ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Το σοκ από το νέο σκάνδαλο που ταρακούνησε αυτή την εβδομάδα τις Βρυξέλλες, ακριβώς τρία χρόνια μετά το πολύκροτο Qatargate, κράτησε μόνο λίγες ώρες. Oσες δηλαδή κυριαρχούσε σε πηχυαίους τίτλους στα διεθνή μέσα ενημέρωσης η είδηση της κράτησης και ανάκρισης από τις βελγικές αρχές της πρώην επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι και του Στέφανο Σανίνο, ανώτατου αξιωματούχου της Κομισιόν για κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Οι τίτλοι έγιναν άμεσα «βούτυρο στο ψωμί» της Μόσχας και του Βίκτορ Ορμπαν, που έσπευσαν να στηλιτεύσουν τις «διεφθαρμένες Βρυξέλλες».
Γι’ αυτό το αρχικό μούδιασμα εξελίχθηκε γρήγορα σε βαθιά δυσανασχέτηση για τις επιπτώσεις εκείνου που αρκετοί αξιωματούχοι και διπλωμάτες αποκάλεσαν στην «Κ» «πλήγμα για το κύρος» (reputational damage) της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των θεσμών της σε μια ιδιαίτερη πολιτικά στιγμή για την Ευρώπη, που αντιμετωπίζει ταυτόχρονα τις γεωπολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και τον διαρκή πόλεμο των εσωτερικών εχθρών της, κυρίως της Ακροδεξιάς.
Μαχαιριές
Τα πολιτικά ανακλαστικά –ώριμα πια καθώς πρόκειται για το τρίτο μεγάλο σκάνδαλο και το δεύτερο εντός έτους– οδήγησαν αξιωματούχους από τα τρία θεσμικά όργανα της Ε.Ε. να λάβουν άμεσα αποστάσεις από εκείνους που μέχρι χθες συνεργάζονταν στενά, ενώ αρκετοί διπλωμάτες έβγαλαν τα «μαχαίρια» και επιδόθηκαν σε αιχμηρά σχόλια για τους άλλοτε ισχυρούς, αλλά πλέον πρώην προϊσταμένους τους.
Το βαρύ πολιτικό κλίμα στις Βρυξέλλες, εξάλλου, οδήγησε τη Φεντερίκα Μογκερίνι να παραιτηθεί τελικά από τη θέση της πρυτάνεως του Κολεγίου της Ευρώπης και σε «πρόωρη» σύνταξη τον Στέφανο Σανίνο, που θα αποχωρήσει από τη θέση του γενικού διευθυντή της Κομισιόν για την περιοχή της Μέσης Ανατολής «έως το τέλος του χρόνου», σύμφωνα με εκπροσώπους της Κομισιόν.
Η ιστορία, πάντως, της υπόθεσης έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς ξεκίνησε ως μια «ευγενής ιδέα για την ενίσχυση της ίδιας της Ε.Ε. και του ρόλου της στην παγκόσμια σκηνή, για να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκό εφιάλτη τόσο για το ”μπλοκ”, όσο και για τους πρωταγωνιστές της», αναφέρει στην «Κ» πρώην ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Η πρώην επικεφαλής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας εξωτερικής δράσης της Ε.Ε. (ΕΥΕΔ), τέως πλέον πρύτανης του Κολεγίου της Ευρώπης στην Μπριζ του Βελγίου, Φεντερίκα Μογκερίνι και ο ισχυρός, πρώην γενικός γραμματέας της ΕΥΕΔ Στέφανο Σανίνο είχαν κοινό όραμα: τη δημιουργία Διπλωματικής Ακαδημίας της Ε.Ε., εξηγεί η ίδια πηγή, καθώς «η ΕΥΕΔ δεν είχε ποτέ καταφέρει μια esprit de corps, δηλαδή μια συναντίληψη των στελεχών για τα κοινά γεωπολιτικά ζητήματα» και αυτό το «κενό» ήθελαν να καλύψουν η Μογκερίνι και ο Σανίνο, με την εκπαίδευση διπλωματών που θα εργάζονταν για την Ε.Ε. και όχι για τα κράτη-μέλη, όπως γίνεται σήμερα. Ομως, κατά τον ίδιο κατάφεραν να εμπλακούν «σε μια μάλλον, διοικητική τσαπατσουλιά» και όχι σε υπόθεση «προσωπικού πλουτισμού», όπως συνέβη με το Qatargate.
Η –κατά τον πρώην αξιωματούχο– «διοικητική τσαπατσουλιά» αφορά τη γνώση εκ μέρους της Μογκερίνι εμπιστευτικών πληροφοριών του σχετικού διαγωνισμού αρκετών εκατομμυρίων ευρώ, προκειμένου το Κολέγιο να αναλάβει το εν λόγω πιλοτικό πρόγραμμα για τη Διπλωματική Ακαδημία έναντι άλλων διεκδικητών, όπως το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας (EUI), εκείνο του Μάαστριχτ και της Μαδρίτης.
«Γκρίζος» διαγωνισμός – Η Ιταλίδα αξιωματούχος είχε πρόσβαση σε εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικά με τον διαγωνισμό για τη Διπλωματική Ακαδημία, η οποία τελικά ανατέθηκε, μαζί με πολλά εκατομμύρια, στο Κολέγιο της Ευρώπης, στο οποίο η ίδια ήταν πρύτανης.
