Αγαπητή/αγαπητέ,
Παίρνω μια πρωινή πτήση από την Αθήνα για το Βερολίνο και λίγο πριν τον έλεγχο εγγράφων τυλίγομαι στο κασκόλ μου. Τα σύννεφα είναι χαμηλά. Στον χώρο στάθμευσης αεροσκαφών ρίχνει σκοτεινό ψιλόβροχο, οι επιβάτες αρχίζουν την γκρίνια που δεν ξέρεις εάν την εννοούν. Φοράω δύο κουκούλες κι ακουστικά, στις τσέπες του μπουφάν (που είναι σαν κατασκηνωτικός υπνόσακος) κουβαλάω τις Tρεις Γυναίκες του Μούζιλ, εφημερίδες και περιοδικά. Πασχίζω να οχυρωθώ στον προσωπικό μου μικρόκοσμο ώσπου να ολοκληρωθεί το βασανιστήριο της επιβίβασης όταν σ’ ακούω να τοποθετείς τα πράγματά σου με αγένεια ανάμεσα στις βαλίτσες των άλλων και να κάθεσαι κάπου μπροστά μου.
Το άγχος στο σώμα των παιδιών σου
Δεν μπορώ καν να σε κοιτάξω με οίκτο καθώς βυθίζομαι στο κάθισμά μου κι ακούω το χαλαρωτικό πιάνο στην εκπομπή του Olafur Arnalds στο BΒC. Η γυναίκα σου και τα παιδιά σου μάς βασανίζουν μιλώντας δυνατά και κοπανώντας τα πόδια τους, θέλουν να τραβήξουν την προσοχή του μπαμπά. Εσύ έχεις καθίσει λίγο μακριά τους, αλλά αυτό δεν σας εμποδίζει να μιλάτε πετώντας σαν μπαλάκια τις λέξεις σας πάνω απ’ τα κεφάλια μας.
Τα παιδιά σου εκδηλώνουν το εσωτερικευμένο τους στρες γκρινιάζοντας για την πίεση της καμπίνας. Εσύ λες για ένα αεροπλάνο που έπεσε στην Κορέα σαν να αντλείς μία ανώμαλη ικανοποίηση από τον βασανισμό των υπολοίπων, είσαι ολόκληρος άντρας και δεν μπορείς να μην κάνεις «μπου» στους γύρω σου, για να σού δώσουν σημασία. Ξέρεις τον ακριβή αριθμό των νεκρών, γιατί ανανεώνεις τη σελίδα στο κινητό σου ώσπου να σε διατάξουν να το βάλεις μέσα οι παιδονόμοι-αεροσυνοδοί. Τόσα πλήρωσες για αεροπορικά, δεν θα τις σεβαστείς κιόλας. Στις διακοπές σας στη Γερμανία θα μαλώσετε, όπως κάθε μέρα. Οταν γυρίσετε στην Ελλάδα θα πείτε «ήταν υπέροχα!».
Παράνοια
Ναι, οι οδηγίες χρήσης του αεροσκάφους ηχούν παράδοξες (πρέπει και να καθίσεις αναπαυτικά και να γνωρίζεις ότι «υπάρχει σωσίβιο κάτω από το κάθισμά σου»). Τα αεροδρόμια είναι σημεία μεταιχμιακά, μη τόποι ανάμεσα στους τόπους. Εχουν την παρανοϊκή οικειότητα των άψογων καναπέδων στα καταστήματα πώλησης επίπλων, αυτήν την ψεύτικη φρεσκάδα των πλαστικών λουλουδιών. Κανείς δεν μπορεί πραγματικά να χαλαρώσει σ’ ένα δωμάτιο στα ΙΚΕΑ, εάν δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει μπόλικη φαντασία. Κι ακόμα κι αν χαλαρώσει θα είναι δύσκολο ν’ αποτινάξει την εντελώς τρελή αίσθηση πως είναι playmobil ή lego, πως βρίσκεται σ’ έναν τόπο εκτός τόπου, αυστηρά ρυθμισμένο μέχρι την παραμικρή του λεπτομέρεια προκειμένου να βγάζει κάποιο στοιχειώδες νόημα.
Ως τόποι κατανάλωσης, εργασίας, ελέγχου και επιτήρησης τα αεροδρόμια δεν είναι ευχάριστα. Υπάρχει, όμως και άλλος τρόπος να τα δεις. Το φως είναι καλό για διάβασμα. Οι πίνακες αναχωρήσεων και αφίξεων θα κάνουν την καρδιά σου να χοροπηδήσει. Κι ύστερα: η τζούρα κρύου αέρα που προλαβαίνεις να εισπνεύσεις ανάμεσα στο αποστειρωμένο περιβάλλον της πύλης και στο αποστειρωμένο περιβάλλον του αεροπλάνου. Και το υπερθέαμα των συννέφων.
Παρόλο που αρκετοί φοβούνται τις αναταράξεις, εγώ τρελαίνομαι για τα σύννεφα. Υπάρχει κάτι βαθύτατα ονειρικό στην πλεύση μέσα σ’ ένα σύννεφο. Κουλουριασμένη πλάι στο παράθυρό μου, με βγαλμένα τα παπούτσια και τον Μούζιλ να πλέκει φράσεις στα γόνατά μου, απολαμβάνω τον άθλιο καφέ της αεροπορικής, καταβροχθίζω με αγάπη την ξαναζεσταμένη τυρόπιτα και κοιτάζω τις χώρες να περνούν σαν λέξεις στο στόμα του πιλότου.
