Περπατώντας σε κάποιο δρόμο της Αθήνας σκεφτόμουν πόσο άσχημοι είναι οι δρόμοι που έχουν κυρίως μαγαζιά. Η μία μετά την άλλη προβλέψιμες αλυσίδες μού πουλούσαν παρόμοιες «μοναδικές εμπειρίες απόλαυσης». Η πλήξη αυτή δεν συναγωνιζόταν την πλήξη στον κυβερνοχώρο. Οι γύρω μου κοιτούσαν κινητό και δεν έδειχναν να περνάνε καλά. Στο φανάρι σκρόλαραν. Στα σταματημένα αμάξια σκρόλαραν. Περπατώντας το ίδιο. Κάποιος γνωστός τους θα έκανε κάτι απίστευτα συναρπαστικό κάπου χωρίς αυτούς. Μπουχουχου.
Για Να Νιωσεις Πρεπει Ν’ Αυξήσεις Τη Δόση
Έχετε παρατηρήσει πόσο επιθετική έχει γίνει η βιομηχανία της «ευεξίας»; Ξεκίνησε από μια αισχρή επένδυση στην ατομικότητα, για να γίνει πλήρης ψύχωση «αυτάρκειας»-η λέξη έχει ξιπασιά μέσα και παραπέμπει υπερβολικά στην αυταρέσκεια. Πουλώντας μας έναν «τρόπο ζωής» φτιαγμένο για έναν άνθρωπο μονάχα, η βιομηχανία της ευεξίας μάς δίδαξε να αναλαμβάνουμε την απόλυτη ευθύνη για τις προσωπικές μας επιλογές, σαν να γίνονται έξω από οποιοδήποτε πλαίσιο, ακόμη και έξω από τη ροή του χρόνου (δηλαδή σαν να μην έχουμε ηλικία, σώμα με ανάγκες, παρελθόν, γονίδια κλπ).
Έτσι, αν μπλέξεις με κάποιον χάλια σύντροφο, φταις γιατί δεν είδες red flags, δηλαδή δεν διέγνωσες προκαταβολικά κάποια «διαταραχή», δηλαδή δεν έχεις καταναλώσει αρκετό περιεχόμενο αυτοβοήθειας, οπότε γύρνα πίσω και κατανάλωσε κι άλλο. Μάς πήρε πολλά χρόνια και πολλή «χειραφέτηση», για να γυρίσουμε σε κάτι που μοιάζει υπερβολικά με την ντροπιασμένη αυτοενοχοποίηση των ανθρώπων σε άλλες εποχές όταν δεν είχαν «πάρει» καλή γυναίκα/καλόν άντρα.
Στο πλαίσιο της ίδιας βιομηχανίας όπου η επαφή με την πραγματικότητα είναι ανέπαφη και απουλοποιημένη, διδασκόμαστε ότι το μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε σε επίπεδο κλιματικής αλλαγής είναι να γίνει μαραθώνιος με οικολογικό μήνυμα. Είναι όλο παρανοικό: από τη μία αποθεώνεται η αυτοφροντίδα, αφού υπονοείται πως κανείς δεν θα απλώσει το χέρι να σε βοηθήσει, από την άλλη η ρητορική και η προπαγάνδα για το πώς οι παρέες φτιάχνουν ιστορία συνεχίζεται και τα σόσιαλ μίντια λειτουργούν και σαν τόποι δικτύωσης και επίδειξης επαφών, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες πληγωμένα άτομα βλέπουν Φιλαράκια, για να κοιμηθούν. Πλάι σ’ αυτά έχουμε και την «Ιδιωτικοποίηση Του Άγχους» για την οποία έχει γράψει εξαιρετικά ο Φίσερ (η Ακύρωση του Μέλλοντος).
