Κατάληψη!
Προχωρώντας σ’ έναν κεντρικό δρόμο του Βερολίνου το μάτι μου πέφτει πάνω σε μια αφίσα που καλεί σε διαδήλωση και διαμαρτυρία στα γραφεία της Τέσλα. Να καταλάβουμε τις εταιρείες, όπως αυτές έχουν εποικίσει τη σκέψη μας. Μπορεί να σας φαίνεται τραβηγμένο. Να σας θυμίσω, όμως, την υποτίμηση που επέδειξε στη χώρα ο «πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου» όταν παρενέβη ανοιχτά στην εκλογική διαδικασία και καθύβρισε τον τότε εκλεγμένο αρχηγό της Γερμανίας. Σκεφτείτε ακόμη πόσα χρήματα δαπανήθηκαν προκειμένου να επηρεαστεί το εκλογικό αποτέλεσμα υπέρ της ακροδεξιάς. Η παγκόσμια ακροδεξιά βλέπει την Ευρώπη σαν ξοφλημένη γριούλα.
Προσωπικά έχω βαρεθεί να ξεκινάω τη μέρα μου διαβάζοντας τι έκαναν ή είπαν διάφοροι πανίσχυροι και ζάπλουτοι νάρκισσοι που εχθρεύονται το μέρος όπου ζω. Με κάνει να νιώθω ακόλουθος, υπηρετικό προσωπικό στην κατοικία τους: για να επιβιώσω πρέπει να ψυχανεμίζομαι τα γούστα τους και εάν στραβοκοιμήθηκαν. Αραγε να νιώθουν κι άλλοι έτσι;
Οχι πια Φιλαράκια για μένα
Οπως όλες οι φίλες μου, στο σχολείο έβλεπα Τα Φιλαράκια και το Σεξ Εντ Δε Σίτι. Ηθελα να τρώω κινέζικο απ’ έξω, σε κουτί, να ζω αγχωτική ζωή στη Νέα Υόρκη. Στο φροντιστήριο μάθαινα αγγλικά. Στο προπτυχιακό κατέβαζα παράνομα το Μόντερν Φάμιλι και άλλες σειρές που απεικόνιζαν μια γη της επαγγελίας κάπου στην Καλιφόρνια. Στο πανεπιστήμιο μού την έσπαγε που δεν είχαμε καφετέρια με ανθυγιεινό φαγητό. Χρησιμοποιούσαμε, όμως, τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των αμερικανικών πανεπιστημίων που μύριζαν φρεσκάδα. Τρώγαμε ντελίβερι φτερούγες κοτόπουλου και πατάτες με μαγιονέζα. Είχαμε γεννηθεί μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και ήμασταν αποτέλεσμα της επικράτησης της Αμερικής στις φαντασιώσεις, στη διαφήμιση και στις οθόνες.
Είχαμε κυριολεκτικά γαλουχηθεί με ποπ τραγούδια εκείνης της πλευράς του Ατλαντικού – δεν μπορώ καν ν’ αρχίσω να σας λέω τα χιτ. Είχαμε μάθει να καταναλώνουμε οποιοδήποτε θέαμα μάς σέρβιρε η χώρα: μελόδραμα, στρατιωτικά αεροπλάνα, φέρετρα τυλιγμένα σε σημαίες, μπάσκετ, ριάλιτι εύρεσης συντρόφου, όλα αλέθονταν στη μηχανή του κιμά ενός non-stop διασκεδαστικού προγράμματος που μπορούσες να το ρουφήξεις μαζί με αναψυκτικό. Η ηγεσία Τραμπ μοιάζει με εφιαλτικό σίκουελ όπου η χρήση ειδικών εφέ, σημαίας και δραματικών κορυφώσεων έχει παραγίνει. Επίσης, η γενιά των Ευρωπαίων που ανατράφηκε με την ιδέα του «τέλους της Ιστορίας» διαπιστώνει πως τίποτα δεν έχει πραγματικά τελειώσει. Και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι κακομαθημένη μεγαλοαστή στην Πέμπτη Λεωφόρο, αλλά κάποια που αν ζούσε αλλού μπορεί να μην μπορούσε να πάει γυναικολόγο. Κι αναρωτιέσαι πού είναι ωραία να ζει κανείς και σε τι είδους κράτος/ένωση κρατών;
