σας πω τώρα από μνήμης κάτι. Ενα βιβλίο που αγόραζα συνέχεια ήταν το The Lesser Bohemians της Ιμιρ Μακμπράιντ. Είχα πάθει κόλλημα, γιατί ήμουν εικοσικάτι κι αυτό το βιβλίο είναι απροκάλυπτα κουλ. Μια κοπέλα πηγαίνει στο Λονδίνο τη δεκαετία του 1990 να σπουδάσει στη δραματική σχολή. Θέατρο, λογοτεχνία, έρωτες, παμπ, σεξ, βροχή και ζεστά ντουζ. Το διάβαζα συνέχεια και μετά το έχανα, το δάνειζα σε κάποιον, μου το υπεξαιρούσε, το έδινα σ’ ανθρώπους που δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν την αξία του, που δεν θα ένιωθαν μαζί του, όπως εγώ. Σ’ έναν που δεν του άρεσε δεν έχω ξαναμιλήσει.
Πώς να εξαφανιστείς εντελώς
Το βιβλίο αυτό μού έδινε μια αίσθηση που δυσκολεύομαι να περιγράψω. Μια ήσυχη, υπέροχη εξαφάνιση. Μ’ έκανε να να νιώθω εκτός με τον κουλ τρόπο. Νέα και ζωντανή και άτρωτη, και ότι κάτι συναρπαστικό θα συμβεί αρκεί να μπεις σε μια παμπ μια βροχερή μέρα, να βγάλεις το τσαλακωμένο αντίτυπο των Δαιμονισμένων από την τσέπη και να διαβάσεις στη γωνία σιγοπίνοντας τις γκίνες (νομίζω η φοιτήτρια στο βιβλίο ερωτεύεται έναν πολλά χρόνια μεγαλύτερό της μποέμ ηθοποιό που διαβάζει Ντοστογιέφσκι στα μπαρ).
Και το σημερινό κείμενο σχετίζεται, πλαγίως, με τη θεματική που μας απασχόλησε την προηγούμενη εβδομάδα (χάρηκα που σας άρεσε). Πώς γίνεται να εξαφανιστείς; Να αισθανθείς την έλξη για έναν συνδυασμό τόπου και χρόνου που δεν υπάρχει πια (το Λονδίνο του 1990) και μετά να το αφήσεις να σε καταπιεί; Μιλάω για το είδος της ταξιδιάρικης απορρόφησης που αναδιατάσσει τον χρόνο και τα βαριά έπιπλα του εσωτερικού σου κόσμου. Οπως όταν ακούς Σιγκέο Σεκίτο. Πώς γίνεται να βρεις στην ακινησία της ανάγνωσης μια όρεξη για ζωή που έρχεται σαν παγωμένος αέρας από ένα μέρος που δεν έχεις πάει. Ε, λοιπόν, πολλά χρόνια μετά από εκείνη τη φορά που είχα ερωτευτεί τη Μακμπράιτ, με βρήκε η Ia Genberg.
Οι Λεπτομέρειες
Η Ia Genberg (1967) είναι Σουηδή δημοσιογράφος και συγγραφέας. Το βιβλίο της Οι Λεπτομέρειες κυκλοφορεί σε πολλές γλώσσες με επιτυχία (στα ελληνικά από τις Gutenberg), εδώ μάλιστα μπορείτε να δείτε την ποπ σταρ Dua Lipa να διαβάζει ένα μικρό απόσπασμα. Είναι το μποέμ ανάγνωσμα του καλοκαιριού. Mια γυναίκα που ερωτεύεται τη Γιοχάνα, ψάχνει τη Νίκι στην Ιρλανδία, κυοφορεί το παιδί του Αλεχάντρο, αλλάζει διαμερίσματα, πίνει στις παμπ, τρώει στην κρεπερί Φίρα Κνοπ, όπου πάντα επικρατεί νηνεμία, τσιγαρίλα και χαλαρή ατμόσφαιρα, διαβάζει απ’ το πρωί. Το βιβλίο δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μια αριστουργηματική αναπόληση των σχέσεων αυτής της γυναίκας σε διάφορα μέρη. Σε διάφορους χρόνους.
Είναι η εποχή που μια παλιά σχέση σου γίνεται σκέτη φράση. Μπορείς να πεις «δεν είμαστε πια μαζί» και τέλος. Η αφηγήτρια χωρίζει σε κάποιον σταθμό τρένου, το μελόδραμα υπονοείται, δεν γράφεται ποτέ, της Genberg της κόβει πολύ (συγγραφικά μιλώντας). Δεν υπάρχει ίντερνετ. Δεν πρέπει ν’ ακολουθήσεις τη γραφειοκρατία της εξαφάνισης, να σβήσεις τα ίχνη σου, να κάνεις αγωγή να μην σ’ ενοχλούν. Μπορείς απλά να επιβιβαστείς από τον κεντρικό σταθμό των τρένων τη Στοκχόλμης στην αμαξοστοιχία που καταλήγει στην Κοπεγχάγη.
«“Και ο Πάλε; Είσαι ερωτευμένη με τον Πάλε;”. Ηταν μια ερώτηση δίχως απάντηση, επειδή ο Πάλε είχε φύγει για ταξίδι πριν από δυο εβδομάδες και τώρα ήταν απρόσιτος, μ’ έναν τρόπο που κανένας δεν μπορεί να επιτύχει πια. Οταν αφήνεις κάποιον να φύγει σημαίνει κυριολεκτικά ότι αφήνεις κάποιον να χαθεί». Οι άνθρωποι που συναναστρέφεται η αφηγήτρια είναι λίγο μποέμ, λίγο κουνημένοι, άτομα, που, όπως λέει η ίδια, στη σύγχρονη εποχή θα είχαν πάρει τη διάγνωση, όμως τότε, λίγο πριν από το 2000, ήταν άτομα που έμπαιναν και έβγαιναν στη ζωή των γύρω τους σαν σίφουνες.