Πέντε χρόνια μετά
Κατόπιν άγνωστης καταγγελίας και ύστερα από πέντε χρόνια –γεγονός που δημιουργεί σε αρκετούς ερωτήματα– προκλήθηκε έρευνα «για απάτη και διαφθορά, που σχετίζεται με δημόσιες προμήθειες, σύγκρουση συμφερόντων και παραβίαση επαγγελματικού απορρήτου» εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) και που οδήγησε στη σύλληψη των δύο και του Τζέζαρε Ζεγκρέτι, διευθυντικού στελέχους του Κολεγίου.
Ευρωπαίος διπλωμάτης θυμήθηκε, μάλιστα, ότι κατά την έναρξη του πιλοτικού προγράμματος της Ακαδημίας, τον Οκτώβριο του 2022, ο Σανίνο, τότε γενικός διευθυντής της ΕΥΕΔ, είχε ευχαριστήσει τη Μογκερίνι που «έτρεξε» το πρόγραμμα «σε χρόνο-ρεκόρ» με σκοπό να διδάξει τους επίδοξους διπλωμάτες «πώς λειτουργεί το σύστημα εκ των έσω». Γι’ αυτό ο ίδιος σχολιάζει σκωπτικά ότι «οι Ισπανοί είχαν καλύτερη προσφορά, όμως οι Ιταλοί φαίνεται ότι ήξεραν το σύστημα εκ των έσω…».
Στόματα άνοιξαν για την εν λόγω υπόθεση, όμως οι περισσότεροι στις Βρυξέλλες απέφυγαν να σχολιάσουν τη δική τους ευθύνη για τις πολιτικές και όχι μόνον επιπτώσεις του νέου σκανδάλου για την ίδια την Ενωση, τρία χρόνια μετά το τεράστιο «πλήγμα» που υπέστη από το Qatargate, αλλά και το φετινό σκάνδαλο διαφθοράς, που εμπλέκει τον κινεζικό κολοσσό Huawei και εκ νέου το Ευρωκοινοβούλιο.
Η βελγική Δικαιοσύνη – «Στους Βέλγους δικαστικούς αρέσει πολύ ο θόρυβος που παράγεται από την έναρξη των ερευνών τους, που όμως δεν καταλήγουν πουθενά», σχολίασαν μιλώντας στην «Κ» κοινοβουλευτικά στελέχη των Σοσιαλιστών και του
Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.
Καμία καταδίκη
Σήμερα και οι δύο υποθέσεις είναι ανοιχτές από τη βελγική Δικαιοσύνη και σε αυτήν αποδίδουν στελέχη των δύο μεγαλύτερων πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο με τα οποία συνομίλησε η «Κ» ότι κανείς δεν έχει καταδικαστεί. «Στους Βέλγους δικαστικούς αρέσει πολύ ο θόρυβος που παράγεται από την έναρξη των ερευνών τους, που όμως δεν καταλήγουν πουθενά», αναφέρει κοινοβουλευτικό στέλεχος από τους Σοσιαλιστές, ενώ το ίδιο σχόλιο κάνει στέλεχος από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, που συμπληρώνει το «κόστος» για εκείνους που στιγματίζονται, χωρίς απονομή δικαιοσύνης.
Και οι δύο συμφωνούν ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αποτελεί το μόνο ανεξάρτητο δικαστικό όργανο που λειτουργεί ορθά, μεθοδικά και πιο αποτελεσματικά από ό,τι η Δικαιοσύνη σε αρκετά κράτη-μέλη, όπως στην Ελλάδα, στο Βέλγιο ή κυρίως στην Ουγγαρία. Η κριτική τους, άλλωστε, είναι κοινή έναντι εκείνων που βάλλουν κατά της Ευρώπης, όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός.
«Η διαφορά με τα κράτη-μέλη είναι ότι στις Βρυξέλλες υπάρχει διαφάνεια, υπάρχουν εκατοντάδες διεθνή μέσα ενημέρωσης και οργανισμοί όπως η Διεθνής Διαφάνεια, όμως, όταν ξεσπάει ένα σκάνδαλο, στιγματίζεται ολόκληρη η Ε.Ε., κάτι που δεν συμβαίνει στις χώρες, όπου στιγματίζονται μόνο οι εμπλεκόμενοι ή κόμματα», αναφέρει στέλεχος του ΕΛΚ και προσθέτει: «Το σύστημα λειτουργεί, γι’ αυτό δεν συμφωνώ με το αφήγημα του κάθε Ορμπαν ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί επιχειρούν να κρύψουν κάτω από το χαλί το τι συμβαίνει».
Η πορεία της
Ο διορισμός της Φεντερίκα Μογκερίνι ως πρυτάνεως του Κολεγίου της Ευρώπης το 2020 ήταν εξαρχής αμφιλεγόμενος, καθώς συνδέθηκε με κατηγορίες για σύγκρουση συμφερόντων, εφ’ όσον υπήρξε και αντιπρόεδρος της Κομισιόν. Ευρωπαίος διπλωμάτης ανέφερε ότι για τον διορισμό της καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και πρόεδρος του Δ.Σ. τουσκ Κολεγίου, Χέρμαν Βαν Ρομπάι.
Το ότι η Κομισιόν είναι βασικός χρηματοδότης του Κολεγίου πυροδότησε τις κατηγορίες περί σύγκρουσης συμφερόντων. Οι σχέσεις Μογκερίνι και Βαν Ρομπάι ενισχύθηκαν μετά την πολιτική «ρήξη» της Ιταλίδας, πρώην ΥΠΕΞ με τον τότε πρωθυπουργό της χώρας Ματέο Ρέντσι. Σε εκείνον, όμως, και στο σοσιαλιστικό κόμμα οφείλεται η επιλογή της για τη θέση της επικεφαλής της ΕΥΕΔ, το 2014, σε ηλικία μόλις 41 ετών, στην Επιτροπή Γιούνκερ.