Η Ευρώπη… κουλ;
Ετσι, παρόλο που κανείς δεν έχει κλάψει μπροστά από την οθόνη του βλέποντας τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να τυλίγει κάποιον ήρωα χολιγουντιανού δράματος μετά από μία επιτυχημένη εξολόθρευση Ινδιάνων/εξωγήινων/εσωτερικών εχθρών, η ξενέρωτη και κάπως ήσυχη λειτουργία των –οπωσδήποτε προβληματικών– ευρωπαϊκών θεσμών ασκεί μία περίεργη γοητεία. Είναι κάπως ξεκούραστο να βλέπεις γυναίκες ν’ ασχολούνται με την πολιτική χωρίς να υποτιμώνται ή να κερδίζουν στα μάτια του κοινού εάν υποτιμώνται λόγω φύλου. Η σιχαμένα βαρετή διαδικασία νομοθέτησης –σε τεράστιο βαθμό τεχνοκρατική και εκτός του βλέμματος του απλού κόσμου που αισθάνεται αποξενωμένος από την Ενωση– τουλάχιστον αποκλείεται να τιναχτεί στον αέρα επειδή κάποιος τεχνο-ολιγάρχης θα κλείσει ολόκληρους τομείς του δημοσίου. Τα ανθρώπινα δικαιώματα εξακολουθούν να παίζουν ρόλο και να διαφυλάσσονται από σοβαρά δικαστήρια.
Παρά την τεράστια πληγή που αποτελεί η κυνική διαχείριση του Μεταναστευτικού-Προσφυγικού σε ό,τι αφορά την ηθική συγκρότηση της Ευρώπης, υπάρχουν κανόνες δικαίου με κάποιο στοιχειώδες κύρος. Σε κάθε περίπτωση, όταν παραβιάζονται οι ηθικές βάσεις του πολιτισμού μας, π.χ. επειδή πνίγονται παιδιά στα σύνορα, κανείς δεν το παρουσιάζει σαν λύση στο «πρόβλημα της εγκληματικότητας». Παρά την υπερσυγκέντρωση δυνάμεων στα χέρια της Επιτροπής, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τη Φον ντερ Λάιεν να απολύει το «κατεστημένο των Βρυξελλών». Αν κάποιος στέλνει τηλεπερσόνες, αθλητές και λοιπούς άσχετους στα έδρανα του Κοινοβουλίου αυτός είναι το εκλογικό σώμα κάποιων χωρών (βλ. Ελλάδα). Δύσκολα, όμως, μπορεί να φανταστεί κανείς όλους αυτούς τους παροπλισμένους καλαθοσφαιριστές να γίνονται τύραννοι.
Και παρόλο που η ελευθερία του λόγου έχει τρωθεί σε χώρες όπως η Γερμανία, εξαιτίας της προσκόλλησης διαδοχικών κυβερνήσεων στην υποστήριξη των απαράδεκτων πεπραγμένων του Ισραήλ στη Γάζα, τουλάχιστον κανένας σοβαρός άνθρωπος στην Ευρώπη δεν αντιλαμβάνεται τη λειτουργία θεσμικών μέσων ενημέρωσης σαν «απειλή στην ελευθερία της έκφρασης». Εξαιρετικά σπάνια πολιτικά πρόσωπα μηνύουν δημοσιογράφους ή παρεμβαίνουν ευθέως στις επιλογές της αρχισυνταξίας. Ακόμη κι όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, η ενέργεια θεωρείται σκανδαλώδης, ντροπιαστική, ανυπόληπτη, όχι κάποιου είδους σταυροφορία στο όνομα της liberty και η χώρα όπου γίνονται αυτά, όπως ξέρουμε από δική μας εμπειρία, κατρακυλάει μερικές θέσεις στους δείκτες ελευθερίας της Ε.Ε. Οι πολίτες δεν φοράνε καπέλα σαν κακόμοιροι οπαδοί σέχτας, ούτε ηδονίζονται που σπάνε τα ταμπού και τα γρανάζια της εξουσίας γουργουρίζουν με κυνισμό μπροστά τους.