Δεν ήμουν πάντα έτσι, έγινα
Εγκατέλειψα τον φόβο του αεροπλάνου το 2016, παρόλο που εκείνη τη χρονιά η Ευρώπη βρισκόταν σ’ έναν κλοιό τρομοκρατικής απειλής και το κλίμα ήταν τεταμένο. Για μένα, όμως, ήταν μια χρονιά ζωής στο εξωτερικό χωρίς καθόλου ευθύνες. Λογοδοτούσα μόνο στο ίδρυμα που μού ‘χε δώσει μία πολύ βολική υποτροφία και περνούσα μαθήματα-ένα από τα ελάχιστα πράγματα στα οποία είμαι όντως καλή.
Ο φόβος του αεροπλάνου έφυγε σαν ένας ενοχλητικός περιορισμός απ’ τα παλιά, όπως κόβεις την επαφή μ’ ανθρώπους που σού ρουφάνε τη διάθεση. Είχα αποφασίσει ν’ αλλάξω. Να μορφωθώ, να γίνω άλλη. Οπως όλοι οι χωριάτες με μόρφωση, ήθελα η χρονιά μου στο εξωτερικό, να είναι χρονιά μεταμόρφωσης, τεκτονικών αλλαγών που θα έβαζαν ανάμεσα σ’ εμένα και την άγνοια της παιδικής μου ηλικίας μία χιλιομετρική και μορφωτική απόσταση που δεν διανύεται εύκολα. Ενιωθα ικανή για κάτι τέτοιο, γιατί τα ψίχουλα της υποτροφίας μαζί με τις (τότε) χάλια διατροφικές συνήθειες (καφές, τοστ), το φοιτητικό πάσο για μουσεία και την ικανότητα να ποδηλατώ ή να περπατώ ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, μ’ έκαναν να νιώθω αδιανόητα πλούσια. Και όντως ήμουν.
Ηταν μία ελευθερία σχεδόν μεθυστική. Οταν συνειδητοποίησα ότι οι πτήσεις από το Αμστερνταμ για άλλα μέρη με ωραίους δρόμους και εξίσου σημαντικούς πίνακες στα μουσεία ήταν φθηνές, αποφάσισα ότι θα ξερίζωνα τον φόβο του αεροπλάνου. Αρκεί να πήγαινα μόνο μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη και για λίγα ευρώ θα μπορούσα να δω πίνακες στο Λονδίνο και μάλιστα συχνά. Οχι πως δεν μού έφταναν οι Ρέμπραντ και οι Βερμέερ, ενώ η φλαμανδική αναγέννηση με συγκινεί ακόμη βαθύτατα. Αλλά και πάλι, ήθελα να πάω στις Tate να προσκυνήσω, ποιος θα μ’ εμπόδιζε; Αφού όπως είπα ήμουν πλούσια με τα 800 ευρώ για φοίτηση στο εξωτερικό το μόνο εμπόδιο ήταν οι δικοί μου περιορισμοί.
Κάνοντας τη δουλειά
Αρχισα να βλέπω βιντεάκια στο youtube με πτήσεις υποβάλλοντας τον εαυτό μου σε μία μικρή δοκιμασία έκθεσης. Κοίτα αυτό το αεροπλάνο που προσγειώνεται χωρίς κανένα πρόβλημα εκατό φορές τη μέρα και σταμάτα να πιστεύεις πως είσαι το κέντρο του κόσμου, είπα. Αποφάσισα να ενημερωθώ αναλυτικά για τις τυπικές λειτουργίες του αεροπλάνου, ώστε να μην φαντάζομαι ότι κάτι τρέχει όταν το θηρίο παράγει τους νορμάλ θορύβους του. Εκανα διαλογισμό-όντως. Συνειδητοποίησα ότι η ενηλικίωση περιλαμβάνει το να μην πετάς το άγχος σου στα μούτρα των άλλων και να μην μεταβιβάζεις σε παιδιά και συντρόφους την χαοτική σου ανασφάλεια. Συγχώρεσα αυτούς που μού το είχαν κάνει κλπ.
Αλλά άλλο ήταν το θέμα. Είχα κίνητρο. Πίνακες και γλυπτά, φαγητά σε άγνωστα μέρη! Ετσι, το πήρα απόφαση, δεν ήθελα να ζήσω μόνο σ’ έναν τόπο. Σιγά σιγά αποδέχθηκα τις μεταβάσεις σαν μία μικρή θητεία στη δύσκολη πίστα της ελευθερίας. Μία διαδρομή με λάθη και λάθη και στο τέλος φως.
Πράγματα που με κάνουν να πιστεύω στην ανθρωπότητα αυτή την εβδομάδα
Η ιδέα πως μια νέα χρονιά είναι μια νέα αρχή. Η ικανότητα των ανθρώπων να γίνονται άλλοι και ν’ αρχίζουν ξανά. Η συγκινητική ζωντάνια των μεταμορφώσεων. Οι ιστορίες από την Οδύσσεια μέχρι τον Αρχοντα Των Δαχτυλιδιών, όπου κάποιος περνάει από τέρατα και συμπληγάδες ώσπου να φτάσει σ’ ένα απάνεμο καταφύγιο που μπορεί και να υπάρχει μόνο στο κεφάλι του.