Δεν ρομαντικοποιεί κάτι, εκτός από τα νιάτα και τη δύναμη της ανάγνωσης. Διαλέγοντας, όμως, να μην καταφύγει στις εύκολες λέξεις της εποχής μας που ιατρικοποιούν και συρρικνώνουν την ανθρώπινη εμπειρία, μας αφήνει να ρίξουμε ματιές στον κόσμο της Νίκι –που είναι απροσάρμοστη, ψεύδεται κι έχει ξεσπάσματα θυμού– ή της Μπιργκίτε, που δοκιμάζει θρησκείες, εναλλακτικές θεραπείες και ταξίδι με οτοστόπ, αλλά παραμένει αγχώδης και ρηχή. Ζόρικες σχέσεις, κακοποίησης θα έλεγε κανείς, αλλά μια συγγραφέας μπορεί και καλύτερα. Σχέσεις σκέτο. Με όλο το βάθος τους. Με τις δαχτυλιές και τα φτερά που αφήνουν στον εσωτερικό μας κόσμο.
Τελικά είναι σημαντικές οι σχέσεις μας με τους άλλους;
Η αφηγήτρια σκέφτεται μερικές από τις σχέσεις της ζωής της, αλλά φτιάχνει ένα πλεχτό που μιλάει και για την εποχή. Για το πώς ήταν να είναι κανείς νέος στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ν’ αλλάζει διαμερίσματα, να επικοινωνεί με σημειώματα και σταθερό τηλέφωνο, να ψάχνει φίλες που εξαφανίστηκαν από κάποια βροχερή παμπ της Ιρλανδίας, να δίνει ραντεβού στην πύλη του Βραδεμβούργου και να μην πηγαίνει ποτέ. «Είχα πάρει πάνω από μία πλήρη δόση μαγείας στη ζωή μου, συχνά σε συναντήσεις με άλλους ανθρώπους», λέει η αφηγήτρια που όταν έχει χανγκόβερ η συγκάτοικος Σάλι της προσφέρει την ήσυχη παρουσία της, καφέ, γιαούρτι και θαλπωρή στο τραπεζάκι της κουζίνας. Μια ταινία παίζει στο βίντεο, νοικιασμένη από κάπου, σαν παρηγοριά στα μετόπισθεν.
Με την ψυχική πάθηση να κυνηγάει την αφηγήτρια από την πρώτη σπουδαία σχέση (με τη μαμά), μέχρι τις ερωτικές σχέσεις της με ανισόρροπες γυναίκες και αναξιόπιστους άνδρες (το ερωτικό προσκύνημα στο σώμα του Αλεχάντρο την αφήνει μόνη με ένα μωρό), η αφηγήτρια απλώνει το τζελ της κατανόησης και της αγάπης πάνω στο τραύμα, ενώ η ζωή πάντα προχωρά, μέσα από θανάτους, γεννήσεις, αποτυχίες, μεθυσμένες συζητήσεις, γέλια και κλάματα. Σε κρεπερί, σταθμούς τρένων, διαμερίσματα που αλλάζουν χέρια και παγωμένες σουηδικές λεωφόρους. «Σε κάποια από τις πάμπολλες ρωγμές της ζωής».
Στις Λεπτομέρειες η παγκοσμιοποίηση, οι πολιτικές αλλαγές κ.λπ. βρίσκονται στο φόντο, συνθέτουν, όμως, ένα από τα νήματα του πλεχτού. Δεν κέρδισαν το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ του 2024, αλλά καθώς τις διάβαζα σκέφτηκα ένα άλλο έργο από μία γυναίκα συγγραφέα που θαυμάζω και που μερικές φορές περπατώντας στο Βερολίνο φαντασιώνομαι πως την βλέπω να πίνει μόνη τον καφέ της. Μιλώ φυσικά για το βιβλίο Kairos της Ερπενμπεργκ, όπου παρακολουθεί κανείς το ξετύλιγμα του προσωπικού (μία κακοποιητική σχέση μ’ έναν φαινομενικά μποέμ τύπο, συγγραφέα, Αριστερό κ.λπ.), ενώ από πίσω και γύρω τους μαίνονται κοσμογονικές αλλαγές, ξηλώνεται το καθεστώς της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Αυτό ήταν τελικά και το βιβλίο που πήρε το Booker, αλλά εσείς δεν χρειάζεται να διαλέξετε.
Πράγματα που με κάνουν να πιστεύω στην ανθρωπότητα αυτή την εβδομάδα
Αυτή εδώ η playlist που έφτιαξε η Πολωνή μουσικός Hania Rani για όσες/όσους θέλουν να εξαφανιστούν για περίπου 60 λεπτά. Ιδίως το κομμάτι Υπάρχουν Ευκολότεροι Τρόποι Να Εξαφανιστείς, Αλλά Εγώ Είμαι Καλή Μόνο Σε Αυτόν (There Are Easier Ways To Disappear, But I am Only Good At This One που συνοψίζει και τα κίνητρά μου για τη σημερινή μας επικοινωνία. Η ιδέα πως χάνεται κανείς για ένα καλοκαίρι σε κάποια σκανδιναβική πόλη, χωρίς να δώσει αναφορά, γυρίζει, είναι πιο ζεν. Οι φίλες μου και η ευτυχία να μεγαλώνω μαζί τους εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
