Το εκτεταμένο και πολύπλευρο διπλωματικό παιχνίδι που εκτυλίσσεται γύρω από την Ουκρανία έχει οδηγήσει την Αθήνα σε έναν αγώνα τήρησης ευαίσθητων ισορροπιών, με σκοπό την κατά το δυνατόν εξασφάλιση οφελών, δίχως ταυτόχρονα να συρθεί η Ελλάδα σε επιλογές που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν την ευαίσθητη δημοσιονομική ισορροπία της. Κοινός παρονομαστής των εξελίξεων στο Ουκρανικό είναι, βεβαίως, η σταδιακή εκδίπλωση της αμερικανικής στρατηγικής.
Οπως φαίνεται τόσο από τις διαπραγματεύσεις για το Ουκρανικό με τη διαμεσολάβηση της Ουάσιγκτον, αλλά και τους πολύ σαφείς οικονομικούς όρους που θέτουν οι Αμερικανοί στους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ, για χώρες όπως η Ελλάδα προκύπτουν μια σειρά από πολύ ορατές και σαφείς γεωπολιτικές ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις.
Ο Διάδρομος
Η ένταξη της Ελλάδας στον Κάθετο Διάδρομο θεωρείται τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη περιοχή μια εξέλιξη η οποία ενισχύει το γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας, ανεξαρτήτως των εξελίξεων στο Ουκρανικό. Η Ουάσιγκτον έχει εντάξει την προμήθεια αμερικανικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη σε μια συνολικότερη στρατηγική της, ανεξαρτήτως αν κάποια στιγμή προκύψει ειρηνευτική συμφωνία στο Ουκρανικό και εξομάλυνση των σχέσεων της Μόσχας με τις χώρες της Ε.Ε.
Η 25ετής –με ισχύ από το 2030– συμφωνία για εξαγωγή 0,7 έως και 4 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) ετησίως από την Ελλάδα προς την Ουκρανία μπορεί να μοιάζει μικρή ως προς τον όγκο των αναγκών του Κιέβου, αλλά αποτελεί σαφή επιλογή και των ΗΠΑ να δημιουργήσουν εναλλακτικές οδεύσεις προώθησης φυσικού αερίου προς την Κεντρική Ευρώπη και τα Δυτικά Βαλκάνια.
Δύναμη ασφαλείας – Η επανέναρξη λειτουργίας του αγωγού που συνδέει Θεσσαλονίκη και Σκόπια είναι κομμάτι ενός ευρύτερου παζλ, το οποίο θα αναδείξει τον ρόλο της Ελλάδας στην ενεργειακή ασφάλεια των Δυτικών Βαλκανίων.
Αν και έχει λάβει μικρότερη δημοσιότητα, αυτές τις ημέρες ανακοινώθηκε και η επανέναρξη λειτουργίας του αγωγού που μεταφέρει πετρέλαιο και προϊόντα διύλισης από τη Θεσσαλονίκη στα Σκόπια. Η κίνηση αυτή έχει, βεβαίως, το αμιγώς διμερές οικονομικό και πολιτικό ενδιαφέρον ανάμεσα σε Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία. Θεωρείται, ωστόσο, μικρό κομμάτι ενός ευρύτερου ενεργειακού παζλ, το οποίο θα αναδείξει τον ρόλο της Ελλάδας ως ιδιαίτερα σημαντικό για την ενεργειακή ασφάλεια των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων (κυρίως για τη Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, αλλά και τη Σερβία) και της Βουλγαρίας.
Η επαναχάραξη των ενεργειακών διασυνδέσεων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη και από την Τουρκία η οποία σαφώς, υπολογίζοντας τις πολύ σκληρές απόψεις των ΗΠΑ πάνω στο ζήτημα της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης υγροποιημένου αερίου, καθώς και συμφωνίες με άλλες χώρες (Ιράν, Τουρκμενιστάν), ενώ επεκτείνει τη συμφωνία για τη Ρωσία μόνο για ένα χρόνο, υποσχόμενη νέες επενδύσεις για τους Αμερικανούς.