Ο Economist το γυρίζει
Το περιοδικό Economist, που χρόνια τώρα κυρίως προβλήματα βλέπει στη γερασμένη και παλιά ήπειρο, το γυρίζει. Σε πρόσφατο άρθρο του ισχυρίζεται πως η Ευρώπη παρέχει στους πολίτες της αυτά που άλλοτε υποσχόταν η Αμερική. Ελευθερία, την ευκαιρία να διεκδικήσουν την ευτυχία τους (θυμηθείτε το αμερικανικό «δικαίωμα στην ευτυχία»). Λέει, λοιπόν, ο Economist (The Thing About Europe: it’s the actual land of the free now) πως, ναι, οκέι, μπορεί οι Ευρωπαίοι να γερνάνε και να παίρνουν υπερβολικά πολλές αναρωτικές, αλλά, τουλάχιστον διαθέτουν φαρδιά, ασφαλή πεζοδρόμια, τα παιδιά τους δεν κάνουν ασκήσεις εκκένωσης της αίθουσας σε περίπτωση επίθεσης με οπλυπολοβόλο, οι ηλικιωμένοι δεν χρεοκοπούν επειδή χρειάζονται φάρμακα.
Θα προσέθετα: επικρατεί ένας τρόπος ζωής που δεν είναι αηδιαστικά αποτελεσματικός. Που δεν έχει σαν κέντρο της το λάπτοπ ή το γραφείο, αλλά και το πάρκο και το καφέ. Φυσικά και στην Ευρώπη έχουν παραδοθεί στην κερδοσκοπία πεδία της ζωής που ενδεχομένως να μην «κάνουν» για εμπορεύματα: η στέγη, η υγεία κ.λπ. Ωστόσο, όχι χωρίς αντίσταση/αντίλογο. Η Ευρώπη, παρόλο που έχει αποτύχει να διατηρήσει τις εισοδηματικές ανισότητες σε κάποιο στοιχειωδώς λειτουργικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ρήγματα μέσα στις κοινωνίες της, τουλάχιστον διαθέτει ακόμη προνοιακά προγράμματα και δωρεάν ή οικονομικές υπηρεσίας υγείας. Ενα καλό πτυχίο σ’ ένα αξιοπρεπέστατο, αλλά καθόλου φανταχτερό γερμανικό πανεπιστήμιο, δεν κοστίζει μια περιουσία. Μια επίσκεψη σε μουσείο δεν είναι ακραία ακριβή, λόγω χρόνιων επενδύσεων στον πολιτισμό (που, δυστυχώς, τώρα κόβονται). Διάφορα κράτη-μέλη (όχι η Ελλάδα) δαπανούν χρήματα ώστε να προωθείται η λογοτεχνία τους ή να είναι οικονομικό το εισιτήριο στο θέατρο.
Χωρίς να ισχυρίζομαι πως όλα πάνε καλά, λέω πως η Ευρώπη θα μπορούσε επιτέλους να επανεξετάσει τις αξίες, τις προτεραιότητες και την ψυχή της. Το ξενέρωμα με την Αμερική φυσικά δεν σημαίνει πως η Ευρώπη θα ερωτευτεί τον εαυτό της. Το Τόκιο, η Κορέα, ο πολιτισμός από την Κίνα, αυτά φέρνουν τώρα ίλιγγο στο μυαλό.
Πράγματα που με κάνουν να πιστεύω στην ανθρωπότητα αυτήν την εβδομάδα
Τα μοβ άνθη στα καπό των αυτοκινήτων. Τα λόγια αγάπης και πένθους στη λειτουργία της Μεγάλης Παρασκευής. Το κανάλι Netherlands Bach Society όπου μπορεί κανείς να βρει καταφύγιο απ’ όλους και απ’ όλα.