Σ’ αυτές τις καουμπόικες, τάχα μου μοντέρνες, λογικές, έχει προστεθεί μία διαρκώς εντεινόμενη απελπισμένη προσπάθεια να είναι κανείς συναρπαστικός. Γίνονται τόσα συναρπαστικά πράγματα που μού ‘ρχεται να σκάσω. Άνθρωποι τρέχουν, ποδηλατούν και γίνονται τριαθλητές, ενώ σε οποιαδήποτε αργία υπάρχουν ενα εκατομμύριο «δρώμενα, δράσεις, προτάσεις», για να πάμε, εάν δεν βρισκόμαστε ήδη σε κάποια από τις 200 καλύτερες παραστάσεις για σήμερα.
Η Ζωή Μου Είναι Μάταιη Αλλά Υπερθεαματική
Έχετε παρατηρήσει πόσο επιθετικά μυώδη έχουν γίνει τα πρότυπα ομορφιάς για τα αγόρια; Πόσο εκτενές το skincare (περιποίηση δέρματος) ή η αποδοχή των πλαστικών και των «μικροεπεμβάσεων»; Αλυσίδες καλλυντικών χρησιμοποιούν στις διαφημίσεις εφηβάκια. Το έφηβο μπογιατίζεται και υπονοεί πως δεν έχει ρυτίδες, γιατί βάζει την κρέμα. Η χάλια αλήθεια, όμως, είναι πως όταν είσαι 19 δεν χρειάζεσαι κρέμα. Αυτό ελάχιστα ενδιαφέρει: η κρέμα πουλάει μια ψευδαίσθηση ελέγχου της ροής τους χρόνου. Απευθύνεται σ’ εκείνο το κομμάτι της αγοράς που θέλει να αισθάνεται πως ελέγχει τα νιάτα της. Μάς πουλάει δηλαδή την αποδοχή της ματαιοδοξίας μας και τον χειρισμό της.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο τα αγόρια που πρέπει να σηκώνουν βάρη και να καταναλώνουν θηριώδεις ποσότητες πρωτείνης, κοκαίνης και ατμού με γεύση φρούτου. Ούτε που τα κορίτσια καλούνται να επενδύουν διαρκώς τις αποταμιεύσεις τους στη βιομηχανία καλλυντικών. Το περίεργο είναι που καλούμαστε να παριστάνουμε και τους πολυάσχοχλους και τους υπερθεαματικούς. Πρέπει να δουλεύεις συνέχεια πάνω σε κάτι (γι αυτό σύγχρονοι ευκατάστατοι άνεργοι κάνουν δικό τους πρότζεκτ). Κι όταν δεν εργάζεται κανείς ψυχαναγκάζεται ν’ απαντά σε μηνύματα ή να κάνει πράγματα που δεν θέλει ή να αναμεταδίδει τα νέα του, αντί, για παράδειγμα, να διαβάζει Χάιντεγκερ.
Πρέπει να εργάζεσαι ή/και να διασκεδάζεις υπερβολικά. Μερικές φορές η ίδια η δουλειά συναντά τη διασκέδαση, πχ. σε κάποιο φρικιαστικό εταιρικό πάρτι ή σε σαδιστικές εκδηλώσεις της επιθυμίας για bonding από συναδέλφους/συνεργάτες. Όπως ακριβώς σε οποιαδήποτε δουλειά γραφείου όπου πρέπει να δείχνεις προθυμία και να δημιουργείς νέα εγχειρήματα, έτσι και στις πλατφόρμες του σύγχρονου διαδικτύου όπου εργάζεσαι δωρεάν για λογαριασμό της πλατφόρμας πρέπει να κάνεις ακριβώς το ίδιο. Να είσαι εφευρετική, διαθέσιμη και πρόθυμη. Σε όλα αυτά τα πεδία εποπτεύεσαι και αποθηκεύονται οι κινήσεις σου (τόσο στη δουλειά, όσο και στην πλατφόρμα).
Η παραμονή μας σε συγκεκριμένα σημεία στο ίντερνετ μοιάζει τόσο πολύ με απλήρωτη εργασία και η ώρα της πληρωμένης εργασίας περιλαμβάνει τόσο μεγάλες ποσότητες έκθεσης σε συγκεκριμένα σημεία στο ίντερνετ (ίνσταγκραμ, τικτοκ, γιουτιούμπ) που η πλήξη μεταφέρεται από το ένα στο άλλο, για να γίνει ο χυλός μέσα στον οποίο κολυμπάμε. Δεν σε πειράζει να βαριέσαι όταν σκρολάρεις στο ίνσταγκραμ, όπως ανέχεσαι να βαριέσαι στη δουλειά. Υποτίθεται πως όλ’ αυτά είναι κοινωνικώς αποδεκτοί τρόποι για να περνάς τη μάλλον μοναδική ζωή σου.