Το ενεργειακό παιχνίδι είναι πολύ πιο μακροπρόθεσμο, ωστόσο οι Αμερικανοί έχουν θέσει πολύ πιο πιεστικές προθεσμίες στους Ευρωπαίους σε ό,τι αφορά την άμυνα της Ουκρανίας. Πέρα από τα οπλικά συστήματα τα οποία οι χώρες της Ε.Ε. παρέχουν στους Ουκρανούς, υπάρχει και η πίεση των ΗΠΑ για συμμετοχή με χρήματα για αγορά αμερικανικών όπλων που θα μεταφερθούν στο Κίεβο. Η «Κ» έχει καλύψει από κοντά τη συζήτηση για τη συμμετοχή των Ευρωπαίων στο ταμείο PURL (Prioritized Ukraine Requirements List), δηλαδή στον κατάλογο προτεραιοποιημένων απαιτήσεων για την Ουκρανία.
Η Αθήνα έχει μεταθέσει την απάντησή της τέσσερις φορές έως τώρα, με τελευταία την εβδομάδα που πέρασε. Ωστόσο, δεδομένου ότι μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου θα πρέπει στο συγκεκριμένο ταμείο να δεσμευθούν ακόμη 2 δισ. ευρώ, στην Αθήνα αναμένουν πως οι πιέσεις (οι οποίες έχουν μεταφερθεί από το ανώτατο μέχρι και το μεσαίο υπηρεσιακό επίπεδο της αμερικανικής πρεσβείας στην Ελλάδα) θα ενταθούν. Για την Αθήνα η συγκεκριμένη ισορροπία είναι εξαιρετικά δύσκολη και η θέση αυτή έχει εξηγηθεί στους Αμερικανούς, οι οποίοι αντιλαμβάνονται μεν τη δημοσιονομική στενότητα, επιμένουν δε ότι τουλάχιστον η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να υπογράψει ένα χαρτί δέσμευσης. Εν ολίγοις, η συζήτηση για τα λεφτά να μετακινηθεί ελαφρώς αργότερα.
Ζητούν δέσμευση – Οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται μεν τη δημοσιονομική στενότητα, επιμένουν δε ότι η Αθήνα θα μπορούσε να υπογράψει ένα χαρτί δέσμευσης. Εν ολίγοις, η συζήτηση για τα λεφτά να μετακινηθεί ελαφρώς αργότερα.
Αυτές οι πιέσεις των Αμερικανών δεν εξαντλούνται στην Ελλάδα, αλλά αφορούν το σύνολο των κρατών-μελών της Ε.Ε., τα οποία βρίσκονται ούτως ή άλλως σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς έχουν αποδυθεί σε μια προσπάθεια να επενδύσουν χρήματα για την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Η Αθήνα, πέρα από το δημοσιονομικό επιχείρημα, φαίνεται ότι είναι έτοιμη να παραχωρήσει κάποια ανατολικοευρωπαϊκής προέλευσης συστήματα που διαθέτει ακόμη στο οπλοστάσιό της, ειδικά καθώς ήδη έχουν αρχίσει να φτάνουν στη Βουλή οι συμβάσεις για διαφόρων τύπων και βεληνεκούς ισραηλινά πυραυλικά, αντιαεροπορικά, αντιβαλλιστικά και αντιπυραυλικά συστήματα, η ταχεία εκτέλεση των οποίων θα μπορούσε να αποδεσμεύσει κάποια από τα παλαιά για την Ουκρανία διά της πώλησης στην Τσεχία ή στις ΗΠΑ, όπως γίνεται μέχρι σήμερα.
Βεβαίως, η μεγαλύτερη πρόκληση που ενδέχεται να δημιουργήσει για την ελληνική εξωτερική πολιτική το Ουκρανικό θα έλθει την επομένη της ειρηνευτικής συμφωνίας, εάν και όποτε αυτή συναφθεί, καθώς με αυτήν την προτεραιότητα εκτός λίστας, αρκετοί στο περιβάλλον του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θεωρούν ότι μπορεί να πάρει σειρά η επίλυση των διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο, μέρος των οποίων είναι, προφανώς, και οι ελληνοτουρκικές.