Hate Scrolling
Δεν είναι μόνο ο εθισμός μας σε άσχημα πράγματα-όπως η αρχική σελίδα του facebook που είναι για τα μπάζα ή το εξαντλητικά χάλια και ανατριχιαστικά χειριστικό βάιμπερ ή εκείνο το ενοχλητικό χαζοπούλι στο ντουολίνγκο-είναι και η ανάγκη μας να μισούμε και να συγκρινόμαστε. Είναι γαργαλιστικό να βλέπουμε πόσο χάλια περνάνε άνθρωποι που ξέρουμε. Παράλληλα μπορούμε να διαβάσουμε επιθετικά σχόλια σε οποιοδήποτε κανάλι του youtube-ακόμη και στα μέσα ενημέρωσης. Ιδανικά μπορούμε να μπούμε και να γράψουμε κάτω από τη δουλειά κάποιου ανθρώπου: «άντε από ‘κει ρε» και μετά να δούμε λίγο πόλεμο. Πόσοι από εμάς καταναλώνουμε το περιεχόμενο ηθοποιών χωρίς έργο και συγγραφέων χωρίς βιβλίο, απλώς για να νιώσουμε εκείνη τη σάπια ανατριχίλα που νιώθεις όταν τρως πίτσα και μετά και σοκολάτα απ’ το περίπτερο;
Όταν έχουμε έντονα άσχημα συναισθήματα το μυαλό μας μικραίνει.Ο κόσμος μας μικραίνει. Οι σκέψεις γίνονται επαναληπτικές/εμμονικές, σαν να γρατσουνιέσαι. Μπορείς να τσεκάρεις εβδομήντα χιλιάδες φορές τα μηνύματά σου όπως λέει ο Φίσερ στην Ακύρωση Του Μέλλοντος, αλλά ποτέ δεν θα ‘χεις αρκετά μηνύματα, ακόμη κι αν λαμβάνεις δέκα με το που σηκώνεσαι το πρωί. Η ζωή μας γραφειοκρατικοποιείται διαρκώς, ξανά και ξανά. Συντάσσουμε αναφορές με τα νέα μας, δηλώνουμε παρόντες ή απόντες στα μεγάλα γεγονότα της υφηλίου τα οποία μας «συνταράσσουν», αλλά όχι αρκετά. Γιατί δεν συμφωνούμε απλώς ότι είναι συντριπτικά βαρετό να ασχολούμαστε με το τι κάνουν οι άλλοι; Γιατί απλώς δεν συνειδητοποιούμε ότι άμα κοιτάξεις πάνω από πέντε βίντεο, δεν υπάρχει βίντεο αρκετά συγκλονιστικό να σού κρατήσει το ενδιαφέρον;
Πορνογραφία
Οι τεχνολογικές εταιρείες μας σκοτώνουν την καρδιά ταΐζοντας μας συγκινήσεις που φράζουν οποιοδήποτε συναίσθημα. Ακόμη και η πορνογραφία που καταναλώνεται στις πλατφόρμες είναι διαρκώς σκληρότερη. Κάποτε οι άνθρωποι έχαναν τα λογικά τους με δυο τρία βρώμικα κόμικς. Σήμερα, για να συγκινηθεί κανείς, γαλουχημένος καθώς είναι σε εικόνες γυμνού και βίας, πρέπει να συμβεί κάτι ακόμη χειρότερο και εξκλούσιβ. Είναι όπως με όλη τη βιομηχανία της διασκέδασης. Δεν αρκεί να πιεις μερικά ποτά, πρέπει να κάνεις και ναρκωτικά, να χτυπιέσαι, να γίνεις μπάχαλο. Είναι όπως με το φλερτ στο διαδίκτυο: μπορείς να στέλνεις σε καμιά δεκαριά ακάουντς κι ό,τι κάτσει.
Υπέρ Πλήξης
Είναι συγκλονιστικό, αλλά όσα περισσότερα βαρετά πράγματα κάνεις τόσο λιγότερο βαριέσαι. Στην εξέλιξη της «βαρετής», λόγιας μουσικής χωρίς λόγια, σε μία φούγκα, σε ένα πιανιστικό αριστούργημα, συμβαίνουν ένα τρισεκατομμύριο περισσότερα πράγματα απ’ ό,τι σ’ αυτές τις πρωινές ραδιοφωνικές εκπομπές που η μουσική του κλαμπατσίμπαλου σου ρουφάει τις ορμόνες της χαράς μέσα από τον εγκέφαλο, γιατί είναι ένα ερέθισμα έντονο, χαοτικό και θορυβώδες. Μήπως τελικά έχουμε υπερεκτιμήσει την ικανότητα του ανθρώπου να ξεκουράζεται μέσα στη σαχλαμάρα;
Σε ένα μεγάλο έργο, όπως στους Υπνοβάτες που σας ανέφερα πριν λίγες μέρες, ένα βιβλίο τάχα αργό, εκατοντάδων σελίδων, συμβαίνουν απείρως πιο συγκλονιστικά πράγματα απ’ ό,τι στα πόντκαστς με δολοφόνους και κουτσομπολιά που είναι σαν να σού παίρνουν την ψυχή μέσα από το ακουστικό για να τη ρίξουν κάπου. Υπερβάλω, αλλά είμαι παιδί της εποχής μου, η υπερβολή είναι το αγαπημένο μου εκφραστικό μέσο. Άλλο θέλω να πω: το υπερσυγκεντρωμένο διαδίκτυο που δομείται και αναπτύσσεται με τη λογική του «περιεχομένου»/κόντεντ είναι καταδικασμένο να είναι βαρετό, να παράγει θόρυβο και τελικά να μην μας αφορά πραγματικά. Είναι ένα μέρος τρομακτικό, άβολο, αποξενωτικό και οικείο, σαν εφιάλτης. Ο κόσμος μας ανοίγει και μεγαλώνει στην ευταξία και τη συγκροτημένη σκέψη, δεν είναι παράξενο που νιώθουμε χάλια μέσα σ’ αυτό το χαοτικό πανηγύρι.
Γι αυτό το υπερσυγκεντρωμένο διαδίκτυο, που διαψεύδει τις αρχικές προσδοκίες από το ίντερνετ, απαιτεί ένα επιχειρηματικό μοντέλο που συνδυάζει τον πιο απροκάλυπτο εναγκαλισμό εκτελεστικής εξουσίας-τεχνο-ολιγαρχίας (βλ. Μασκ, Ζούκερμπεργκ, Τραμπ), συν τον μαζικό εθισμό και τη χειραγώγηση εκατομμυρίων ανθρώπων προκειμένου να καταστεί πειστικό ένα ξεκίνημα της μέρας όπου τρώει κανείς το διανοητικό αντίστοιχο του γαριδάκια με γύρο. Και περνάει την υπόλοιπη μέρα διερωτώμενος γιατί δεν τού αρέσει η καροτοσαλάτα.
Πράγματα Που Με Κάνουν Να Πιστεύω Στην Ανθρωπότητα Αυτή Την Εβδομάδα
Αυτή εδω η εκπομπή του BBC με κλασική μουσική ειδικά διαλεγμένη για μελέτη, διαλογισμό και αληθινή εσωτερική γαλήνη (όχι απ’ αυτή που πουλάνε οι έμποροι ευεξίας). Η έκθεση Θόδωρος Γλύπτης, Αντί-Ανδρομικής στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και γενικά το γεγονός ότι το ΕΜΣΤ είναι επιτέλους ένα καλαίσθητο, γεμάτο μουσείο όπου μπορεί κανείς να επιστρέφει ξανά και ξανά και να βρίσκει κάτι καλό.
